Doelwit · Dualisme, nu ook in de provincie

Langzaam maar zeker zijrt de gemeenten bezig om het dualisme in prai< tijl< te brengen. De politiel< moet immers dichter bij de burger? Nu het dualisme in de gemeenten - wettelijk- een feit geworden is, is de volgende bestuurslaag aan de beurt: de provincie. Voor de provincie is het misschien ook wel het meest nodig, de Provinciale Staten zijn immers de meest onbekende - en daarmee onbeminde- bestuurslaag in ons land. Hoog tijd voor een vernieuwing. Of de praktijk niet weerbarstiger zal zijn dan de theoretische doelstellingen blijft nog een vraag.

Gemeente en dualisme

Direct na de gemeenteraadsverkiezingen op 6 maart jongstleden is het dualisme in werking getreden. Er moet meer'spanning' komen in de politiek. Het college en de raad gaan daarom onafhankelijk van elkaar opereren. Het college zal meer en meer als een gemeentelijk managementteam op gaan treden. De raadsleden zullen zich daarentegen meer als volksvertegenwoordiger profileren, het contact met de burger wordt versterkt en de gemeenteraad zal het college gaan controleren. Het debat in de raad was te detaillistisch en gaat naar een hoofdlijnendebat. De door middel van de Wet dualisering gemeentebestuur beoogde wijzigingen zijn ervoor om te zorgen dat dit in de praktijk gestalte krijgt.Veel gemeenteraden hebben er nog moeite mee om zich in die rol te verplaatsen. Door middel van verordeningen hebben zij geprobeerd de rolverdelingen vast te leggen. Het blijkt echter niet eenvoudig om in de praktijk meer dan voorheen te dualiseren.

Provincie en burger

Ook het provinciaal bestuur moet gedualiseerd worden. Dat lijkt op het eerste gezicht minder eenvoudig dan in de gemeente; de provincie is namelijk voor de burger nog steeds de minst bekende bestuurslaag. De landelijke opkomst bij de laatste Statenverkiezingen in 1999 getuigt hiervan, deze was slechts 45 %. Uiteraard is het werk van de Provinciale Staten niet onbelangrijk, verre van dat, maar de vertaling van hun bevoegdheden en taken naar de burger toe blijkt niet voldoende. Onze algemeen voorzitter de heer Kolijn heeft hier in de vorige Banier al het nodige over gezegd. De Wet dualisering provincie, die hoogstwaarschijnlijk vlak na de Statenverkiezingen van I I maart 2003 ingevoerd zal worden, heeft onder andere als doelstelling dit vacuüm te verkleinen.We zijn benieuwd hoe dat in de praktijk gestalte gaat krijgen. Er zal in ieder geval het nodige moeten veranderen.

Doelstellingen

De wet heeft een aantal principiële doelstellingen in zich. De doelstellingen van het dualisme in de gemeente en de provincie vertonen grote overeenkomsten. Zo moet er een ontvlechting komen van de Gedeputeerde Staten en de Provinciale Staten. Gedeputeerden zijn, als het aan demissionair minister De Vries ligt, straks geen leden meer

van de Provinciale Staten. Er moet dus een scheiding van taken komen tussen enerzijds het college en anderzijds de statenleden. De rolverdeling tussen de provinciale organen is voor de burger onduidelijk en dit moet veranderen. De statenleden (waar wij er als SGP 23 van hebben) krijgen andere bevoegdheden en taken. In de eerste plaats moet er een versterking van de volksvertegenwoordigende functie van deze leden komen. Het takenpakket van het statenlid moet zodanig ingericht worden dat er meer tijd vrijkomt om het contact met de bevolking uit te breiden. Bovendien moeten de Provinciale Staten de burgers nadrukkelijk proberen te betrekken bij de beleidsvoorbereiding en de besluitvorming.Ten tweede zullen de staten een meer kadersteilende en controlerende functie krijgen. Dit kan op verschillende manieren. Zo wordt het recht van initiatief en amendement wettelijk verankerd en komt er een enquêterecht voor de Staten. Ook wordt het recht op ambtelijke ondersteuning benadrukt en de voorziening van informatie aan statenleden gaat verbeteren.

Ook moeten de financiën inzichtelijker worden voor de Provinciale Staten (denk aan de Ceteco-affaire in Zuid- Holland). Omdat de gedeputeerden niet langer deel uitmaken van de Staten is het eenvoudiger voor de statenleden om deze ter verantwoording te roepen. Als derde 'nieuwe' taak wordt daarom genoemd de overdracht van de

bestuursbevoegdheden aan de Gedeputeerde Staten (GS). De statenleden moeten meer nadruk leggen op het vertegenwoordigen van de burger. Ook moet zij meer kader stellen aan de beleidsruimte van de gedeputeerden en aan de hand daarvan controleren. Het debat moet zich op hoofdlijnen richten in plaats van op details.

Het belangrijkste is dat er een cultuurverandering moet plaatsvinden, wil dualisme in de praktijk uitvoerbaar zijn. De mentaliteit moet meer op de burger gericht zijn, het moet een levendiger en democratischer geheel worden.

Profielschets statenleden

Vanuit het ministerie van BZK en het IPO (Interprovinciaal Overleg) is een aantal voorbereidende activiteiten uitgevoerd. Deze moeten straks de invoering van het dualisme in de provincie soepel laten verlopen. Zo is er een profielschets opgesteld hoe in de ideale situatie een statenlid (en een gedeputeerde) moet functioneren. Een aantal dingen valt op. In de eerste plaats moet de statenfractie veel kritischer gaan worden. Niet alleen ten opzichte van GS, maar ook ten opzichte van zichzelf. 'Het statenlid is aanspreekbaar op zijn eigen functioneren en dat van de fractie.' Daarnaast zullen de leden van de staten hun beschikbare tijd optimaal moeten gaan besteden. Dit profiel lijkt van het statenlid een fulltime politicus te maken.

'Proef'-provincies

Om het dualisme in de praktijk te oefenen zijn er vier pilot-provincies geselecteerd (Drenthe, Flevoland, Noord- Brabant en Zuid-Holland) die als proefkonijn dienst doen. Deze provincies zijn druk bezig door middel van commissies, v^^erk- en projectgroepen de nieuwe verhoudingen te testen.Veel provincies zijn overigens al veel langer aan het nadenken over meer dualisme in de provincie. Zo zijn er In verschillende provincies al formele instrumenten en maatregelen ingevoerd en afspraken gemaakt om meer dualistische elementen in te voeren.Toch blijkt dit nog lang niet voldoende.Volgens velen is er nog een veel te grote kloof tussen papier en praktijk. En dat is de kern van het probleem. Het gat tussen de statische bureaucratie en het gevoelen onder de burgerbevolking is moeilijk te overbruggen. De vraag blijft of de komende dualiserings-operatie het gat kan dichten.

Kritisch

De heer E.Janse de Jong is statenlid voor het CDA in de pilot-provincie Noord-Brabant. Deze provincie is al langer op een actieve manier bezig met bestuurlijke vernieuwing. De komende wettelijke dualisering komt voor hem dan ook niet onverwachts. Janse de Jong heeft desondanks een aantal belangrijke bezwaren.'Eén van mijn bezwaren tegen het dualisme-project: het is toch weer iets dat Den Haag ons oplegt. Dat werkt niet per definitie.Vernieuwing moet van onderaf komen. Waarom niet de mogelijkheden geven aan gemeenten en aan provincies om een tijd te experimenteren met dualistische instrumenten. Dat zou nou pas echt vernieuwend zijn: als je het monisme en dualisme eens een tijd naast elkaar laat functioneren.'Volgens het CDA-statenlid wordt met het dualisme één van de meest essentiële functies van het raads- en stateniidmaatschap weggenomen: 'Een raadslid moet over elk onderwerp vragen kunnen stellen, moet over details kunnen debatteren om zo zaken aan de kaak te kunnen stellen en op de agenda te kunnen zetten.' Het debat op hoofdlijnen werkt volgens hem niet, burgers interesseren zich namelijk juist niet in hoofdlijnen omdat die hen nog minder raken dan kleine zaken die op de omgeving betrekking hebben. Gelukkig geldt dit kritiekpunt volgens Janse de Jong meer voor gemeenten dan voor provincies. 'Provinciale Staten houden zich eigenlijk al bezig met hoofdlijnen.' De volksvertegenwoordigende taak van de pro­

vincie zal niet veel meer gaan inhouden als het duale stelsel is ingevoerd. Daarom zou volgens Janse de Jong het stateniidmaatschap een deeltijd baan moeten worden in

plaats van een nevenfunctie van een aantal uur. De vaak lange reistijd en de financiële vergoeding zijn knelpunten die belemmeren dat statenleden meer het'veld' in kunnen gaan.

Sturen op hoofdlijnen

SGP-statenlid de heer S. Stoop ziet het debat op hoofdlijnen in de provincie iets positiever in: 'De huidige praktijk is al dat Gedeputeerde Staten het vastgestelde beleid uitvoeren. Provinciale Staten moeten zich meer richten op het vaststellen van de bredere kaders. Daarnaast moeten de Provinciale Staten achteraf Gedeputeerde Staten beoordelen op de uitvoering van het beleid. Nu gebeurt het nog te veel dat statenleden als het ware op de stoel van een gedeputeerde gaan zitten en tot op drie cijfers achter de komma informatie willen over de details. Sturen op hoofdlijnen: dat was ook de boodschap van een rapport van een Statenwerkgroep onder leiding van de Commissaris van de Koningin, waaraan ik vorig jaar heb meegewerkt. Dat vraagt discipline van statenleden en een andere manier van denken en beoordelen.' Er is dus een verandering in mentaliteit nodig volgens Stoop, ook wat betreft het dichterbij brengen van de politiek naar de burger.'Het meer contact onderhouden met burgers en groepen vraagt om een keuze: minder deelnemen aan vergaderingen, meer werkbezoeken. Er zal nog heel wat water door de Rijn stromen, eer dat statenleden hiertoe overgaan. De onbekendheid van de provincie hoeft hier geen belemmering te zijn.'

De fractie waarvan Stoop deel uitmaakt is voorzichtig ten opzichte van de voorgenomen plannen.'De fractie van SGP/ChristenUnie staat kritisch tegenover de invoering van dualisering. Bij de discussies hierover hebben we benadrukt dat we het niet alleen moeten verwachten van de invoering van een nieuwe structuur, maar dat het veel meer gaat om het aanleren van een andere cultuur.Voor zo'n andere houding is dualisering op zichzelf niet eens nodig. Het kan wel een nuttig instrument zijn. Het gaat er vooral om dat in het besturen van de provincie duidelijk welke keuzen kunnen c.q. moeten worden gemaakt ten aanzien van de problemen die zich voordoen op allerlei terreinen waarover de provincie zeggenschap heeft. Er moet dan wel iets te kiezen zijn. Daarover moet het politieke debat in de Staten vooral gaan.'Verder is Stoop bang dat het debat gevoerd zal gaan worden om het debat.'Niet de vorm maar de inhoud staat voorop!'

Details

Een groot voorstander van dualisering is J. van der Pijll, GroenLinks-statenlid in Flevoland. Hij ziet de statenleden straks als de belangrijkste spelers op het veld van het dualisme. Daarvoor moet wel aan een aantal voorwaarden voldaan worden. 'Maar zo lang we nog statenleden hebben, die zich met overgave storten op details, zal er niet veel van de vernieuwing terechtkomen.' Het is een kwestie van de instelling van de statenleden zelf, vindt hij. Dat dualisme de burgers meer zal activeren, gelooft Van der Pijll niet.'Die maatschappelijke oriëntatie moet er gewoon altijd zijn, ongeacht de structuur.'

Conclusie

Met spanning worden de resultaten van de wettelijke dualisering in de gemeenten afgewacht. Daarna kunnen we met nieuwsgierigheid de provincie gaan bekijken. De meningen zijn verdeeld, zo blijkt uit dit artikel. De praktijk zal uitwijzen of de provincie meer bekend -en daarmee bemind- zal worden. Daarvoor moet er toch écht wat veranderen.

Marco var) Eckeveld, medewerkerVoorlkhtmg & Vorming SGP

(mvaneckeveld@sgp.nl)

Mede naar aanleiding van de publicatie van het IPOIBZK: 'Vernieuwingsimpuls Dualisme en provinciale democratie nr. 2'. Met donk aan de heer S. Stoop voor het verwoorden van zijn visie.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen