Kader of keurslijf!? Over monisme en dualisme in de lokale politiek (II)

In de vorige aflevering van Doelv\^it werd verslag gedaan van de lezingen die op het congres met bovenstaande titel door prof. mr. D.J. Elzinga en wethouder A.T. van de Pol werden gehouden. Nu v^illen we het verslag vervolgen door een aantal punten uit de forumdiscussie te lichten, w^aaraan naast de beide sprekers ook wethouder G. van Brenk deelnam. Tot slot wordt de discussie van de vs^orkshops en de plenaire discussie weergegeven.

FORUMDISCUSSIE

Voorvraag

Forumleider J.P. Tanis, raadslid in Sliedrecht en bestuurslid van Voorlichting & Vorming, vroeg professor Elzinga of fiet inderdaad zo is, zoals de heer Van de Pol in zijn reactie aangaf, dat de voorvraag "moet er überhaupt een duaal systeem komen? " niet gesteld is. Elzinga antwoordde dat de Commissie met een gesloten opdracht van de regering zat. In die zin is de voorvraag óf er gedualiseerd moet v/orden niet gesteld, maar alleen de vraag hóe dat moet gebeuren. De Commissie heeft echter v/el gev/erkt vanuit probleemanalyses. Als er geen problemen zouden zijn, was de Commissie niet met dualistische voorstellen gekomen. Niets doen is volgens hem een ontkenning van de reële problemen. Ook de heer Van Brenk, lid van de VNG-beraadsgroep Vernieuwing van de lokale democratie, is er van overtuigd dat er iets moet gebeuren.

Dualisme en betrokkenheid

Burgemeester A. Noordergraaf stelde dat dualisme in zijn uiterste consequentie er toe kan leiden dat een dagelijks bestuur ontslaan wordt en nieuwe verkiezingen worden uitgeschreven. Elzinga gaat niet zo ver; is dat niet inconsequent? Verder miste de burgemeester de betrokkenheid van de bevolking in de voorstellen van de Commissie. Volgens Elzinga is het aan de behoudende opstelling van de Commissie te wijten dat zij het dualisme niet tot in z'n uiterste vorm willen doorvoeren. Ook past een gematigd dualistisch bestel beter in de cultuur van de Nederlandse gemeenten. Wat betreft de betrokkenheid van

We betreft de betrokkenheid van burgers neemt Elzinga de

landelijke politiek tot voorbeeld om te laten zien hoe belangrijk een dualistische structuur is met publieke debatten in de Tweede Kamer én in de commissies om de burgers erbij te betrek­

ken. Als dit dualisme steeds meer monistische trekjes krijgt, is dat zeer

schadelijk voor de betrokkenheid. Daarom is het van belang dat op gemeentelijk ni­

veau, waar veel meer in beslotenheid wordt vergaderd dan op landelijk niveau, geregeld wordt dat de debatten zo veel mogelijk openbaar zijn, zodat de burgers die belangstelling hebben, ook geïnteresseerd raken in de publieke zaak. Burgemeester E. van Voorden wees er vervolgens op dat er, in de tijd dat er minder commissies waren, meer debat was in de raad, omdat het niet altijd duidelijk was hoe er gestemd zou worden. Zou er misschien ook in de sfeer van de commissies iets moeten veranderen? Professor Elzinga vindt dat er ook bij de politieke partijen het besef komt dat zij zelf gebaat zijn bij meer openheid en debat in de lokale politiek. Als zij in beslotenheid politiek bedrijven, worden ze zelf het slachtoffer van hun eigen machtspolitiek. In het nieuwe stelsel kan het ook voorkomen dat een fractie de eigen wethouder kritisch tegemoet treedt. Een wat vrijere rol van fracties ten opzichte van wethouders zal volgens Elzinga een positieve uitwerking hebben op de betrokkenheid van burgers bij politiek en politieke partijen. Het afschaffen van commissies, zoals dat in enkele gemeenten wordt voorgesteld, vindt de professor een heel leuk experiment. Hoewel vanuit de zaal gevreesd werd dat die duale verhouding tussen fracties en wethouders in de praktijk niet zo goed uit de verf zal komen - wethouders proberen immers ook draagvlak te krijgen voor hun voorstellen- denkt Elzinga dot de monistische escapades van bijvoorbeeld premier Kok en staatssecretaris Cohen met betrekking tot het Vreemdelingendebat, hen enkele zetels zal gaan kosten. Het is van belang dat deze causale relatie wordt ingezien. Wethouder Var ie Pol reageerde hierop met een c at van Hans van Mierio uit de Tho eckelezing die hij hield op de dag Jat de Commissie-Elzinga haar rapf ort presenteerde: "30 Jaar bestuur!' e vernieuwing heeft nog niet opgo •- verd dat politici bereid zijn om maar enigszins afstond te doen m mocht." Elzinga kaatste de bal i ug door te zeggen dot de (digitale) e- mocratie die Dóó voor ogen he een heel andere is dan die in h' rapport verwoord wordt.

Macht

Een SGP-bestuurder merkte op ei t, welk systeem je ook hebt, men t ; h altijd zal proberen met zo wein mogelijk middelen zo veel mogt ijk mocht te krijgen. De professor o ? dit toe, maar ziet toch mogelijk den om dijken te leggen rond h politieke proces, om machtscon- n- trotie zoveel mogelijk te voorko sn. Ook hier nam hij een voorbeelo jit de landelijke politiek: ministers |n als regel niet aanwezig bij de fi JCtievergaderingen. Van de Pol w ss erop dat zij echter wél op het b - windsliedenoverleg op dondera'ig aanwezig zijn. Zijns inziens is cuaal bestuur meer een kwestie ven cultuur, dan van structuur. Elzincjo verwacht dat wanneer je de structuur verandert, de cultuur wel n bekomt en dat dat in het tegenovf gestelde geval zal achterblijven. De vraag aan de SGP-wethou(-' ^r is vervolgens, wat hij nodig achi 'e veranderen in de structuur om de gewenste cultuurverandering t' bewerkstelligen. Van de Pol is pessimistisch wat betreft de politiek'^ partijen. Hun functie wordt op dit mo- ment door andere instanties in de sart' ileving overgenomen. De politieke partij zal in de toekomst wellicht , ? en kaderfunctie hebben, dat wil zoggen dot ze alleen in beweging i omt wanneer er verkiezingen zijn en dat de elite van de partij de richt ng bepaalt. Van de Pol vindt het'. ïiangrijk dat een oude functie van e politieke partij weer terugkon^! namelijk het deelbelang wegzetten in het grotere geheel en je daarop richten via een debat op hoofdlijnen.

WORKSHOPS

Tijd •s het avonddeel van het congre < on er worden deelgenomen aar en van de drie workshops. No de jrkshopronde werd in een ple- nai; discussie onder leiding van dedac oorzitter W. van der Hoeven het jngres afgesloten. In onderstacid verslag zijn de discussies in de - orkshops én de plenaire discussie jmen genomen.

College

De 'Orkshop over de positie van het iliege werd ingeleid door de hee H.A. Lombooy, wethouder in de '; 3meente Nijkerk voor SG- 'GPV/RPF. De positie van de wet' juder kwam uitgebreid aan de ord met name ook de financiële

kant omdat de wethouder een parttime salaris krijgt terwijl hij een fulltime baan heeft. Het zal daarom moeilijk zijn om goede wethouders von buiten de raad te

rekr reren, ook omdat je als wethouder , 'ooral in grotere gemeenten) toch de schepen achter je verbrar Jt. Een ander belangrijk punt is de rf.-htspositie van de wethouder in hfj nieuwe stelsel; door een motie van vantrouwen kan deze zo maar op Si oat komen te staan. In principe is het een goede zaak dat de wethoudersfunctie ontkoppeld wordt van ', 8t raadslidmaatschap. Wel zal er a, jd contact met de eigen fractie 'noeT': ^n blijven, om steun te verwerven \oor de voorstellen en te weten Water leeft.

volgens de deelnemers van deze V'orkshop heeft de burgemeester in de huidige situatie al enige invloed, er is dus sprake van dualistische 'rekjes in het monistische stelsel. Met betrekking tot het rapport van de Commissie-Elzinga stelde men te-recht de vraag of het aantal burgemeesters dot zitting had in de Commissie wellicht gezorgd heeft voor het grote aantal voorstellen rondom de burgemeesterspositie.

Raad

De inleider van deze workshop, de heer C.J. van Velzen, raadslid in de gemeente Rijnwoude, stelde de volgende twee punten centraal: 1) de betrokkenheid van burgers en 2) de versterking van de raad. Voor beide problemen geldt dat de oplossing sterk afhangt van de lokale situatie en dat de SGP het relatief niet zo slecht doet. Wat betreft de betrok­

kenheid van de bevolking valt op dat de bevolking pas in actie komt, als er concrete problemen in de gemeente zijn. Dit gegeven zou uitgebuit kunnen worden door het con-

lat met burgers thematisch te laten zijn, via werkbezoeken en dergelijke.

Met de versterking van de rood moeten we het nog maar afwachten in het nieuwe stelsel. Aan deze workshop werd vooral door raadsleden deelgenomen en zij verwachten dat het college toch de zaken zal dichttimmeren. Het zou daarom wél positief kunnen zijn in het geval je als SGP'er in het college zitting hebt, want dan kun je de typische 'SGP-onderwerpen' op de agenda krijgen en wellicht ook in het college dichttimmeren. Ligt hier voor de SGP'ers in de colleges een mogelijkheid de beginselen uit te dragen? Volgens de SGP-wethouder uit Korendijk niet. Hij weet uit ervaring dot in zijn gemeente, zou er een dualistisch stelsel zijn, er een aantal verkeerde zaken binnengedrongen zouden zijn, die in het monistische stelsel nog tegen te houden waren. Het is echter niet per definitie zo dat in het monistische stelsel de SGP-beginselen beter uitgedragen kunnen worden.

De deelnemers van deze workshop zagen een probleem in het dualistische stelsel waar dat in sommige gevallen zal betekenen dat je je eigen mensen moet gaan afvallen. Dit kan intern nogal wat problemen ge­

Manisme of dualisme?

De derde workshop werd ingeleid door de heer M. Bogerd, statenlid dat de SGP zich moet haasten een standpunt te vormen ten aanzien van de vraag die centraal stond in deze workshop. Het is moeilijk op principiële gronden het dualisme af te wijzen. Als we art. 15 en 16 van het Program van Beginselen lezen, is dat in principe best duaal. Daarin worden een bestuur dicht bij de burger en de spreiding en scheiding van macht en gezag genoemd. Bogerd wees echter op een uitspraak van Groen van Prinsterer, waarin tot uitdrukking komt dat het gaat om het systeem te bevorderen waarin de doorwerking van het Evangelie het best voortgang kon hebben. De workshopdeelnemers discussieerden over de volgende drie problemen: 1) zijn we principiële voor- of tegenstanders van respectievelijk monisme en dualisme, 2) de positie van de politieke partijen en 3) de vraag of de rood wel echt wordt versterkt met de taken die ze van de Commissie-Elzinga toegedeeld krijgt. De eerste vraag was gelijk al de moeilijkste; de oorsprong van het gezag in een democratie is in beide stelsels hetzelfde, namelijk volkssoevereiniteit. In het duale stelsel lijkt het echter wel makkelijker om mis­-

bruik van macht te corrigeren. Wat betreft het antwoord op het tweede probleem zal het voor de politieke partijen van belang blijven zo dicht mogelijk bij de burger te ­ko-

als gemeentebestuurder de wijk in en de straat op. Ten slotte zal er, als de plannen van de Commissie-Elzingo doorgaan, eens te meer moeten geïnvesteerd worden in de kwaliteit van de raad, zodat zij genoeg kennis heeft om zelf initiatieven te ontplooien. Ook worden raadsleden extra geprikkeld om aan het werk te gaan en zich te profileren.

Tweede-Komerlid Van den Berg sloot het congres. Daarbij liet hij de deelnemers weten dot de fractie in haar beoordeling van het rapport de discussie van dit congres zeker zou meenemen.

Het was goed om met elkaar, met SGP-bestuurders uit alle lagen, over dit onderwerp na te denken.

R. Biemond

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen