Uit de historie van de Zeeuwse Staten (2)

De eersie aflevering van dit historisch overzicht werd afgesloten met een korte weergave van het optreden van de eerste SCP-ers in de Staten van Zeeland. Dat waren de heren F. Dekker uit Terneuzen en C.Hartoog uit Yerseke. In april 1923 vinden voor het eerst provinciale verkiezingen plaats na invoering van hef algemeen én vrouwenkiesrecht. Het aantal kiesgerechtigden is dan toegenomen tot I 19.531. Dat is meer dan het dubbele van het aantal in 1919.

PFRIODE if»^^ 1926

De SGP komt nu met 3 leden in de Provinciale Staten. Naast bovengenoemde C.Hartoog zijn dat D.Kodde, burgemeester van Zoutelande, en DJoziasse uit 's-Gravenpolder. In deze periode nemen de SGP-ers regelmatig deel aan de discussies.

Kodde dient een amendement in bij een voorstel tot subsidiëring van de stoomboot Stavenisse-Zijpe. Hij wil dat op zondag en op Eerste Kerstdag geen dienst wordt verricht. De AR staat op het standpunt dat de zondagsdienst zoveel mogelijk beperkt moet worden. Gedeputeerde Dieleman (AR) verwijst naar de discussie in 1901. Hij ziet voor de overheid geen taak op het gebied van de zondagsheiliging en komt met het bekende verhaal over het spelevaren van Colvijn op zondag op het meer van Geneve. Behalve de 3 SGP-ers stemmen slechts 2 ARleden voor het amendement.

In de zitting van december 1923 komt de heer Brandsma (AR) met een amendement op het vervoersreglement van passagiers. Dit amendement behelst een vloekverbod en geeft aanleiding tot uitvoerige betogen. De sociaal-democraat De Paauw haalt een artikel aan van een rooms-katholieke pastoor die zegt dat de Hollandsche vloek geen oneerbiedig gebruiken is van Gods heiligen Naam. Kodde is verheugd met het voorstel van de heer Brandsma, daar hij op het standpunt staat dat de overheid Gods dienares is.

De RK wil wel een bord ophangen om het vloeken tegen te gaan, de CH ziet praktische problemen en het college van GS wijst er op dat we niet in een Theocratie leven. Het voorstel wordt verworpen.

Als de commissaris van de Koningin in december 1 926 in een afscheidsrede memoreert wat er sinds 1923 is gebeurd, is dat een lange opsomming. Uit de verslagen blijkt dat de SGP-fractie zich deze periode volledig in alle zaken heeft verdiept en een bijdrage heeft geleverd. In onderlinge gesprekken met andere confessionele partijen is, zo blijkt later, reeds gesproken over de invoering van een ambtsgebed. In de volgende periode zal dat tot een voorstel leiden.

PERIODE 1927-1930

Bij de verkiezingen in april 1927 worden de SGP-ers Kodde, Joziasse en Boender gekozen. In de najaarsvergadering van 1927 dient Kodde een voorstel in waarmee hij GS uitnodigt met een wijziging van het reglement van orde te komen. Het voorstel is mede ondertekend door de andere SGP-ers en door zes ARstatenleden. Ter toelichting vermeldt Kodde dat een ambtsgebed van 1599 tot 1 818 gebruikelijk was. Hij voert als grond aan: eerst en wel voornaamst dat de overheid regeert bij de Gratie Gods en haar afhar kelijkheid belijdt; tweede grond i de historie, het is een terugkeer naar de paden van de vaderen; f 3t derde argument is dat slechts 7 v n de 42 statenleden de belofte heb ben afgelegd. Als God erkent wc dt in de eed, waarom dan niet in he ambtsgebed?

Het voorstel wordt door de Vrijz. n Soc. Democraten bestreden, de / l ondersteunen het, de CH (hoewe voorstander) menen dat de invoe ring niet via stemming moet gesel e- den. De RK steunt in sobere woor den eveneens het voorstel. Tijden: de stemming over het verzoek ao GS om het reglement aan te pass i, verlaten de CH-statenleden de vei gadering, 1 8 leden verklaren zich vóór, 16 leden zijn tegen.

In juli 1928 komt een GS-voorstel aan de orde om het reglement vo orde aan te passen. Tijdens de vc • behandeling daarvan wordt aan •„ ; inhoud nog toegevoegd de woorden: 'verhoor ons om Christus wil' '. De linkse partijen doen nog een |: - ging om het ambtsgebed plaats k doen vinden voorafgaande aan c vergadering. Door Kodde wordt ^ f bestreden, het is dan geen ambts; 3- bed meer. De CH verklaart zich n vóór omdat de beslissing al is geromen; en zo wordt met 24 tegen 1 i stemmen het voorstel aanvaard, f ? t heeft stand gehouden tot in 1982

PERIODE 1931-193

De Statenverkiezingen van 1931 > veren voor de SGP een uitbreidin op van drie naar vier zetels. Naa Walcheren (Kodde), Zuid-Bevelan- (Joziasse] en Tholen (Boender) is rJ ook Schouwen-Duiveland (Van Kli - ken] in de Staten vertegenwoordig d met een SGP-er.

De Commissaris wijst in zijn openingsrede op de diepe crisis waa. door we zijn getroffen. De GS-ver kiezing levert een college op van ' RK, 2 AR, 1 CH en 1 Vrije liberac Hoewel de SGP geen stem uitbrer -)t op één van de confessionele kanodaten, wordt Kodde toch met 18 stemmen gekozen als zogeheten / GS-lid. Een functie die weliswaar zelden of nooit wordt uitgeoefend, moar wel kenmerkend is voor het vertrouwen dat Kodde in de Staten genoot.

Dor naast principiële ook zakelijke 0( derwerpen volop de aandacht ven de SGP krijgen, blijkt keer op keer uit de notulen. Uitvoerig staan onze vertegenwoordigers stil bij zaki-n als het reglement voor calamite , ze polders, de gevolgen van de economische crisis en de ambtenarensalarissen.

in de eerste gewone zitting van 1932 (in juni) herdenkt de voorzitter het SGP-statenlid D.Joziasse, die kort na de decemberzitting van 1931, na een ongeval, is overleden. In zijn plaats is benoemd de hear A.C.Heijboer, het tweede T- hoolse statenlid. In de korte periode dot hij zitting heft, blijkt dat hij enigszins zelfstandig optreedt. Dat komt o.a tot uitdrukking als hij bij eenzelfde agendapunt spreekt naast eei fractiegenoot en daarbij ook regelmatig een afwijkend stemgedrag vertoont. Zo stemt bijvoorbeeld de SGP, samen met CH en Liberalen, voor verlaging van subsidies, waarbij Heijboer met zijn stemgedrag afwijkt van het fractiestandpunt.

Wanneer de Commissaris Van Ufford de junivergodering van 1934 opent, herdenkt hij het overlijden van Koningin-moeder Emma. De zomerzitting in juli wordt onderbroken wegens het overlijdensbericht van Prins Hendrik. Bij een voorstel tot wijziging van het arbeidsovereenkomstenbesluit stelt Kodde, namens de fractie, voor om de doorbetaling bij ziekte te handhaven. Staverman, van de Vrijzinnig Democraten, zegt dat het een sympathiek voorstel is en dat het weinig gebeurt dat hij een voorstel van Kodde kan steunen. Het voorstel wordt dan aangenomen met alleen de stemmen van GS tegen.

Heel bijzonder is het verhaal dat Van Klinken in de decembervergadering van 1934 houdt bij een voorstel voor subsidie voor een vliegveld in Haamstede, hij heeft o.a. bezwaar tegen het enthousiasme die het vliegwezen ondervindt. Hij herinnert zich een verhaal dat hij hoorde op de openbare school, waar toen de Bijbel nog in ere werd gehouden. Dat verhaal ging over een raadsel waarmee de koningin van Scheba bij koning Salomo kwam en was het gebaseerd op de ongewijde geschiedenis. In dit verhaal vindt hij stof om de grootheid van de schepping te beklemtonen en de beperktheid van de menselijke uitvindingen. Hij wil dan ook voorlopig zijn stem niet geven voor een voorschot voor dit vliegveld. Kodde zegt in december 1934, bij de begrotingsbehandeling voor 1935, dat Gods hand nog zwoor op ons land en op de volkeren drukt. De crisis is niet voorbij en de problemen nemen toe.

PERIODE 1935-1941

Na de verkiezingen keren in juni 1935 Kodde, Boender en Van Klinken terug en i.p.v. Heijboer uit Tholen komt Meertens uit Zeeuws-Vlaanderen in de Staten. Gelijkertijd doet ook de NSB zijn intrede in de persoon van de heer Dekker uit Goes. Hij kenmerkt zich door zijn buitengewoon brutale optreden. Kodde neemt, met name bij de algemene beschouwingen, nadrukkelijk afstand van zijn opvattingen. Acht leden leggen de belofte, alle anderen de eed of. Kodde wordt niet herkozen als 7^ GS-lid. Uit de notulen blijkt een wat scherpere verhouding, de sociaal-democraten roeren zich geducht. Zo praat de socialist De Pauw niet minder dan 13 bladzijden vol over het niet benoemen van een pontonknecht in vaste provinciale dienst!

Bij de begrotingsbehandeling in de­ cember 1935 wordt door alle partijen uitgebreid teruggekomen op de collegevorming. De sociaal-democraten zijn boos over hun uitsluiting; de RK-fractie zet zich af tegen de SGP. Kodde gaat daar op gepaste wijze op in. Hij zegt dat de nood onder ons volk alleen opgelost wordt als wij onvoorwaardelijk buigen voor de Hoogen God. Hij wijst de oplossing van de NSB af en zegt: "Wat de NSB ook voor christelijks in haar program heeft staan, ik zie er altijd boven staan: De Staat of de dictator".

Ook in december 1 937 wijst Kodde de NSB terecht. Deze wijten de schuld van alles wat verkeerd gaat aan de staatsregeling. Doch Kodde wijst de algemene Godsverzaking als oorzaak aan. In juli 1 938 is Boender lang aan het woord als het goot over de Thoolse brug. Hij zegt mee te willen werken aan elke redelijke poging om tot vermindering van de bruggelden te komen. Hij gaat terug in de geschiedenis en spreekt over de rechten van Tholen die dateren uit 1462 toen het veerrecht van Philips van Bourgondië werd verkregen.

In juli 1939 houdt Van Klinken een warm pleidooi voor steun aan het onderwijs in vlasbewerking.

De verkiezingen van 1939 brengen de heer A.S.Wisse uit Waarde (Zuid-Beveland) in de Staten in plaats van Meertens. Hij zal tot 1 962 blijven en zelden het woord voeren. In december van dat jaar komt men uitgebreid terug op de college-onderhandelingen. Kodde zegt dat er in een sfeer van vertrouwen is gesproken. Hij heeft dat op prijs gesteld, maar voegt daaraan toe dot de SGP niet kan meewerken met partijen die de volkswil als beginsel zien en ook niet met de RK- Staatspartij.

Ondanks de oorlogsomstandigheden komen de Staten in december 1940 en in januari 1941 toch bijeen. In juni 1941 wordt onder voorzitterschap van gedeputeerde Dieleman nog eenmaal vergaderd door de Staten. NSB-lid Dekker vraagt dan wat het mandaat is van de leden nu de partijen zijn opgeheven. Het antwoord wordt omzeild en uitgesteld. De eerstvolgende vergadering zal eerst plaatsvinden nadat ons land is bevrijd en een nieuwe periode in de geschiedenis is aan­ gebroken.

wordt vervolgd)

DN

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen