Wetsvoorstel dualisering door Kamer aanvaard

Veel SGP-raadsleden en - v/ethouders zullen mef belangstelling uitgekeken hebben naar de uitkomst van de parlementaire behandeling van het vy^etsvoorstel dualisering gemeentebestuur. Is er veel veranderd in het wetsvoorstel? Zijn er belangrijke amendementen aangenomen? In dit artikel v^il ik de belangrijkste feiten op een rij zetten. De lokale rekenkamer krijgt hierbij bijzondere aandacht. Peter van Vugt, onze onlangs naar de gemeente Noordwijkerhout vertrokken voorlichtingsfunctionaris, had dit in zijn artikelenserie over het Voorontwerp dualisering gemeentebestuur al aangekondigd.

Allereersf wat praktische tips voor onze gemeentepolitici en - bestuurders. Bij de VNG zijn goede handleidingen te krijgen over de gevolgen van dualisering en, in het bijzonder, over hoe raadsleden een goed gebruik kunnen maken van hun rechten. Als u wilt weten hoe de ervaringen zijn met de achttien proefgemeenten voor dualisering, kunt u kijken in de periodiek van de VNG getiteld Vernieuwingsimpuls Dualisme en lokale democratie of op de website www.vernieuwingsimpuls.nl. Ook kan het goed zijn contact te zoeken met SGP-ers uit gemeenten waar al veel met dualisering gedaan is. Ik noem in dit verband onder meer De Bilt (w.o. Maartensdijk), Dordrecht, Staphorst, Sliedrecht en Zeist. Hebt u verder nog vragen, dan kunt u ook terecht bij Voorlichting & Vorming (Rudi Biemond) of ondergetekende.

VOORDEEL DUALISERING - BREDE STEUN

Bij de behandeling van het wetsvoorstel was er geen ruimte meer voor een principiële discussie over de vraag wat beter is, dualisme of monisme. Die vraag was zelfs al niet meer te stellen in het debat over het rapport van de Staatscommissie Elzinga. De SGP-fractie is dot blijven betreuren, maar raakte langzamerhand wel over­ tuigd van de voordelen van dualisering. Het belangrijkste voordeel is naar onze mening de formele verheldering die ontstaat door het ontvlechten van

raadslidmaatschap en wethouderschap. V^ethouders hoeven in de toe­

komst hun eigen bestuurlijk handelen niet meer te controleren. Ook stemmen ze niet meer

mee over eigen voorstellen. Dat doen de raadsleden. Net als in de Tweede Kamer. Bij de parlementaire behandeling van het wetsvoorstel bleek dat alle fracties het steunen. De minister is daar blij mee, want bij zulke ingrijpende stelselwijzigingen is het belangrijk dat de politieke steun breed is.

GRONDWET

Tweede-Kamerlid Van den Berg ging uitgebreid in op de Grondwettelijke aspecten van het voorstel. In de huidige Grondwet staat dot de raad aan het hoofd staat van de gemeente. Historisch gezien is dit altijd zo uitgelegd dat aan de raad het bestuurlijke primaat toekomt. De verhouding tussen college en raad is volgens de tot nu toe gangbare interpretatie van de Grondwet die van dagelijks tot algemeen bestuur. V^elnu, met het wetsvoorstel krijgt de raad een nieuwe positie: haar bestuurlijk primaat wordt uitgehold doordat diverse bestuursbevoegdheden overgeheveld worden naar het college. Daarentegen krijgt de raad uitdrukkelijk een kaderstellend (verordenend), budgetterend en controlerend primaat. Kortom, de raad komt op een heel andere manier aan het hoofd van de gemeente te staan. En, laten we eerlijk zijn, praktisch gezien wordt in bestuurlijk opzicht het college het hoofd van de gemeente. Zo raken we een eind weg bij de bestaande interpretatie van de Grondwet. De vraag is dan: kun je het stelsel wijzigen, zonder eerst de Grondwet te wijzigen? De opvatting van Van den Berg was dat je dat niet achteraf, zoals de minister wil, moet doen, maar vooraf. Dot is de koninklijke weg. De minister vond die echter te lang om te bewandelen.

OVERHEVELING BESTUURSBEVOEGO HEDEN

In de bestaande systematiek van Gemeentewet en de medebewinc wetten wordt er vanuit gegaan de bestuursbevoegdheden in beginsc aan de raad toekomen. De raad . n de bevoegdheden delegeren of ze s overdragen aan het college. Het - atsvoorstel dualisering is een eerste n- zet om deze stelregel om te draa bestuursbevoegdheden komen in toekomst in beginsel toe aan het c lege. Om daarmee een begin te maken, hevelt de minister in het vf r- stel vijf bestuursbevoegdheden ov van de raad naar het college: de bevoegdheid - ambtenaren te benoemen, te scf - sen en te ontslaan; - regels te stellen over de ambtelijl> organisatie; - tot privaatrechtelijke rechtshande n- gen te besluiten en deze te verrif ten; - tot oprichting van en deelname c n privaatrechtelijke rechtspersonen - tot instelling, afschaffing of vera' e- ring van jaarmarkten en gewone marktdagen.

Vooral de overheveling van de de Ie bevoegdheid leverde discussie op Het gaat om ingrijpende besluiter over bijvoorbeeld de bouw van e i gemeentehuis of over een groot infrastructureel project met vorme: van publiek-private samenwerkinc Er zijn vaak grote bedragen mee gemoeid. Het zou niet wenselijk . , n dat de raad achteraf geconfronte-^d wordt met een collegebesluit. Var den Berg diende daarom een amende ment in dat de raad de bevoegd! eid geeft om in bepaalde gevallen toch he' aatste woord te hebben over zulke be, jiten. Dit amendement verloor het va; een amendement van CU-Kamerlid 'lob, dat het college verplicht om de . aad vooraf te informeren over de uitoefening van deze bevoegdheid en ha- gelegenheid te geven bedenkinge' naar voren te brengen.

WETHOUDER VAN BUITEN DE RAAD

Krii ek had de SGP-fractie op de introduc e van de wethouder van buiten de - iod. Het gevolg ervan kan zijn dat in het college wethouders zitten die een kiezerslegitimatie hebben en we'houders die dat niet hebben. Een CU amendement stelde voor dat de we* ouder van buiten de raad toch min Tiaal wel op de kandidatenlijst voc de verkiezingen gestaan zou mo: 'en hebben. Wij hebben dat ges 9und, maar het kreeg geen meerde''i^eid. Een ander amendement is aar lenomen dat van de wethouder vrc^-gt dat hij binnen de gemeente wc: .nt waar hij zijn ambt vervult, met ee''. 'ijdelijke ontheffingsmogelijkheid va; - sen jaar.

FRACTIEONDER­ STEUNING EN RAADSGRIFFIE

Hei v/etsvoorstel kent aan de raad een rec-.i toe op ambtelijke bijstand. Dot wci voor enkele Kamerfracties niet ge loeg. Ze hebben in een amendement geregeld dat groeperingen in de rood ook recht hebben op fractieondersteuning. De raad had al wel mogelijkheden om daar voldoende voor uit te trekken, maar nu is het dan to' als recht van fracties vastgelegd. O - r een ander amendement is de SGP-fractie niet zo positief. Had de miiiister gemeenten de mogelijkheid ge.; ; even een eigen griffie en griffier in en aan te stellen, een Kamermeerderheid wilde er een plicht van maken. AL; US is geschied. Voor kleine gemeenten betekent dat een forse ingreep in de bestuurlijke organisatie waar men wellicht niet in alle gevallen op zit te wachten.

Een enquêterecht voor de raad vond de SGP-fractie eigenlijk een te zwaar instrument. Een ruime meerderheid Was er echter voor. Via amendementen is het amendement nog verzwaard: er zijn dwangmiddelen geïntroduceerd om mensen te brengen tot medewerking aan de enquête. Onder rneer naar aanleiding van onze vra­ gen besloot de minister wel dat alleen raadsleden lid kunnen zijn van een enquêtecommissie, en niet ook nog personen van buiten de raad, zoals hij aanvankelijk beoogde.

LOKALE REKENKAMER NIET VERPLICHT

Veel aandacht ging uit naar de lokale rekenkamer. De minister vond dat die verplicht moest worden gesteld. Wel bood hij de mogelijkheid dat gemeenten in gezamenlijkheid, door middel van een gemeenschappelijke regeling, tot de instelling van een rekenkamer zouden besluiten. Zodoende zouden bijvoorbeeld kleinere plattelandsgemeenten die dicht bij elkaar liggen niet elk een eigen rekenkamer hoeven te hebben. Deze mogelijkheid blijft overigens gehandhaafd. Toch ging de verplichting tot instelling van een rekenkamer te ver voor PvdA, VVD, ChristenUnie en onze fractie. Een verplichting zou te zeer inbreuk maken op de lokale autonomie. Daarom is een amendement ingediend (en aangenomen) dat de instelling van de rekenkamer facultatief maakt. Verplicht is de rekenkamer dus niet meer. Het amendement bepaalt echter wel dat, als de raad geen rekenkamer instelt, zij alsnog bij verordening regels vast moet stellen voor de uitoefening van de rekenkamerfunctie. Dat wil zeggen: dan moet de raad op een andere manier invulling geven aan de financiële controle op de rechtmatigheid, doelmatigheid en doeltreffendheid van de gemeentelijke uitgaven, in aanvulling op de verplichte accountantscontrole. In de praktijk gebeurt dat nu meestal door instelling van commissies uit de raad, soms zelfs al door onafhankelijke rekenkamers. Wat er nu door wetsvoorstel én amendement verandert, is dot het gemeenten niet meer toegestaan is om niets te regelen omtrent de rekenkamerfunctie. Of er moet een rekenkamer ingesteld worden - en daar wordt in beginsel vanuit gegaan - óf er moet op een andere manier uitwerking gegeven worden aan de rekenkamerfunctie, bijvoorbeeld door het benoemen van een commissie uit de raad. In die zin is de vrijheid van de gemeente aan banden gelegd. En terecht: de affaire-Ceteco in Zuid-Holland en de affaire-Peper in Rotterdam hebben laten zien hoe belangrijk het is dat het openbaar bestuur beschikt over kwalitatief hoogwaardige voorzieningen om goed rekenschap af te kunnen leggen aan volksvertegenwoordiging en burger over gedane uitgaven. Ook in het kader van de versterking van de controlerende functie van de raad, belangrijk doel van de wet, is een versterking van de financiële functie zeker op zijn plaats. Wil de raad een rekenkamer instellen, dan is er nog de keuze mogelijk tussen een eenhoof­

dige en een collegiale rekenkamer. Het lid wordt c.q. de leden van de rekenkamer worden door de rood benoemd en ontslagen. De raad kan vragen om een onderzoek, maar de rekenkamer kan er ook zelf toe besluiten. De rekenkamer zal zich hoofdzakelijk richten op de doelmatigheid en de doeltreffendheid van gemeentelijke uitgaven, om zo de rood bij te staan in het controleren van het college. Overigens zullen gemeenten zelf de rekenkamer moeten financieren.

EINDAFWEGING

Het zal duidelijk zijn, dat de SGP-fractie niet in alle opzichten gelukkig was met het wetsvoorstel. Met name de facultatieve rekenkamer en het recht op fractieondersteuning maken het geheel echter wel acceptabeler. Vraag blijft of de positie van de gemeenteraad versterkt wordt door deze stelselwijziging. De bestuurlijke bevoegdheid van de raad wordt immers steeds verder uitgehold. Daarom is het van belang dat onze raadsleden een goed gebruik maken van hun rechten van amendement en initiatief, alsook dat ze zich de budgetterende en kaderstellende bevoegdheid van de raad goed bewust zijn, om zo een sterke tegenspeler van het college te kunnen zijn. Wat de wethouders betreft: hun positie verandert bestuurlijk gezien niet echt, zij verliezen echter wel hun controlerende bevoegdheden. Ze hoeven zichzelf niet meer te controleren. Belangrijk is dat ze zich voortdurend bewust zijn dat ze hun beleid tijdig en helder kunnen verantwoorden aan de raad, zoals de regering dat ook doet tegenover het parlement. Een neveneffect van dualisering is wel dat het collegialiteitsbeginsel binnen het college sterkere nadruk zal krijgen. Dat heeft tot gevolg dat het innemen van minderheidsstandpunten, waar SGP-wethouders soms toe gedwongen worden, misschien moeilijker zal worden. Uiteindelijk zal dit echter afhangen van de politieke en persoonlijke verhoudingen binnen het college.

Evert-Jan Brouwer, beleidsmedewerker binnenlandse zaken SGP-fractie e.brouwer@tk.parlement.nl

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen