De SGP en het Vaticaan
Het is deze maand precies 75 jaar geleden dat het kabinet-Colijn struikelde. Dat gebeurde na de roemruchte 'nacht van Kersten', Erna, want het is een misverstand dat het kabinet viel in de nacht. Het kabinet viel op klaarlichte dog, 's middags even na enen nadat een stampvolle Tv/eede Kamer had gestemd over het in de voorafgaande nacht ingediende amendement van het SGPduo ds. Kersten en ds. Zandt om de begrotingspost ten behoeve van het Nederlands gezantschap bij het Vatlcaan te schrappen. De oppermachtige Rooms-katholieke Staatspartij (RKSP) nam het coalitiegenoot CHU zo kv/alijk dat ook zij voor het amendement had gestemd, dat ze kv^aad uit het kabinet stapte. Daarmee was de val van Colijn een feit. Deze episode uit de SGP-geschiedenis spreekt nog steeds tot veler verbeelding. En inderdaad, het was geen gering feit. Amper in de Tweede Kamer vertegenwoordigd (nog maar drie jaar) was een SGP-actie de aanleiding voor de val van sterke man Colijn. De nacht van 10 op 11 november 1925 is daarom voorgoed in de parlementaire geschiedenis van ons land gemarkeerd. Een voor die dagen ongekend lange politieke crisis was het gevolg.
MONSEIGNEUR
De dominees Kersten en Zandt staan, mede vanwege de Vaticaankwestie, bekend als anti-papisten. Inderdaad, in politieke zin waren zij dat. Zij vreesden de politieke machtsuitoefening van het Roomskatholieke geloof, verpersoonlijkt in de paus. Vergeten we niet dat in de beginjaren van de SGP en nog lang daarna het Rooms-katholicisme een geweldige bloei en groei doormaakte. Ook in Nederland. Op steeds meer invloedrijke posten belandden 'Roomsen'. In het oprichtingsjaar van de SGP kreeg Nederland voor het eerst een katholieke premier. Niet partijleider Nolens, maar de betrekkelijk onbekende Commissaris der Koningin in Limburg, jhr. Ruijs de Beerenbrouck. Rome besefte namelijk maar al te goed dat partijleider 'monseigneur' Nolens, een Roomse geestelijke, te gevoelig lag... Als overtuigde protestanten zagen SGP'ers deze groei met lede ogen aan. En niet alleen SGP'ers. Ook de CHU, anti-revolutionairen, ja zelfs de sociaal-democraten vreesden de toenemende macht van de Rooms-katholieken, Tekenend is dat nog in de jaren '50 een bezadigd en bepaald niet vreesachtig uitgevallen man als PvdA-voorman en premier Drees binnenskamers herhaaldelijk zijn zorgen uitsprak over de aspiraties van zijn Roomse coalitiegenoten. Wat Kersten en Zandt betreft: met nadruk verklaarden zij te onderscheiden tussen de Rooms-katholieken als personen en de Roomskatholieke godsdienst. Tegen personen hadden ze niets, tegen de leer des te meer.
AANSTICHTER
Opmerkelijk is dat de gezantschapspost bij het het Vaticaan momenteel opnieuw in discussie is. Aanstichter is D6Ó. Die partij wil eerstdaags pogen om de banden tussen de EU en het Vaticaan te verbreken. Of er een nationale actie volgt, moet worden afgewacht. De achtergrond van de democraten, die voor hun standpunt Europees paars aan het mobiliseren zijn, is dat ze afwillen van de band tussen kerk en staat, meer speciaal de band tussen één kerk en de staat. De betrekkingen met het Vaticaan zijn in de ogen van de democraten discriminerend voor andere godsdiensten.
Hoe staat de SGP daar nu tegenover, is ons al een paar keer gevraagd. Vooropgesteld moet worden dat het ondenkbaar moet worden geacht dat de SGP tegen een amendement zal stemmen dat beoogt de betrekkingen met het Vaticaan te verbreken. Een in het protestantisme gewortelde partij die zichzelf en haar godsdienstige-staatkundige beginselen serieus neemt, kan niet anders. Dat is geen kwestie van verleden tijd, het is - als het goed is- een levende en hartelijke overtuiging. Immers, de bezwaren van Kersten en Zandt gelden tot op de dag van vandaag. Die bezwaren waren - kort samengevat- dat de diplomatieke betrekkingen van Nederland met het Vaticaan onze vaderlandse geschiedenis verloochent én dat het protestantse Nederland de pretenties van de paus erkent. Welnu, op een van de kernpunten, zo niet hét kernpunt van ons geloof, gaapt er nog altijd een geweldig gat tussen de leer van de Rooms-katholieke kerk en het reformatorisch belijden. Die godsdienstige verschillen liegen er niet om. Wij zijn onszelf gebleven, namelijk trouw aan de Reformatie, en Rome houdt niet minder vast aan de eigen leer. Het zou niet eerlijk zijn die verschillen weg te moffelen. En aangezien voor de SGP (én voor Rome!) het staatkundige zo zeer is verweven met het godsdienstige, zien wii het Nederlandse gezantschap bij het Vaticaan het liefst verdwijnen.
PAARS TEGEN GEEL
Daarnaast staat een andere waarheid. Wie nu, 75 \aar na dato, omkijkt, ziet dat het politieke landschap onherkenbaar is veranderd. De fronten zijn verschoven, ook in SGP-ogen. Anno 2000 gaat de strijd eerder tegen paars dan tege' geel, de kleur van het Vaticaan. k sommige, niet onbelangrijke opzie ten, zijn er eensluidende inzichten. Zie het vraagstuk van leven en dood (abortus, euthanasie), huwelijk en gezin (homohuwelijk) en (tot op bepaalde hoogte) de zondag. Op die wezenlijke punten is er sprake van een duidelijke herkenning. En dan ook nog dit. Als D6ó een voorstel indient, weten we precies uit welke hoek de wind waait: de wind van een partij die er een eer in stelt om alle christelijke symbolen en instituties te ruïneren. De gretigheid, om niet te zeggen wellust waarmee dat gebeurt, is stuitend. Dat gegeven mag best meewegen in de afwegingen, zonder het overigens de doorslag te laten geven. In dat verband is het goed te weten dat het amendement-Kersten óók de steun kreeg van partijen bij wie hee! andere motieven voorzaten dan die van de SGP, Mocht het daarom ooit zover komen dat er van de zijde van de D66-fractie een voorstel wordt gedaan om het gezantschap bij het Vaticaan op te heffen, dan zal de SGP daar vóór stemmen, maar dat is dan wel een voorstem met een nare bijsmaak.
Menno de Bruyne
Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt
voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen,
vragen, informatie: contact.
Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing.
Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this
database. Terms of use.
Bekijk de hele uitgave van donderdag 23 november 2000
De Banier | 20 Pagina's