Tweede Kamer · Staphorster variant

Daar was hij weer: de Staphorster variant. Zodra regeringsdeelname van de SGP in beeld komt, grijpen journalisten en columnisten naar deze al zo'n twintig jaar oude, en dus redelijk versleten term. Zo ging het dus ook een paar weken geleden, toen de SGP tot veler verrassing daadwerkelijk betrokken werd bij coalitieonderhandelingen die moesten leiden tot het tweede kabinet-Balkenende. In diverse media dook de uitdrukking 'Staphorster variant' weer op. Voor sommigen als een wenkend perspectief, maar voor de meesten als een soort spookbeeld.

Dédain in de Randstad

Want dat is niet te loochenen. Nogal wat gebruikers van de term 'Staphorster variant' benutten die benaming niet alleen om aan te geven dat ze doelen op een coalitie waarbij de SGP (en de ChristenUnie) is betrokken, ze doen dat ook om daarin hun afkeuring over de samenstelling van zo'n kabinet tot uitdrukking te brengen. De verwijzing naar de gemeente Staphorst drukt een zeker dédain uit. Staphorst, dat staat voor veel verlichte Randstedelingen voor kleingeestigheid en kortzichtigheid. Een weldenkend en zichzelf respecterend mens wil niet met Staphorst geassocieerd worden. Stel je voor! Staphorst en de SGP, daar houd je je als modern, ruimdenkend burger verre van.

Wat een achterlijke redenering. Dat beeld van Staphorst klopt namelijk van geen kanten. Nu geef ik onmiddellijk toe dat als ik dat als SGP'er zeg, ik al bij voorbaat verdacht ben. Immers, een SGP'er neemt het op voor zichzelf en voor voor z'n eigen mensen. Echt overtuigend kan ik dus niet zijn, omdat ik 'partij' ben in dezen. Des te verfrissender was het dat in de afgelopen weken enkele personen van zeg maar gerust onverdachten huize het opnamen voor Staphorst en haar bevolking. Waarbij een van hen ook echt de moeite nam om zelf eens poolshoogte te gaan nemen in Staphorst en te spreken met mensen die de Staphorsters door en door kennen. En toen bleek dat het bekende maar achterhaalde clichébeeld compleet aan diggelen ging. En niet zo'n beetje ook.

Smalhout in Katwijk

Een van degenen die zijn nek uitstak voor Staphorst en de Staphorsters is de bekende columnist van De Telegraaf en LPF-sympathisant prof. dr Bob Smalhout. Deze spraakmakende oudanesthesist, die al wel vaker de aandacht trok met z'n onafhankelijke en recht-voor-z'n-raap-opstelling, sprak op 6 mei jongstleden op een Pim Fortuynherdenking in Hilversum. Bij die gelegenheid stelde hij dat er in sommige opzichten nog niets is geleerd van de gebeurtenissen rond de vorig jaar vermoorde politicus en provocateur'Na Pim werden ook SGP en ChristenUnie gedemoniseerd' luidde de kop boven een uitvoerig verslag van die herdenking in het Nederlands Dagblad. Smalhout betoogde dat toen SGP en CU serieus in beeld kwamen voor kabinetsdeelname, deze partijen met allerlei oneerlijke en onterechte karikaturen naar de zijlijn werden gedirigeerd. Net als Pim, toen die als machtsfactor op kwam zetten.

En toen schakelde Smalhout over op de christelijke bolwerken in ons land, zoals Staphorst en Katwijk. Citaat: "Op Bevrijdingsdag sprak ik 's avonds tijdens een herdenking in een bomvolle kerk in Katwijk. Er werd gezongen, er waren koren, er werd gebeden. Het was een happening waarbij de rillingen over je rug liepen. En voor de goede doelen waarvoor werd gecollecteerd, werd enorm veel opgehaald. De collectezakken hingen niet scheef van het muntgeld, maar voelden juist licht aan door al het papiergeld. Ik ervoer een enorme gemeenschapszin." Dat was Katwijk; dat is ook Staphorst.

Gerson in Staphorst

Iemand die er echt op uittrok om zelf nu eens te gaan kijken in Staphorst, was de schrijfster Natasha Gerson, SP-lid en vast columniste van weekblad Vrij Nederland - dus niet bepaald een sympathisante, laat staan vriendin van de SGP en Staphorst.Toch nam zij zelf de moeite om naar de kop van Overijssel af te reizen om daar ter plekke haar eigen (voor)oordelen te toetsen aan de werkelijkheid. Daartoe gaf zij haar ogen goed de kost in deze gemeente en sprak ze met enkele insiders, mensen die Staphorst op hun duimpje kennen, waaronder onze eigen jeugdman Wim Akster.

De citaten uit het artikel van mevrouw Gerson in VN van 17 mei spreken voor zich, en ik geef ze bij dezen graag door: "Het 15.543 zielen tellende Staphorst, één promille van de bevolking van dit land, is een oase van tevredenheid, waar een plezierige balans tussen rust en economische vooruitgang gewoon gemeengoed is. De werkloosheid is laag, maar duurzaamheid is vanuit de nijverheidsbasis een vanzelfsprekendheid.'Op Staphorst vind je geen ledigheid en verloedering, en ook geen moeizaam waarden-en-normendebat." Even verder komt "onderwijzer en actief SGP'er" Wim Akster aan het woord. Over de positieve kanten van Staphorst "lees je dus allemaal nooit", zegt Wim. Neem de zondagsrust, die dan weer zo züür gehekeld moet worden, zo van: er mag daar niks. Nou, niemand die ter kerke gedwongen wordt, ze mogen ook in hun stoel neerploffen met, zo niet Hét Boekeen boek. Maar: 'Met al die mensen die overal opbranden, al die kalmeringspillen, het gebrek aan tijd voor elkaar, waarom moeten wij dan voor achterlijk versleten worden omdat we zeggen: nee, die ene dag, zonder lawaai en stress, maar van bezinning, die houden we in ere? '"

Staphorst achterlijk? Natasha Gerson: "Staphorst is een welvarende, want uitmuntend bestuurde gemeente, die voor haar balans tussen vooruitgang en behoud van natuur en cultuur zelfs de Europa Nostraprijs ontving. Omliggende buurtschappen voerden jaren actie om erbij te mogen komen. Is het soms jaloezie, of angst, maar waarvoor dan? Voor zichzelf? Verveling? Akster: "Als er één ding is dat men wil in de landelijke politiek, dan is het stabiliteit. Zeg het maar, wat is stabieler dan wij? "

Kinderen naar de deel

In de reportage komt ook mevrouw Agsteribbe aan het woord. Als elfjarig joods meisje moest zij onderduiken en belandde in Staphorst. "Ze kwam bij de familie Mulder van De Diek. Met warmte memoreert ze de grootmoeder van het gezin, Beppe Bente Spiet, die met de dominee besloten had uit te gaan van wat ze dachten dat de ouders van hun onderduikstertje het liefst zouden hebben.'Je moest je met de bijbelles maar beperken tot het Oude Testament' kreeg ze dus te horen, en dat ze op vrijdag haar'pitlichien' mocht aansteken achter de dichte luiken van de mooie opkamer, de andere kinderen verbannen naar de deel. Belangrijk, en uniek, vergeleken met andere plaatsen, begreep ze later."

'"Waar ik, ook later, veel aan gehad heb, maar v^at niemand ooit begrijpt aan de Staphorsters, ' aldus mevrouw Agsteribbe, 'is dat ze erfzonde en barmhartigheidsopdracht indachtig, staalbikkelhard zijn voor zichzelf, maar daarbij zo volkomen zelfverzekerd dat ze helemaal niet hoeven of willen tornen aan het wezen van anderen, want die zullen toch nooit zo zijn als zij. En daar zitten ze helemaal niet mee. Die tolerantie is enorm, maar totaal onbelicht, en het zou inderdaad fijn zijn als die hun eindelijk zelf ook ten deel zou vallen."

Natasha Gerson vervolgt haar weg door Staphorst en noteert dan: "Niemand die door Staphorst en Rouveen heeft gelopen, kan de gemeente als grauw of saai bestempelen. Overal is kleur, veel kleur, het felle zinkpigmentsgroen en balletjesblauw op de hallenboerderijen, rond de in de luiken gesneden hartjes en koperen schildjes, en regenbogen van bloemen. Op deze lentedag geurt het hele dorp naar seringen, zich tegen het middaguur vermengend met pannenkoeken en karbonade. Twee jongetjes in overall duwen een kleinere, op een eigenhandig met hout tot trekker gemaakte, en tot Massey- Ferguson beletterde skelter."

Na verslag te hebben gedaan van een geslaagde Koninginnedagbijeenkomst in zorgcentrum De Berghorst met burgemeester J.D.AIssema en oud-gemeentevoorlichter De Wolde, sluit mevrouw Gershon haar VN-artikel af met deze vraag: "Staphorst bekrompen? " Haar antwoord: "Staphorst is in elk geval geenszins verkrampt, zoals de Randstad, wat veel erger is. Staphorst is wat, naar nu blijkt, Nederland eigenlijk dolgraag nog zou willen zijn, en zijn spirit had ik eigenlijk liever aan het kabinet toegevoegd gezien, moet ik concluderen, dan de non-committale weke kinnenkuiltjespolitiek van Boris Dittrich."

Maas uit Nijmegen

Dat is duidelijke taal. Gebaseerd op eigen waarneming van de schrijfsterToen ik dit las, moest ik terugdenken aan een boekje dat zo'n 15 jaar geleden de nodige aandacht trok. Het was het boek 'Parlement & Polio dat is geschreven door prof. dr. RF. Maas, destijds directeur van het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis aan de Katholieke Universiteit van Nijmegen. Daarin doet prof. Maas verslag van een onderzoek dat hij verrichtte naar de polio-epidemie die in 1978 o.a. Staphorst trof Net als bij eerdere uitbraken van het poliovirus in 'zwaar-gereformeerde kringen', reageerden pers en publiek heftig op de gebeurtenissen. De roep dat de overheid moest ingrijpen, was niet van de lucht. Maar, zo concludeert Maas, het parlement beperkte zich tot wat vragen en opmerkingen in de marge. En dat terwijl dit toch een materie is die zich leent voor een fundamentele beschouwing over de verhouding godsdienstvrijheid naast en tegenover de belangen van de volksgezondheid.

Het al genoemde boekje levert een aantal interessante en lezenswaardige beschouwingen op. Maas, van huis uit niet bekend met het bevindelijk deel der natie (Rooms-katholiek, sociaal-democraat), ging zich ten behoeve van zijn onderzoek uiteraard oriënteren op en bij de bevolkingsgroep die het voorwerp van zijn studie was. En zo belandde de Nijmeegse professor dus in Staphorst. Uit zijn boekje hier twee citaten, die bijna naadloos aansluiten op de bevindingen van de reeds genoemde prof Smalhout en Natasha Gerson.

"De lezer zal wellicht merken dat een nadere kennismaking met de zwaar ge­ reformeerde subcultuur tot nadenken stemt - ook over de richting waarin onze 'moderne' cultuur zich beweegt. Bevestigt het Staphorster model niet hetgeen we allemaal al wisten: redelijk samenleven in vertrouwen en solidariteit vooronderstelt een aantal gemeenschappelijke normen en waarden, waaraan ook ontleend? Mag politiek wel politiek heten indien zelfs het zoeken naar een dergelijke basis goeddeels ontbreekt, waardoor normering in de vorm van regelgeving een fictie wordt waaraan de burger geen boodschap heeft als hij er enige hinder of nadeel van ondervindt? "

"Zelf ben ik tot de overtuiging gekomen dat de zwaar gereformeerden in zoveel opzichten voorbeeldige burgers zijn dat een enkele, uiterst pijnlijke en trieste uitwas, voor lief genomen kan en moet worden. Hun levensbeschouwelijke afwijzing van de modernistische cultuur en van de vaccinatie bedreigt de overige burgers op geen enkele wijze en behoedt hun kinderen voor tal van psychische en fysieke bedreigingen van 'het moderne levensgevoel' - dat diffuse surrogaat voor een doordachte visie op mens en samenleving."'

Horen we 't eens van een ander; wat zeg ik: van een paar anderen. Natuurlijk is er bij al deze waarnemingen nog wel het nodige op te merken.We moeten ook niet de indruk (willen) wekken dat de Staphorsters en de inwoners van andere 'SGP-bolwerken' in alle opzichten modelburgers zijn. Je kunt aan twee kanten (te) ver doorschieten. Maar één ding is wel duidelijk: het onnozele en domme gepraat over Staphorst en de neerbuigendheid die doorklinkt in het gebruik van de term 'Staphorster variant', slaat niet op feiten, maar is terug te voeren op vooroordelen en/of boosaardigheid. Natasha Gerson brengt dit kernachtig onder woorden in één zin: "Wat de media met regelmaat Staphorst verwijten, geldt eigenlijk nog veel meer voor de pers zelf: ingesleten aannamen laten zich maar moeilijk omvormen."

Zo is het.

Menno de Bruyne

' Prof. dr. P.F. Maas: Parlement & Polio, SDU- Uitgeverij, 's-Graver)hage i 988

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen