Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Studiecentrum · Internationale statensysteem

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Studiecentrum · Internationale statensysteem

5 minuten leestijd Arcering uitzetten

De dreigende oorlog tussen enerzijds de Verenigde Staten en tiet Verenigd Koninkrijk en anderzijds het Irak van Saddam Hoessein veroorzaakt grote spanningen in het internationale statensysteem. Het op handen zijnde conflict zorgt voor grote instabiliteit in de betreffende regio. In deze serie van drie artikelen wil ik stilstaan bij het denken over de plaats en de betekenis van conflicten in de internationale statensamenleving.

Balance of Power

In de zeventiende tot en met het begin van de negentiende eeuw beheerste de zogenaamde Balance of Power de internationale verhoudingen. Steeds v/isselende Europese bondgenootschappen zorgden ervoor dat geen enkele staat zo machtig v/erd dat één enkele staat de positie van supermacht zou kunnen verwerven. Het systeem van de Balance of Power voorkwam ongebreidelde veroveringszucht van de Europese mogendheden in Europa.Wanneer een land een bedreiging vormde voor de stabiliteit in Europa, vormde zich een gelegenheidscoalitie van bondgenoten tegen de desbetreffende oorlogszuchtige grootmacht. Frankrijk, Engeland, Pruisen, Oostenrijk-Hongarije, Spanje en Rusland hielden elkaar in steeds wisselende coalities in evenwicht.

Het systeem van de Balance of Power is echter alleen werkbaar als de internationale statensamenleving zich kenmerkt door multipolariteit. Dat wil zeggen dat in de internationale statensamenleving in ieder geval meer dan twee mogendheden aanwezig zijn. In een bipolaire wereld (twee grootmachten) of een unipolaire wereld (één supermacht) verliest de Balance of Power zijn functionaliteit. Daarom werd er in de periode van de Koude Oorlog, een bij uitstek bipolaire situatie, ook niet meer gedacht in termen van een Balance of Power zoals die in het vroegere Europa had bestaan. In de unipolaire wereld van vandaag, waar de Verenigde Staten de enige overgebleven supermacht is, heeft dit evenwichtsdenken al helemaal geen enkele functie meer

De liefde tussen bondgenoten duurde in het Europa van de zeventiende, achttiende en negentiende eeuw meestal niet langer dan dat een werkelijke acute bedreiging van het machtsevenwicht bestond. De absolute meester in het sluiten van soms onmogelijke bondgenootschappen was de Oostenrijkse kanselierVon Metternich (1773-1859), die veertig jaar lang de internationale politiek beheerste.Van hem werd ge­ zegd dat hij net zo makkelijk van bondgenoot wisselde als van kleren.Von Metternich is historisch gezien de laatste representant van het machtsevenwichtsdenken van de Balance of Power.

Von Clausewitz

Een in dit kader vermeldenswaardige tijdgenoot van Von Metternich is de Pruisische generaal Von Ciausewitz (1780-1831). Deze generaal besloot na de ongekend verwoestende Napoleontische oorlogen een werk over oorlogvoering te schrijven.Alleen al uit de omvang van zijn werk blijkt de gecompliceerdheid van het denken over oorlog. Zijn werk HinterlasseneV/erke über Krieg und Kriegsführung bestaat maar liefst uit tien delen. De eerste drie delen van dit werk heten Vom Kr/ege en bevatten een soort filosofische beschouwing op het verschijnsel oorlog. De andere delen bevatten allerlei strategische opvattingen. Met name het filosofische deel bevat een aantal rake typeringen en beschouwingen die aan actualiteit nog niet hebben ingeboet.

Zo wees Von Ciausewitz op het belang van het onderkennen dat het doel van de oorlog niet hetzelfde is als het doel in de oorlog. Hij maakte een belangrijk onderscheid als het gaat om het politieke en het militaire doel van oorlog. Het politieke doel van een oorlog is meestal een beperkt doel, zoals het veroveren van een stuk land. Zodra men echter in oorlog is verdwijnt dit politieke doel op de achtergrond en komt het militaire doel in de oorlog bovendrijven. Een militair moet het politieke doel verwezenlijken met militaire middelen. En de enige zekerheid voor een militair is dat alleen een dode vijand geen gevaar vormt. Daarom is het doel in de oorlog altijd het militaire doel om de vijand volledig te vernietigen.Von Ciausewitz maakte met de introductie van dit onderscheid een einde aan de opvatting van die dagen dat oorlog een voortzetting was van politiek, maar dan met andere middelen. Hij toonde aan dat, hoewel politiek en oorlog zeer nauw met elkaar verbonden zijn, beiden afzonderlijke grootheden zijn. Oorlogsvoering is geen vorm van het bedrijven van politiek, maar is een grootheid in zichzelf. Oorlog kent geheel eigen wetmatigheden en heeft een eigen dynamiek, los van de politiek.

Totaler Krieg

Het was dan ook Von Ciausewitz die het begrip totale oorlog {totaler Krieg) introduceerde. In potentie is volgens de theorie van Vond Ciausewitz iedere oorlog een totale oorlog. Dit omdat het militaire doel in de oorlog, dat dus niet het politieke doel behoeft te zijn, noodzakelijkerwijs de totale uitschakeling van de tegenstander is. Dat het echter nooit tot een totale oorlog komt, was volgens Von Ciausewitz te wijten aan frictie en aan beperkte technische middelen. Met frictie doelde Von Ciausewitz op het gegeven dat een oorlogsfront altijd afhankelijk is van de aanvoer van materieel, voedsel en manschappen. In zijn tijd was de gebrekkige bevoorrading vaak een belangrijke belemmering om de vijand volledig uit te schakelen. Bovendien bestond het ultieme wapen om een vijand volledig uit te schakelen nog niet. Ook heden ten dage veroorzaakt de bevoorrading vaak frictie. Belangrijk onderscheid met de tijd van Von Ciausewitz is echter dat het ultieme wapen om een totale oorlog mee uit te vechten tegenwoordig wel voor handen is.

Tot op het moment dat de atoombom werd uitgevonden is de theorie van Von Ciausewitz houdbaar gebleken. Pas bij de introductie van de atoombom vielen alle technische onmogelijkheden om tot een totale oorlog te komen weg. In het volgende artikel zullen we echter zien dat juist deze afschrikwekkende mogelijkheid om tot een totale oorlog te komen de totale oorlog, menselijkerwijs gesproken, heeft voorkomen.

Vooruitblik

In de volgende twee artikelen over de plaats en de betekenis van oorlog in de internationale statensamenleving wil ik stilstaan bij de theorie van de Realpolitik, de biploariteit van de Koude Oorlog en de huidige unipolaire situatie.

drs. E.G. Bosma

Dit artikel werd u aangeboden door: Staatkundig Gereformeerde Partij

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 21 maart 2003

De Banier | 24 Pagina's

Studiecentrum · Internationale statensysteem

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 21 maart 2003

De Banier | 24 Pagina's