Gemeentelijke herindeling: verder op het dwaalspoor?

Op minister K.G. de Vries rustte de weinig dankbare taak de politieke boedel van minister Peper over te nemen. Tot die erfenis behoren ook een aantal gemeentelijke herindelingen. Alle reden voor een tussenbalans van het herindelingsbeleid, midden in deze kabinetsperiode van Paars-2. Bovendien rijst de vraag, welke marges minister De Vries heeft voor veranderingen in het beleid, en in hoeverre hij die eventueel ook wil gebruiken.

TWENTESTAD: EEN CRUCIAAL DEBAT

De nieuwe minister trad aan op een cruciaal moment. Reeds geruime tijd lag in de Eerste Kamer het wetsvoorstel gemeentelijke herindeling Twente op afhandeling te wachten. Dit voorstel was in de Tweede Kamer aanvaard met alleen de stemmen van PvdA en VVD voor; alle andere fracties, inclusief coalitiepartij D6ó, stemden tegen. Steen des aanstoots vormde vooral de nieuwe gemeente Twentestad, een mammoetgemeente gevormd door de samenvoeging van Enschede, Hengelo en Borne. Ook in de Eerste Kamer was dit een zeer gevoelig punt. Daar zelfs Kamerbreed. Ex-minister Peper wilde echter doorzetten; Hij scheen daar zelfs zijn politiek lot aan te willen verbinden. Zoals bekend, was hij een voorstander van zeer grootschalige oplossingen. Zijn pogingen om toch voldoende draagvlak te vergaren leidden tot langdurige vertraging in de afhandeling van het wetsvoorstel.

Het aftreden van de heer Peper leidde ertoe dat minister De Vries dit dossier moest overnemen. Het was meteen zijn eerste politiek zware debat. Dat debat, dat plaatsvond op 1 8 april jl., was niet alleen van groot belang voor Twente, maar ook voor de voortgang van het hele herindelingsbeleid. Het verloop van het debat kan immers ook zijn uit­ straling hebben naar andere lopende herindelingen, zoals West-Overijssel, dot eveneens in de Eerste Kamer op afhandeling wacht, en de herindelingsvoorstellen voor Utrecht e.o. en Midden-Limburg, die in de Tweede Kamer voorliggen.

De afloop is bekend: na kritiek vanuit alle fracties heeft minister De Vries het niet op stemming laten

aankomen. Het wetsvoorstel is vervolgens door de regering ingetrokken.

PAAL EN PERK

Alvorens de vraag onder ogen te zien: hoe nu verder? , eerst iets over de SGP-visie ten aanzien van herindeling. Ik wil hierover kort zijn, omdat ik deze visie bekend mag veron­ derstellen. Kern daarvan is, dat erindeling van een gemeente niet j voorbaat uitgesloten behoeft te orden geacht, mits er sprake is vc aantoonbare knelpunten in de L stuurlijke organisatie en - als dl er zijn - minder verstrekkende alte a- tieven (zoals samenwerking van jemeenten) niet tot een verantwoo' Je oplossing zouden leiden. Schac ergroting is immers absoluut geen po-

nacee voor alle bestuurlijke kw' len, zoals ten onrechte vaak wc dt verondersteld.

Aan schaalvergroting kleven vo k grote nadelen; dit geldt o.a. de jfstand bestuur-bestuurder die ste wordt vergroot. Voor de SGP sf ^elt hierbij nog een andere factor vf n grote betekenis: door herindelir j wordt niet zelden afbreuk gedc n aan de identiteit van de oorspre n- kelijke gemeente, waarbij kwes es als zondagsrust en grootschaligrecreatie vaak in het geding zi . De SGP-visie op dit punt is hele verwoord in de vorig jaar verst e- nen notitie Paal en perk, grenz' aan gemeentelijke herindeling • in de folder Herindeling, op de bres voor de gemeenschap. (Vr r de belangstellende lezer zijn 6/ •m- plaren nog steeds verkrijgbaar de SGP-Tweede-Kamerfractie.) jn uit deze argumentatie heeft de .3P zich met kracht verzet tegen de lerindelingsvoorstellen voor Twent'. en West-Overijssel.

HOE NU VERDER?

De vraag is natuurlijk, hoe min 'er De Vries met dit gevoelige dos. er verder zal gaan. Dat betreft ze vel de concrete vraag naar de bes'jurlijke toekomst van Twente als het

herindelingsbeleid in meer alge'^ene zin. Over beide valt al wel k's te zeggen op grond van recente U' latingen van de minister en/of mededelingen van het ministerie.

Wat Twente betreft, is al aangekondigd dat een nieuw wetsvoorste! zal worden ingediend overeenkomsfig het nu ingetrokken voorstel, mef uit- zondering van Twentestad. Dus Snschede, Hengelo en Esrne blijven (vooralsnog, zelfstandig. Voor het ovenge moet de grootschalige herindeling van Twente c'oorgaan. Daarvan dreigt o.a. Rijssen, dat sariïngevoegd wordt met Hosten, het slachtoffer te worden.

Deze aanpak is geen verra: , ng, maar is niettemin hee' merkwaardig. Minister -eper heeft meermalen ver' 'aard dat Twentestad he' art van het oude voorste; 'ormde en dat de scF'. TI van de nieuwe geme' -te in het landelijk gebie.., ook te maken had me' de grootte van de nie, '/e centrumgemeente. He' 'lieuwe voorstel roept

dus nhoudelijk weer nieuwe vragen op

Maar ook procedureel rijzen er tal vQr /ragen. Het is kennelijk de bedof-ing dat de herindeling van Twente toch al per 1 januari aansta en de in werking zou moeten treder Dat kan eigenlijk alleen als het voorstel zowel in Tweede- als Eerste Kor er feitelijk als hamerstuk zou WO'Jen behandeld. Eerst was er al spreke van dat de Raad van State niet : ipnieuw om advies zou worden gevaagd. Dit voornemen heeft men nu kennelijk loten varen. Dot kan ook '; ; et anders, want formeel is het eer, .lieuw wetsvoorstel!

Bovendien betekent dit, dot de gemer ; ten die daaraan behoefte hebber opnieuw in de gelegenheid gestel'j moeten worden inspraak te ievere !. De wet Arhi (Algemene regels Herindeling gemeenten) eist dit ook De SGP-fractie zal er op oondrincjen dat uit oogpunt van zorgvulaigr eid de procedurele waarborgen tot h.in recht blijven komen. Dit betekent overigens niet, dot spoedige duid'iijkheid voor het gebied niet dringend gewenst is. Langdurige onzekerheid heeft negatieve gevolgen, onder meer voor het ambtelijk apparaat. Maar er moet steeds een goed evenv/icht zijn tussen snelheid en zorgvuldigheid.

EEN ANDERE KOERS?

De eerste signalen wijzen erop dot er Weinig kans is dat minister De Vries een ander herindelingsbeleid zal voeren dan zijn voorganger. De ruimte 6aaryoo\ zou toch al niet groot zijn, gezien het 'onaantastbare' regeerakkoord. Maar ook de eerste beleidsdaden van de nieuwe bewindsman wijzen niet in die richting. Ik wees al op de voornemens voor Twente. Ook heeft de minister dezer dagen het antwoord op de vragen over het wetsvoorstel met betrekking tot de herindeling rond Utrecht naar de Tweede Kamer gezonden. Daaruit blijkt dat ook voor wat betreft dit voorstel de minister de lijn van zijn voorganger wil doorzetten. Dat houdt onder andere in annexatie van Vleuten-de Meern door Utrecht en de opsplitsing van Maartensdijk over Maarssen en De Bilt. De Tweede Kamerfractie heeft inmiddels op deze punten samen met het CDA amendementen ingediend. Deze strekken er toe Vleuten-de Meern en Maartensdijk zelfstandig te laten voortbestaan. De politieke vooruitzichten lijken voor de betrokken gemeenten echter weinig bemoedigend.

Inmiddels heeft de minister ook nieuwe voorstellen voor de Haagse regio aangekondigd, waarbij Den Haag delen van omliggende gemeenten zal annexeren. Veelzeggend is dot in deze complexe situatie niet is gekozen voor het instrument van de intergemeentelijke samenwerking, wat een bestuurlijk veel meer voor de hand liggende oplossing zou zijn.

Ik wijs in dit verband tenslotte nog op het rapport van de stuurgroep Krachtige Gemeenten (de commissie-De Zeeuw). Deze commissie, nog ingesteld onder minister Peper, heeft de bestuurlijke ontwikkelingen in een aantal gebieden waar recent geen gemeentelijke herindeling heeft plaatsgevonden, zoals o.a. Noord-Limburg, de Achterhoek en Zeeuws-Vloonderen onderzocht. Het rapport bepleit een grote schaalvergroting van gemeenten in deze gebieden. De regering heeft nog geen standpunt ingenomen, moor minister De Vries noemde het rapport al "zeer belangwekkend".

Al met al belooft dit weinig goeds voor het voortbestaan van kleinschalige gemeenten in ons land. Een herindeling dreigt ook in de niet-verstedelijkte gebieden. Schaalvergroting is nog steeds de leus. Minister Peper liet zich tijdens het debat in de Tweede Kamer over V\/est-Overijssel ontlokken, dat wat hem betreft 1 8.000 inwoners wel het minimum inwonertal voor een gemeente met toekomstvisie vormde. Dat is zoals bekend de grens voor het full-time wethouderschap. Kennelijk wil men nog steeds niet zien dat de bestuurskracht van een gemeente van geheel andere factoren afhankelijk is, zoals de praktijk duidelijk bewijst. Zo blijft helaas het herindelingsbeleid voorlopig - naar te vrezen is - nog voortgaan op een dwaalspoor!

J.T. van den Berg

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen