Doelwit · Subsidiebeleid

Onlangs kregen we bij Voorlichting & Vorming enkele vragen die te maken hebben met subsidiebeleid. De antwoorden kunnen voor meer lokale bestuurders van belang zijn. De eerste vraag betreft het opnemen van specifieke criteria in een algemene subsidieverordening. De tweede vraag gaat over het maken van onderscheid tussen subsidieontvangers door de gemeente.

Wetgeving

Voordat we op deze concrete vragen ingaan, geven we eerst wat meer informatie over subsidiebeleid in het algemeen.' Op I januari 1998 is belangrijke nieuwe wetgeving ten aanzien van subsidies in werking getreden. In de Algemene wet bestuursrecht (Awb) zijn onder titel 4.2 allerlei regels met betrekking tot subsidies te vinden, bijvoorbeeld waar het betreft subsidieplafond, subsidieverlening, verplichtingen van de subsidieontvanger, subsidievaststelling enzovoorts.

Het uitgangspunt van de subsidiewetgeving is dat een bestuursorgaan alleen subsidie mag verlenen op basis van een wettelijk voorschrift dat regelt voor welke activiteiten subsidie kan worden verstrekt (art. 4: 23, lid I). Op deze regel zijn weliswaar weer enkele uitzonderingen, waarvan de belangrijkste voor gemeentebestuurders wel is dat een subsidie ook verstrekt kan worden op basis van een opgenomen post in de begroting. Subsidieontvanger en het bedrag moeten dan echter in de begroting genoemd worden (art. 4: 23, lid 3.C).

Belangrijk zijn ook de artikelen die handelen over de verplichtingen van de subsidieontvanger. Deze verplichtingen betreffen onder andere de aard en de omvang van de activiteiten waarvoor subsidie wordt verleend, de administratie van aan de activiteiten verbonden uitgaven en inkomsten, het verstrekken van gegevens en bescheiden die nodig zijn voor een beslissing omtrent de subsidie, de te verzekeren risico's, het stellen van zekerheid voor verleende voorschotten en het afleggen van rekening en verantwoording omtrent de verrichte activiteiten en de daaraan verbonden uitgaven en inkomsten (art. 4: 37). In art. 4: 38 wordt de mogelijkheid geboden om ook andere verplichtingen op te leggen aan de subsidieontvanger die strekken tot verwezenlijking van het doel van de subsidie. De mogelijkheden voor het opleggen van verplichtingen aan de subsidieontvanger middels het opnemen van criteria in een subsidieverordening zijn echter beperkt. Daarbij moet natuurlijk ook re­ kening gehouden worden met de andere wetten van ons land (zie hieronder de paragraaf Zondagsrust). In de Toelichting op het Gemeenteprogram wordt aandacht geschonken aan verplichtingen -criteria voor subsidieverlening- waar SGP-bestuurders, binnen de smalle marges van de wet, nog wél op kunnen letten.

In de wet zijn ook allerlei regels opgenomen over het afleggen van verantwoording over een subsidie via een wettelijk voorschrift. Zo moet de subsidieontvanger verantwoording afleggen over de nagestreefde doelstelling van de activiteit, de gerealiseerde doelstelling en -indien van toepassing- het verschil daartussen (art. 4: 80). De subsidieverstrekker -het bestuursorgaanheeft de plicht ten minste eens per vijf jaren een verslag te publiceren over de doeltreffendheid en de effecten van de subsidie in de praktijk (art. 4: 24).

Zondagsrust

Nu dan iets over de gestelde vragen. De eerste vraag is afkomstig uit een redelijk "behoudende" gemeente. Het college wilde een algemene subsidieverordening opstellen waarin getracht wordt de rust op zondag zoveel mogelijk te bewaren. Het voorstel van het college was om dit te doen door het opnemen van het criterium dat de te subsidiëren activiteiten niet plaatsvinden op zondag. De vraag is of dit juridisch mogelijk is.

Subsidieverordening

De Zondagswet laat helaas geen ruimte voor het opnemen van een bepaling in de algemene subsidieverordening ter bevordering van de zondagsrust. Uitdrukkelijk bepaalt artikel 7, eerste lid van de Zondagswet dat plaatselijke verordeningen tot regeling van punten, waaromtrent bij deze wet niet is voorzien, geen verbodsbepalingen mogen inhouden omtrent sportbeoefening of andere vormen van ontspanning op zondag, die niet als openbare vermakelijkheid in de zin van genoemde wet zijn te beschouwen.

In de toelichting op deze bepaling wordt erop gewezen dat de bemoeienissen van de gemeentebesturen met betrekking tot het houden van openbare vermakelijkheden op zondag haar grenzen vinden in artikel 4 van de Zondagswet. Dat artikel bepaalt in het tweede lid dat de gemeenteraad bij plaatselijke verordening voor de tijd na 13.00 uur voor door hem aan te wijzen openbare vermakelijkheden een verbod kan vaststellen. Gemeenteraden kunnen dus openbare vermakelijkheden op zondag na 13.00 uur tegengaan door het opnemen van een verbod in de APV. Daarmee houdt echter de regelgevende bevoegdheid van de gemeenteraad ten aanzien van de zondagsrust op. De bedoeling van artikel 7 van de Zondagswet is buiten twijfel te stellen dat buiten het kader van artikel 4 ten aanzien van sportbeoefening of andere vormen van ontspanning op zondag voor de gemeentebesturen geen regelgevende bevoegdheid bestaat.

Subsidiebesluit

In het tweede lid van artikel 7 wordt dit nog aangescherpt met de bepaling dat besluiten van een orgaan van de gemeente geen beletselen mogen inhouden voor sportbeoefening of andere vormen van ontspanning op zondag, niet zijnde openbare vermakelijkheden. Daarmee wordt het onmogelijk gemaakt dat door een handeling van de (gemeentelijke) overheid sportbeoefening of een andere vorm van ontspanning op zondag feitelijk wordt verhinderd. Dit artikellid is met name ingegeven door het feit dat verschillende gemeenten door middel van een raadsbesluit gemeentelijke zwembaden 's zondags gesloten hielden.

Conclusie is dus dat noch door middel van regelgevende bevoegdheid, noch door middel van gemeentelijke besluiten activiteiten op zondag mogen worden verhinderd. Het opnemen van een verbodsbepaling in een plaatselijke verordening is dus niet toegestaan, maar ook de weigering van een subsidie vanuit het oogpunt van de zondagsrust of het verbinden van voorschriften aan een subsidiebesluit ter waarborging van de zondagsrust, leidt volgens de rechter tot een met de wet strijdige situatie.

In dit verband kan worden gewezen op een uitspraak van de Afdeling Rechtspraak van de Raad van State van 14 december 1976 (AB 1977, I 15). In dat geval had een gemeenteraad geweigerd om aan de tennisvereniging een subsidie te verlenen, omdat de mogelijkheid bestond dat op zondag getennist zou worden. De Afdeling overwoog dat dit besluit op zich niet in strijd was met artikel 7, tweede lid, omdat hier geen sprake was van een in een plaatselijke verordening opgenomen verbodsbepaling. Toch was er volgens de Afdeling wel degelijk sprake van strijd met de Zondagswet, omdat een besluit van de tennisvereniging, waaraan de gemeente een bijdrage verleent om de tennisbaan op zondag gesloten te houden, in strijd zou komen met artikel 7 van de Zondagswet. De gemeenteraad heeft derhalve een beslissing op het verzoek om een bijdrage uitsluitend afhankelijk gesteld van het nemen door de tennisvereniging van een met de wet strijdige beslissing. Om die reden werd het besluit vernietigd.

Bestemmingsplan

Ook via de weg van een bestemmingsplan bestaat op dit punt geen ruimte voor de gemeente.Tot dit oordeel kwam de Voorzitter van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State in een uitspraak van 5 september 2001 (niet gepubliceerd). Hij overwoog in dat verband het volgende: "Een bepaling in het bestemmingsplan waarbij het gebruik van het sportcomplex op zondag wordt verboden, zou ongeacht de vraag of een dergelijke bepaling uit het oogpunt van een goede ruimtelijke ordening in een bestemmingsplan kan worden opgenomen, niet in overeenstemming zijn met het daaromtrent bepaalde in de Zondagswet."

Kortom, voor wat betreft de openbare vermakelijkheden op zondag na 13.00 uur blijft slechts de in artikel 4 van de Zondagswet geboden mogelijkheid open van een verbodsbepaling bij plaatselijke verordening. Daarmee zijn de mogelijkheden uitgeput.

Voorwaarden

Een ander geval waarin een gemeente een specifieke voorwaarde wilde stellen aan een subsidie, deed zich in 1983/1984 voor in Hasselt. De raad van de gemeente Hasselt had in de Algemene subsidieverordening emancipatie en sociaal cultureel werk Hasselt bepaald dat "geen subsidie wordt verstrekt voor activiteiten die zijn gericht tegen Gods wet". Dit besluit werd door de Kroon vernietigd, om de volgende redenen.

Het besluit werd in strijd geacht met de wet en het algemeen belang. Op basis van de artikelen I en 6 van de Grondwet dient de overheid zich ervan te onthouden subsidieaanvragen als de onderhavige te toetsen aan verenigbaarheid met Gods wet. De overheid mag geen onderscheid maken bij het subsidiëren van activiteiten omdat zij met een geloofs- of levensovertuiging in strijd worden geacht.Verder wordt in het besluit tot vernietiging gewezen op het beginsel van scheiding van kerk en staat en strijdigheid met het Europese Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens.^

Onderscheid subsidieontvanger

De tweede vraag betreft een door herindeling nieuwe gemeente, waarin de subsidieverordeningen van de oorspronkelijke twee gemeenten samengevoegd werden. In één van de oorspronkelijke gemeenten werd onderscheid gemaakt in het verlenen van subsidie aan 'gewone' jeugdverenigingen en kerkelijke jeugdverenigingen. Laatstgenoemde verenigingen ontvingen slechts de helft van het per lid vastgestelde subsidiebedrag. Dit beleid wilde men voortzetten in de nieuwe gemeente en kwam bij de vaststelling van de nieuwe verordening aan de orde.

Het maken van dit onderscheid tussen de subsidieontvangers is echter niet terecht.Als er een subsidieverordening is op basis waarvan verschillende soorten verenigingen subsidie kunnen aanvragen, dan mag geen onderscheid gemaakt worden op basis van de achtergrond van de subsidieaanvragers.

Bijdrage in tekort

Tot slot wijzen we -wellicht ten overvloede- op de houding die de SGP dient in te nemen ten aanzien van subsidiebeleid. Het ruimhartig subsidiebeleid van tegenwoordig is in sommige gemeenten al zo ingebakken, dat we niet meer beseffen dat een subsidie bedoeld is als "bijdrage in het tekort". In de Awb wordt subsidie gedefinieerd als "de aanspraak op financiële middelen, door een bestuursorgaan verstrekt met het oog op bepaalde activiteiten van de aanvrager, anders dan als betaling voor aan het bestuursorgaan geleverde goederen of diensten" (art. 4: 21, lid I). Een ruime definitie dus. Maar de SGP behoort blijvend terughoudend te zijn ten aanzien van het verlenen van

subsidies. Volgens artikel 6 van het Gemeenteprogram dient "inzake het verlenen van subsidies [...] op de voorgrond te staan, dat een zuinig en verantwoord beheer één der factoren is, die mede de bloei der gemeente bepalen, terwijl voorts de volgende grondregels behoren te gelden: a. subsidies worden slechts ver­

leend, indien zij het publieke nut en/of het welzijn der gemeente dienen; b. zij komen direct noch indirect ten goede aan wat dient tot ongeoorloofd vermaak, belangengroepen en/of stichtingen, die enige verwerpelijke actie ten doel hebben;

c. zij mogen nooit het karakter van subsidie, dit is bijdrage in het tekort, verliezen".

Met dank aan mr.A.Weggeman.

Rudi Biemond

rbiemond@sgp.nl

I.Zie ook de Toelichting op het Gemeentepro gram, hoofdstuk 6. 2. Zie Staatsblad Jaargang 1984, 685, Besluit van 4 december 1984, houdende vernietiging van een besluit van de raad van Hasselt.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen