Tweede Kamer · Met minder meer mans

Of bet er nu komt of niet, het kabinet van Ralkenende en Bos wordt niks. Zelfs al 'slaagt' de formatie na al x keer mislukt te zijn, dan nog is de kans op een levensvatbaar en daadkrachtig kabinet gering. De formatie zelf is er het beste bewijs van: stroeve onderhandelingen en een concept-regeerakkoord zó dik dat het wantrouwen er af druipt. De parallel met 1981, toen Van Agt en Den Uyl tegen heug en meug in één kabinet stapten, dringt zich op. Het werd een ramp, zowel de formatie als het kortstondige vechtkabinet.'

Vlees noch vis

Ook het voorproefje van wat Nederland te wachten staat van een kabinet van CDA en PvdA smaakt niet bepaald naar meer Het standpunt over de oorlog in Irak (wel politieke, geen militaire steun) is vlees noch vis. Als dit de toon zet voor de geesteloze compromissen en halfzachte tussenoplossingen over bijvoorbeeld het financieel-economische en het buitenlands beleid en de opstelling van de begroting voor de volgende jaren, belooft dat weinig goeds.

Dat het niet lukt tussen CDA en PvdA is goed verklaarbaar CDA en WD zitten wat de inhoud van het beleid betreft dichter bij elkaar dan CDA en PvdA. De val van Balkenende's eersteling werd ook niet veroorzaakt door inhoudelijke meningsverschillen in het kabinet of tussen de partijen, maar door een volstrekt incompetente coalitiepartner, de LPF. Na de val van het kabinet koersten CDA en WD daarom aan op een voortzetting van het gevallen kabinet - met achterlating van de na de verkiezingen uitgetelde LPF.

Rekenmachientje

Dat dit opzetje niet doorging, was omdat de kiezers in januari de PvdA van Bos onverwacht gunstig gezind waren. Breed werd de indruk gewekt dat, net als in 1981, PvdA en CDA "tot elkaar veroordeeld" waren. Maar als ergens blijkt dat formeren meer is dan het optellen van Kamerzetels, is het wel hier. Om een kabinet te formeren én op de been te houden is méér nodig dan een rekenmachientje. Daarvoor zijn minstens zo belangrijk de inhoud van het beleid en de cohesie tussen de coalitiepartners. En in die twee opzichten klikt het gewoon beter tussen CDA en WD.

Tegen deze achtergrond heeft de SGP al bij het begin van de formatie geadviseerd om niet linea recta aan te sturen op een CDA-PvdA-kabinet. Niet alleen omdat tóen al duidelijk was dat CDA en PvdA elkaar eigenlijk niet zien zitten, maar ook omdat er wel degelijk een andere Kamermeerderheid is dan die van cen­ trum-links. De vraag is slechts: hoe kan deze 'rechtse' meerderheid materieel en formeel geldend worden gemaakt?

Doorstart

Staatsrechtelijk gezien wordt Nederland nog altijd geregeerd door het demissionaire kabinet-Balkenende, dat tot het aantreden van een nieuwe ministersploeg'al datgene moet doen wat in 's lands belang noodzakelijk is'. Een optie die in WD-kring leeft is om dit onvolwaardige kabinet een verlenging te gunnen. Hare Majesteit zou het ontslag

van het kabinet-Balkenende dan nog een poosje in beraad moeten houden, zodat dit kabinet dan nog een poosje in demissionaire staat kan doorregeren.

Een andere mogelijkheid is dat koningin Beatrix het ontslag gewoon weigert en Balkenende-1 een doorstart laat maken. Na een reshuffle en het opvullen van de posten die zijn vrijgekomen na het vertrek van de ministers Bomhoff, Heinsbroek en Korthals, zou de CDA- WD-LPF-coalitie dan door kunnen regeren. Beide oplossingen bevredigen niet. Staatsrechtelijk is een dergelijke gang van zaken 'fragwürdig', en na de in januari gehouden verkiezingen ook politiek niet te verkopen. Zowel staatsrechtelijk als politiek kleven er (te) grote bezwaren aan deze opties.

Ninderheidsl(abinet

Veel beter zou het zijn als koningin Beatrix aan een nieuwe informateur de opdracht verstrekt om de mogelijkheden te verkennen voor de vorming van "een kabinet". Deze wel vaker beproefde formule laat de mogelijkheid open om ook te kijken naar andere varianten dan een parlementair meerderheidskabinet. In 1977, toen net als nu gesuggereerd werd dat PvdA en CDA tot elkaar waren veroordeeld, kwam het tweede kabinet-Den Uyl er uiteindelijk tóch niet omdat de partijen elkaar eenvoudigweg niet lustten. De uitkomst, het eerste kabinet-Van Agt (CDA en WD), werd slechts gedragen door 77 kamerleden, waarvan er zelfs zeven (waaronder de fractievoorzitter van het CDA) een voorbehoud hadden gemaakt. Om nog een andere historische parallel te trekken: het eerste kabinet-Den Uyl steunde in het parlement alleen op PvdA, D66 en de PPR. De confessionele KVP en ARP hadden geen parlementaire binding met dit kabinet. Ze gedoogden het slechts.

Gegeven de omstandigheden moet er worden gekoerst naar een minderheidskabinet van CDA en VVD. Er hoeven dan geen zaken te worden geiaan door een demissionair kabinet. De knopen kunnen worden doorgehakt door een staatsrech­

telijk volwaardig en politiek coherent kabinet.Voordeel is ook dat zo'n kabinet, met als uitgangspunt het te actualiseren strategisch akkoord, er snel kan zijn. Steun is te verwachten van een nog steeds bestaande 'rechtse' Kamermeerderheid. Dat die steun niet bij voorbaat en bij ieder punt verzekerd is, maar soms buiten het kleine coalitiekamp gevonden moet worden, is zelfs een pluspunt. Het geeft veel meer ruimte voor een dualistischer verhouding tussen kabinet en Kamer(s). En dat is iets waar óók de toekomstige oppositie maar moeilijk bezwaar tegen kan hebben.

Menno de Bruyne

' Dit artikel is op 8 april in iets andere vormgepubliceerd in NRC-Handelsblad. Inmiddels isde informatie inderdaad stukgelopen. En datprecies op die punten die in dit artikel wordenaangegeven. Over het verdere verloop van dekabinetsformatie is op het moment van inleveren van de kopij voor De Banier nog geen helderheid.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen