Reformatie; er staat geschreven!

TEKST & UITLEG

De Reformatie is ooit door de rooms-katholieke kerkhistoricus J.P.Dolan aangeduid als 'onbetwistbaar de belangrijkste gebeurtenis in de geschiedenis van het west-europese denken sinds de komst van het Christendom'.

De Reformatie is de door Gods Geest in het begin van de 16e eeuw gev\^erkte en door dezelfde Geest met geweldige groei gezegende beweging die kerk en staat bevrijdde van het knellende juk van Rome's hiërarchie en macht. Deze Reformatie of 'Hervorming' was beslist niet alléén Kerkhervorming. Nee, de Hervorming v^as ook een bevrijding van de staat. In de toen heersende visie was de staat namelijk ondergeschikt aan de als universeel beschouwde heerschappij van de kerk. Wereldlijke overheden hadden zich te onderwerpen aan de opperste zeggenschap van de hoogste gezagsdrager van de Kerk.

KERK EN STAAT

De Reformatie heeft ook daarin een omwenteling teweeggebracht.

(Kerk)Hervorming heeft dan ook te maken met kerk én staat. Zij heeft de souvereiniteit Gods verkondigd over het totale leven en opgeroepen tot rechtstreekse gehoorzaamheid aan de God en Heere van hemel en aarde. Ook hierin werd de hiërarchie doorbroken dot niet via de kerk, de overheid aan God was onderworpen.

Sola Scripture, Gods Woord alléén, ook op dit terrein van het leven. Er staat geschreven, was het wapen.

Met hun Bijbel in de hand vreesden eenvoudigen, onwetenden, armen en vervolgden, niets en niemand. De Reformatie gaf het volk Gods Woord terug; en daardoor is ook op het terrein van de burgerlijke overheid door de Reformatie de aanzet gegeven tot radicale veranderingen. Uit een doolhof van dwalingen werden kerk en staat teruggeroepen tot de eenvoudige gehoorzaamheid aan het Woord van God. Calvijn-kenner prof.dr. E.Doumergue, die leefde en werkte in de tijd dat de SGP werd opgericht, heeft daar veel over gezegd en geschreven, hlij wordt in de jaren twintig ook in 'De Banier', bijvoorbeeld door ds Barth, nogal eens geciteerd. Hij zei daarvan:

'c/e godsdienstige beginselen van het Protestantisme zijn de wortel gev/eest, die langs den weg eener spontane ontwikkeling, door een machtige en onweerstaanbaar stuwende kracht, de stam, de takken en de bladeren van den boom heeft voortgebracht, die zijn wijde en democratische schaduw spreidt over alle moderne tijden'

[In: De democratie en de1918J.Hervorming;

HUMANISME

De eeuw waarin deze Reformatie werd geboren, was in de westerse wereld ook de eeuw van het Humanisme. Een wereldbeschouwing die niet op het geloof in een persoonlijke Godheid stoelt, maar die uitgaat van de gedachte dat de oorsprong van rede en zede in de mens zelf ligt. Dit Humanisme, dat overigens al enkele tientallen jaren eerder dan de Reformatie zijn sporen door de samenleving trok, heeft - net als de Reformatie - een invloed gehad die niet onderschat mag worden. Aan tal van universiteiten werd het geestelijk klimaat daardoor bepaald en een groot deel van de cultuur was daardoor beïnvloed op het moment dat de Reformatie haar zegetocht begon.

Aanvankelijk hebben Humanisme en Reformatie elkaar, dankzij hun gezamenlijke kritiek op Rome, redelijk welwillend beoordeeld. Zodra echter nadere beschouwing de wortels blootlegde en de door Woord en Geest onderwezen reformatoren de door het Humanisme op een voetstuk geplaatste mens een doemwaardig zondaar durfden noeme was het gauw gedaan met de be- reidwilligheid.

De mens in de ogen van de humc nist, is een zelfbewuste, zelfverzekerde mens, die in staat is zelf zij: weg door het leven te vinden. Nie gehinderd door een natuurlijke or bekwaamheid tot het doen van er j geestelijk goed en een bij het menzijn behorende geneigdheid tot h< doen van alle kwaad. Niets bindt de humanist aan een hoger gezac dan dat van zijn verstand. Hij is c tonoom en (er)kent geen God en geen Paus. Vandaar dat er rechte - nen zijn te trekken van het Paradi via het Humanisme en de Franse ^ - volutie (geen God en geen Meester!} naar de twintigste eeuw en e i paars kabinet.

EEN NIEUW TIIDP

Er was dus, we hebben het over I begin van de 16e eeuw, een gro; mate van overeenstemming over c meenschappelijk te bestrijden wc; toestanden. Maar daarbij kwam c spoedig openbaar dat de basisge dachte van het Humanisme en he* grondbeginsel van de Reformatie absoluut haaks op elkaar staan. C ' leidde tot ergernis, beschuldiging verwijdering. Onvermijdelijk over gens; waar dat niet zo is, klopt er iets niet. Dat was toen zo en dat i ook in onze dagen niet anders. Si - den vanuit een bijbels beginsel, m^' ook nu nog als wapen: Er staat ge schreven! zal uiteindelijk leiden te alleen staan. Alleen in de betekenis van: van alle andersdenkenden veilaten.

We zeiden het al en herhalen het De Reformatie was allereerst en a iermeest kerk-hervorming. In het k^ der van dit artikel gaan wij daar niet dieper op in. Dat is gelukkig ook niet nodig omdat op kerkelijk terrein het herdenken van dit groc se gebeuren jaarlijks zijn herdenking heeft, gesproken en geschre ven, Maar de Reformatie is méér dan kerk-hervorming. In haar zui\ - ste openbaring treedt ze met haa belijdenis midden in de wereld ei verkondigt ze: er staat geschreve dat geen enkel levensterrein kan mag worden onttrokken aan de heerschappij van de grote Schepper aller dingen. Alle menselijke bezigheid, door wie of waar dan ook beoefend, moet staan in het teken van dienstbetoon aan de Koning der koningen. Daarom is de Reformatie geen beweging die achter gesloten deuren haar invloed uitoefent op het kerkelijk erf en intussen aan de wereld geen boodschap heeft. Integendeel; deze Hervorming heeft niet de kerk als instituut beroerd en gereformeerd, maar daarvan deel uitmakende levende zielen. En doordoor werd deze Reformatie, waar ze echt was, ingedragen in heel de maatschappij. Ze werd als zuurdeeg en doortrok huwelijk en gezin, zedelijk leven, dagelijks werk, wetenschap en cultuur, maatschappij en bestuur. Er; zo heeft deze Reformatie ook op staatkundig gebied een nieuw tijdperk ingeluid en onder Gods voorzienig bestel aan ons nationale leven een ander karakter gegeven dan voor die tijd.

SG-POLITIEK

Wanneer we dus in het kader van de Reformatie Kerk en Stoot in één adem noemen, don is dat geen gelegenheidsconstructie. Geen gezocht verband tussen twee levenskringen die wel raakvlakken hebben maar verder onafhankelijk van elkaar voort bestaan. Wij moeten dot met klem ontkennen. Ook omdat dit het hort van staatkundig gereformeerde politiek raakt. Op Gods tijd is de Reformatie als middel gebruikt cr'i overheid en onderdaan, ook ten aanzien van staatkundige beginselen, een boodschap te doen horen die overal waar zij is verstaan en ter harte genomen, tot rijke zegen is geweest. Er staat geschreven! was één van de drie 'solo's' van de Reformatie. En nóg wordt het overheid en onderdaan voorgehouden: Hoort des Meeren Woord. Omdat alleen v/at naar dot Woord is, dageraad zal hebben en alleen dat Woord kan bevrijden uit de dodelijke omarmiing van de totale secularisatie. Maarten Luther sloeg zijn stellingen aan de deur van de slotkapel. Het slot als zetel der overheid, de kapel als 'werk plaats' van de kerk. Een samenhang die we niet als een onbeduidende bijkomstigheid mogen afdoen. Wat Luther wereldkundig maakte, had betekenis voor kerk en staat. Nooit heeft hij zijn mening daarover onder stoelen of banken gestoken. En ook Calvijn, als hem verweten wordt dat hij ook staatkundige zaken behandelt, dan weet hij zich uitstekend te verdedigen.

"Uiteindelijk is de stap van predikant naar politicus anders en geringer dan menigeen schat", tekende ooit ds Abma hierbij oon en ik zie hem daarbij glimlachen.

INSTITUTIE

De Reformatie heeft dus ook de overheid op haar plaats en taak gewezen. Calvijn zegt bijvoorbeeld (Institutie IV, 20, 9)

Nu moeten wij in het kort op deze plaats aanwijzen, hoedanig het ambt der Overheden, volgens de beschrijving van Gods Woord, is en waarin het gelegen is. Indien de Schrift niet leerde dat het zich uitstrekt tot beide tafelen der Wet, wij zouden het kunnen leren uit de heidense schrijvers. Want niemand heeft gehandeld over het ambt der overheden en het geven van wetten en de staat, die zijn uitgangspunt niet nam in de religie en de dienst der Godheid".

En dit is niet zo moor een losse uitspraak van Calvijn. Overal waar de overheid ter sprake komt, laat hij zich op deze wijze uit, ook in zijn bekende Schriftverklaringen. In zijn verklaring over het boek Samuel merkt hij op dot koningen of welke andere overheden don ook nooit hun plicht doen wanneer zij niet op de eerste plaats zorg dragen voor de dienst van God en de religie". Iedereen die in calvinistische zin gereformeerd of reformatorisch wil zijn of genoemd wil worden, moet dan ook zijn uitgangspunten toetsen en bezien of hetgeen wordt beleden en uitgedragen ook in overeenstemming is met het belijden van de Reformatie. Wij zijn er van overtuigd dat onze SGP in haar handhaving van het onverminkte Art. 36 van onze NGB stoot op het fundament van de Reformatie en daarmee wortelt in de Schrift. Waarbij te allen tijde bedacht en beleefd moet worden dat nooit genoegen genomen mag worden met het hebben, het koesteren, van een zuiver beginsel. We mogen dot talent niet begraven, maar zijn geroepen daarmee in de praktijk van het leven te werken en te woekeren.

(ON)MOGELIJK?

Dot lijkt steeds moeilijker te worden, ja we zijn in eigen waarneming de onmogelijkheid nabij. We weten het niet meer, we zien het niet meer, we geloven het niet meer. ledere zondagmiddag met de Kerk van alle tijden en plaatsen belijden te geloven in God de Almachtige. Het zijn zo dikwijls alleen maar woorden. Wij zingen in psalm 47:

d'Eersten van de Staat,

die de onderzaat,

naar Gods wijze wet,

zijn ten schild gezet, eren 's Hoogsten macht.

In onze waarneming zijn we daar verder van af don ooit en is dot niet meer dan een vrome wens. Moor de laatste regel van dit psalmvers getuigt ervan dot dingen die onmogelijk zijn bij de mensen, mogelijkzijn bij God.

God munt uit in kracht!

Reformatie. Bij God vandaan. Telkens weer en altijd langs dezelfde weg. Want elke reformatie begint met het ontdekkende werk van de Heilige Geest in ons persoonlijk leven. Dat zal zijn uitwerking niet missen en de vruchten daarvan komen openbaar, ook in het publieke leven. Want wie waarlijk wordt gereformeerd, wordt ook staatkundig gereformeerd.

DN

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen