Tweede Kamer · De school op schaal

De laatste decennia is het aantal scholen in Nederland fors gedaald. Iedereen weet uit zijn of haar omgeving wel voorbeelden te noemen van scholen die zijn verdwenen of die zijn gefuseerd met verwante scholen in de omtrek. Soms moesten zelfs nog nauwelijks ingeburgerde namen van scholen reeds na enkele jaren worden vervangen door weer andere.

Waarom is het zo onrustig geweest ten aanzien van het scholenbestand in onderwijsland? Is er sprake van een sterke vermindering van het aantal leerlingen? Dat is niet het geval. Er is hoogstens sprake van een lichte daling van de totale schoolpopulatie. Kunnen scholen het dan alleen niet meer bolwerken? Ook dat hoeft niet zo te zijn. Veel scholen wilden en willen juist graag zelfstandig blijven.

Schaalvergroting

De oorzaak van de forse verschuivingen in onderwijsland moet worden gezocht in het beleid van de overheid. Door een beleid van jarenlange bezuinigingen werden scholen ertoe gedwongen om na te gaan hoe ze zo voordelig en efficiënt mogelijk konden opereren. In veel gevallen heeft dat geleid tot fusie of andere vormen van intensieve samenwerking. Deze tendens van schaalvergroting heeft de overheid vervolgens actief bevorderd, onder meer door het bieden van stimuleringsbijdragen. Daarnaast zijn de stichtings- en instandhoudingsnormen zodanig vastgesteld dat kleine scholen alleen al vanwege het aantal leerlingen in bepaalde gevallen hun zelfstandigheid wel moesten opgeven.

Intussen moet het begrip school niet worden verward met het aantal onderwijslokaties. Een school kan namelijk bestaan uit meerdere lokaties (in meerdere plaatsen), maar valt dan wel onder de verantwoordelijkheid van één bestuur. Bij fusies of andere vormen van intensieve samenwerking blijven de bestaande lokaties in een flink aantal gevallen gewoon gehandhaafd. De besturen van de fusiepartners gaan echter één geheel vormen.

De schaalvergroting in het onderwijs in daarom in de eerste plaats schaalvergroting op bestuurlijk niveau. Dat neemt niet weg dat er in de loop van de jaren ook voor wat betreft het aantal lokaties een flinke schaalvergroting is opgetreden (institutionele schaalvergroting).

Omslag

Het bekende gezegde van de wal en het schip is ook van toepassing op de schaalgrootte in het onderwijs. Op dit moment is er brede overeenstemming over de wenselijkheid van het stopzetten of zelfs het terugdringen van de institutionele schaalvergroting. Leerlingen mogen zich immers geen nummer gaan voelen. Ze moeten zich thuis kunnen voelen op school en zich geborgen weten. Dat vraagt een beperkte schaal en persoonlijke aandacht. Bij D66 heeft dit punt zelfs een prominente plaats in de verkiezingscampagne. Gelukkig lijkt dat deze partij weinig te baten. Iedereen is nu immers tegen verdergaande schaalvergroting. De SGP onderscheidt zich daarbij als één van de weinige partijen die van meet af aan steeds nadrukkelijk hebben gewaarschuwd voor de negatieve gevolgen van de door schaalvergroting ontstane massaliteit in het onderwijs. Zodoende heeft de SGP op dit thema meer recht van spreken dan bijvoorbeeld de hoog van de toren blazende woordvoerster van D66.

Het afremmen of zelfs terugdringen van de institutionele schaalvergroting kan heel goed gerealiseerd worden binnen het verband van grote scholen. Het algemene pleidooi voor kleinschaligheid heeft dus in principe geen betrekking op de bestuurlijke schaalgrootte van scholen. Bij het kleinschalig organiseren van grote scholen kan bijvoorbeeld voor het voortgezet onderwijs worden gedacht aan aparte eenheden van enkele honderden leerlingen met een eigen gebouw en eigen docenten. Dat vraagt wel een ruimhartig nevenvestigingenbeleid van de overheid. De SGP pleit daar in haar verkiezingsprogramma dan ook voor.

Maatregelen

Recent heeft ook de Onderwijsraad, het belangrijkste adviesorgaan van de regering op het gebied van onderwijs, zich in een advies uitgesproken over de schaalgrootte van scholen. De Onderwijsraad gaat er daarbij vanuit dat schoolbesturen zelf moeten kunnen bepalen op welke manier zij hun school vorm geven. De SGP is het daar helemaal mee eens. Daarbij doet het adviesorgaan een aantal handreikingen om de schaalgrootte te beheersen. Deze komen neer op het bevorderen van samenwerking tussen scholen, zodat fusie niet noodzakelijk is. Gezien de toenemende verantwoordelijkheden van schoolbesturen en schoolleiders is samenwerking inderdaad wenselijk, zeker als het gaat om meer praktische aangelegenheden. Ook wijst de Onderwijsraad erop dat er voldoende keuzemogelijkheden voor ouders moeten blijven bestaan.

Met name het laatste punt vindt de SGP van belang. Ook kleinere scholen met een christelijke signatuur verdienen bescherming en mogen niet in hun voortbestaan worden bedreigd. Dat vraagt niet alleen om het stopzetten van institutionele schaalvergroting, maar in bepaalde gevallen ook het handhaven van kleine bestuurlijke eenheden. De SGP wil dit element (de bestuurlijke schaalvergroting) nadrukkelijk bij de discussie over de schaalgrootte in het onderwijs betrekken.

Niet dat de SGP de klok wil terugzetten. Het zou onverstandig zijn om de inmiddels gerealiseerde bestuurlijke schaalvergroting op dit moment zonder meer terug te draaien en om initiatieven tot verdere bestuurlijke krachtenbundeling tegen te gaan. De toenemende verantwoordelijkheden van scholen stellen immers andere eisen aan de bestuurskracht van de bevoegd gezagen dan voorheen. Maar als scholen ook in bestuurlijk opzicht zelfstandig willen blijven, dan moet dat volgens de SGP voluit mogelijk zijn. Daarom moeten de stichtings- en opheffingsnormen naar beneden worden bijgesteld en moet verdergaande bestuurlijke schaalvergroting echt vrijwillig zijn.

W.LVerweij, beleidsmedewerker onderwijs

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen