Voorlichting · Jubileumcongres

De eerste klap een daalder waard?

Vrijdag 8 november herdacht de stichting Voorlichting & Vorming het 25-jarig jubileum in De Driestar te Gouda. Het jubileumcongres dat uit een middagen avondprogramma met afzonderlijke thema's bestond, werd 's middags gewijd aan de evaluatie van een halfjaar dualisme op lokaal niveau. Een aangelegen thema voor de doelgroep van Voorlichting & Vorming: de SGP-raadsleden en - wethouders. In deze Banier een verslag van dit middagprogramma. In de volgende Banier hopen we verslag te doen van het avondprogramma, waarin het communiceren van de SGP-boodschap anno 2002 centraal stond.

Na de opening door dagvoorzitter ing. E. Klein is het woord aan de hoofdspreker van het middagprogramma, drs. M.H. Klijnsma van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Klijnsma is projectleider van de evaluatie van de eerste fase van het dualisme.Als zodanig is hij nauw betrokken geweest bij de verwerking van de enquête die in mei naar alle gemeenten, waar op 6 maart verkiezingen gehouden zijn en/of waar op 7 maart 2002 het dualisme ingevoerd is, gezonden is. De respons vanuit de gemeenten was zeer hoog: 91 %. De uitkomsten van deze enquête zijn verwerkt in een evaluatierapport dat in oktober 2002 door het Ministerie is gepubliceerd met als titel: "De eerste klap is een daalder waard! Evaluatie eerste fase invoering Wet dualisering gemeentebestuur".

Evaluatierapport

Voor het doen van uitspraken over het wel of niet slagen van het dualisme op gemeentelijk niveau, is het nog veel te vroeg, aldus de heer Klijnsma. Na een korte introductie waarin de hoofdpunten van het dualisme nog eens aangestipt werden, ging hij met grote stappen het evaluatierapport door, waarbij de meest interessante en belangwekkende cijfers voor het voetlicht gehaald werden. Dat betreft bijvoorbeeld de aanwezigheid van wethouders in de raadsvergadering. In bijna de helft van de gemeenten mogen de wethouders nog altijd aanwezig zijn in de vergadering. In 40% van de gemeenten mogen de wethouders echter alleen op uitnodiging aanwezig zijn, wat als een duaal element kan worden aangemerkt. Een ander aspect in de verhouding raad - college is de actieve inlichtingenplicht van het college. In meer dan de helft van de gemeenten zijn hierover nog geen afspraken gemaakt. In een kwart van de gemeenten zijn afspraken gemaakt over de te hanteren procedures. Procedurele én inhoudelijke afspraken zijn in slechts 7, 7% van de gemeenten gemaakt.

Ook de uitkomsten van de vraag of afspraken gemaakt zijn over de aanwezigheid van wethouders bij de fractievergaderingen, zijn interessant. In ruim een derde van de gemeenten zijn met alle collegefracties afspraken gemaakt. In 21, 8% van de gemeenten houdt een deel van de collegefracties zich aan afspraken hierover. Een klein aantal gemeenten heeft aangegeven dat dit een zaak van de partijen zelf is.

Een belangrijk element in de ontvlechting van raad en college is het feit dat wethouders geen raadslid meer zijn en zelfs ook niet gekozen hoeven te zijn. In een beperkt aantal gemeenten is gebruik gemaakt van deze nieuwe mogelijkheid om wethouders van buiten de raad te rekruteren.

Andere opvallende zaken zijn: ten eerste het hoog percentage reeds aangestelde raadsgriffiers, hoewel dit pas verplicht is per 7 maart 2003.Ten tweede de instelling van de rekenka­ merfunctie. Dit is pas verplicht per I januari 2006, maar op het moment van de evaluatie (mei-juni 2002) had een vijfde deel van de gemeenten al voldaan aan deze verplichting. Dat ook andere duale instrumenten al in gebruik zijn, blijkt uit het feit dat vier gemeenten bezig zijn met een enquête.

Duale wethouder

Na de lezing van de heer Klijnsma kwam de duale wethouder aan het woord. De heer F.J.Tollenaar is SGPwethouder in de gemeente Borsele. Daar experimenteert men al sinds begin jaren '90 met dualisme.Tollenaar schetste in het kort de geschiedenis van duaal Borsele. Zijn conclusie is dat al deze jaren oefenen nog niet geleid heeft tot een meer betrokken burger Ter illustratie las hij een stukje uit een krantenartikel over de begrotingsbehandeling die de vorige avond in Borsele had plaatsgevonden: om half I 's nachts na een uitgebreide discussie over subsidie aan de katholieke vrouwenvereniging (!!!) was er geen enkele burger meer op de publieke tribune te vinden...

Hoe kijkt de wethouder tegen het proces van dualisering aan? Tollenaar: "Als duale wethouder aan de zijlijn van de raadsdiscussie vraag ik mij af: heeft de duale discussie in de raad tot kwaliteitsverbetering van de discussie en besluitvorming op hoofdlijnen gezorgd of juist niet? Wordt er voldoende gebruik gemaakt van de deskundigheid van collegeleden? Een oud SGP-wethouder - thans weer raadslid- noemde recent het dualisme de doodssteek voor de democratie. Collega-wethouders en ook raadsleden beamen vooral dat het een proces is van vallen en opstaan, met vooral meer vallen dan opstaan!" Tollenaar durft niet te beweren dat de positie van de raad versterkt wordt. Het college wordt belast met het bestuur van de gemeente en de positie van de wethouder wordt daarmee wél versterkt. Hij vindt het een goede zaak dat wethouders geen lid meer zijn van de gemeenteraad. Zijn ervaring is dat je als wethouder vrijer en onafhankelijker bent en hij voelt het ook zo ten opzichte van de fractie. Hij vindt ook dat wethouders zich moeten ontwikkelen tot publieke leiders, die communicatief sterk zijn en goed begrijpen hoe beleids- en uitvoeringsprocessen in netwerken lopen.

Cultuurverandering

Tollenaar concludeert dat de wettelijke structuurverandering de politieke blik vooral intern gericht houdt.We zijn echter nog maar in de beginsituatie. De commissie-Elzinga vindt dat de structuurverandering als hefboom moet fungeren voor cultuurverandering.Tollenaar vindt echter dat het andersom ook kan en moet, dus zonder wettelijk kader Borsele is daarvan het bewijs. De dualisering van maart 2002 heeft daar zelfs negatief gewerkt. Daarvóór was men zelf gemotiveerd om de veranderingen door te voeren. Nü worden de wijzigingen van boven opgelegd en is het enthousiasme er uit.

Elzinga

Derde spreker in het middagprogramma was de heer J.P.Tanis, SGP-raadslid in Sliedrecht en initiator en voorzitter van een commissie bestuurlijke vernieuwing in deze gemeente.Tanis wees op het belang van een verandering in het bestuur om de betrokkenheid van de burger te vergroten. Uit een recent rapport van het Sociaal Cultureel Planbureau bleek weer eens dat de burger erg kritisch staat tegenover de overheid.

De commissie-Elzinga heeft een aantal problemen gesignaleerd: 1) de positie van politieke partijen; 2) de lokale bestuurspraktijk die al een verschuiving van monisme naar dualisme vertoonde, maar waarin de raad eigenlijk te weinig controlerende en kaderstellende bevoegdheden heeft; 3) onvoldoende herkenbaarheid van het lokaal bestuur; 4) de rol van de burgemeester Om deze problemen op te lossen heeft de commissie een aantal aanbevelingen gedaan, die te groeperen zijn rond een viertal thema's: 1) ontvlechting raad - college, 2) publieke verantwoording; 3) burgerparticipatie en 4) het functioneren van politieke partijen.

Tanis constateert dat - hoewel gemeenten veel gedaan hebben aan de invoering van het dualisme- er nog geen reden is voor een juichstemming. Zijns inziens heeft de dualisering zich tot nu toe te veel gericht op alleen de ontvlechting van raad en college. Nu komt het aan op een verandering van de bestuurscultuur, aandacht voor de ambtenaren (die moeten méé dualiseren!) en de beleidsuitvoering. Ook de thema's burgerparticipatie en de revitalisering van de politieke partijen zijn onderbelicht gebleven.

Duaal raadslid

Tanis vindt het gemiddelde raadslid nog te afwachtend. Hij riep zijn collega's op: "als we niet uitkijken spelen we het college in de kaart en trekt dat de macht naar zich toe!" Er wordt als gevolg van de nieuwe wet- en regelgeving gezocht naar een nieuw machtsevenwicht en het is van groot belang dat raadsleden dit proces doorzien en de geboden kansen grijpen.

Tanis constateert dat ook bij SGPachterban er een kloof ontstaat tussen burger en politiek. De vanzelfsprekendheid om te gaan stemmen verdwijnt, de betrokkenheid neemt af. Burgers, ook SGP-ers, komen alleen nog in actie als het hun directe leefomgeving raakt. Hij adviseerde fracties dan ook om creatief te zijn in het betrekken van de achterban. Dat kan bijvoorbeeld door een rondzendbrief vanuit de fractie, het betrekken van specialisten vanuit de achterban bij de fractie, vertegenwoordigers van de achterban vragen voor adviesraden en het beleggen van openbare vergaderingen over actuele thema's.

Discussie

In de forumdiscussie met de drie sprekers onder leiding van forumvoorzitter W. van der Hoeven kwamen veel thema's terug. Klijnsma herhaalde nog eens dat het te vroeg is om uitspraken te doen over het welslagen van het dualisme. Ook vindt hij het nog te vroeg om een cultuurverandering te kunnen verwachten. Iedereen moet wennen aan de nieuwe situatie. De pretenties van het rijk wat betreft deze cultuurverandering zijn ook beperkt.Wel is men blij signalen te ontvangen dat de gemeenten ook met cultuurelementen bezig zijn. Zaken zoals de afwezigheid van de wethouder tijdens raads- en fractievergaderingen zijn ook een kwestie van cultuur

Tollenaar werd door de zaal onder vuur genomen wat betreft de vraag waar al die jaren experimenteren in Borsele toe geleid heeft.'V'olgens het krantenartikel over de begrotingsbehandeling in Borsele vallen de resultaten tegen! Tollenaar gaf dit toe, maar denkt dat het niet alleen het probleem is van elke bestuurder om de kloof tussen burger en bestuur te overbruggen, maar daarbij komt die bestuurder op zijn weg ook nog eens een individualistisch ingestelde burger tegen, die alleen warm/koud wordt van z'n eigen voor- en achtertuin.Tanis staat ook nog niet te juichen over het dualisme in Sliedrecht, al heeft het volgens hem wel geleid tot meer transparantie. Klijnsma wijst erop dat het een idee van Elzinga was dat de dualisering het bestuur dichter bij de burger zou moeten brengen, maar dat het kabinet in haar standpunt dit gewijzigd heeft in de minder ambitieuze doelstelling om de rolverdeling in het lokaal bestuur te verduidelijken.

Raadsleden toonden zich in de discussie verbaasd over de stelling van Tollenaar dat de wethouder aanjager is van nieuw beleid.Volgens Klijnsma kunnen raad én college beide met nieuw beleid komen. Dat is ook de mening van Tollenaar, maar het is volgens hem in ieder geval niet uitsluitend de raad. Het hangt van de concrete situatie en het onderwerp af.Tanis vertelde dat het Sliedrechtse college niet zo blij was toen de Sliedrechtse raad een raadsprogramma voorlegde met het verzoek om nieuwe activiteiten door te rekenen, waarna een besluit genomen kan worden over het wel of niet door laten gaan van deze activiteiten.

Ook de positie van het innemen van minderheidsstandpunten in het college kwam aan de orde. Het duale stelsel sluit deze mogelijkheid niet uit, aldus Klijnsma.Tollenaar gaf aan dat dit in de onderhandelingen na 6 maart niet anders gegaan is dan de vorige keer. Ook raadslid Tanis vindt dat dit binnen een bepaalde bandbreedte nog altijd moet kunnen.

Rudi Biemond

(Het verslag van het jubileumcongres wordt D.V. voortgezet in de volgende Banier)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen