Tweede Kamer · Apart en toch samen

Het beeld is wel eens opgeroepen dat de SGP'ers in de Tweede Kamer van voor 1940, en daarna tot en met het voorzitterschap van ir.Van Dis, een soort 'geïsoleerde enclave' in het parlement vormden. Dat beeld klopt niet. Reeds het eerste amendement dat door ds. Kersten werd ingediend, was mede-ondertekend door kamerleden uit ARP, CHU, de Plattelander 'boer' Braat en een communistisch kamerlid. Daar móet over overlegd zijn. Ook is opgetekend dat ds. Zandt in de eerste jaren van zijn kamerlidmaatschap veelvuldig contacten onderhield met zijn collega-kamerleden.

Uit de notulen van de CHU-fractie is bekend dat in maart 1924 ds. Kersten en de CH-top in de Kamer in onderling overleg een gedragslijn uitstippelden over de vraag of er een amendement ingediend moest worden om het gezantschap bij de paus v/eg te krijgen, en zo ja, wie dat dan zou moeten gaan doen. Ds. Kersten had de CHU-fractie laten weten alleen zo'n voorstel in te zullen dienen, als hij van tevoren wist dat dit niet bij voorbaat kansloos zou zijn.Tevens had Kersten gezegd de volgende dag geen amendement in te kunnen dienen, omdat hij dan "verhinderd was aanwezig te zijn, aangezien hij drie keer moest preken." En de SGP'er voelde er niks voor een amendement in te dienen wanneer hij dit niet zelf zou kunnen verdedigen.

Er was, zo laat zich hieruit afleiden, goed contact tussen de SGP en de CHU-fractie. Anders zou ds. Kersten zeker niet het achterste van zijn tong aan de CH hebben laten zien. CHU-kamerlidTilanus bevestigt in zijn memoires' de goede relaties met de SGP, getuige zijn mededeling dat hij "het goed met Kersten kon vinden die jaren." En 'de oude' (ir.) Van Dis vertrouwde in 1969 aan het weekblad De Tijd toe dat de persoonlijke verstandhoudingen in de Kamer, ook met de Rooms-katholieken voegde hij er veelbetekenend aan toe, in zijn tijd (d.w.z. vanaf 1929) altijd goed waren geweest.

Gul en rondborstig

Na de oorlog zullen de contacten en de samenwerking met de andere kamerleden c.q. fracties geruime tijd op dezelfde voet zijn voortgezet: het vaakst en het meest intensief zal er overlegd zijn met min of meer gelijkgezinde fracties en personen. Daarnaast zullen er goede contacten zijn onderhouden met sommige individuele leden die men wat beter kende of waar anderszins een nauwere band mee bestond.Te denken is aan plaats- of streekgenoten, kamerleden met dezelfde studie of be­ roepsachtergrond, zelfde specialisme e.d. Zo noemde het in Middelburg woonachtige ARP-kamerlid J.A. van Bennekom ir.Van Rossum "mijn trouwe

bondgenoot in visserijzaken." Er was tussen ons "een aan vriendschap grenzende collegialiteit", aldus Van Bennekom, die in dit verband ook Kodde memoreerde als lid van de 'Zeeuwse club'.^

In dit soort zaken spreekt uit de aard der zaak de persoonlijkheid van het betrokken kamerlid altijd een duchtig woordje mee. Een 'gul en rondborstig' man als ir.Van Rossum legde ongetwijfeld veel sneller en veel vaker contacten dan een persoon als de ouder en dover wordende irVan Dis in de nadagen van zijn kamerlidmaatschap.

GPV

Met de komst van het GPV in 1963, veranderde er voor de SGP in zoverre iets, dat er in de Kamer nu een partij bij was gekomen, die én inhoudelijk én in omvang, dicht in de buurt kwam van

de SGP-fractie. Letterlijk zelfs. Want de GPV-kamerleden zijn van het begin af aan in de onmiddellijke nabijheid van het SGP-bankje ondergebracht. Dat er zo uitstekende voorwaarden waren geschapen voor een goede, meer dan incidentele samenwerking, bleek vrij snel. R Jongeling, de man die het GPV in haar eerste jaren zo'n sympathiek gezichtgaf, zei hierover dit: "Toen ik als (eerste) representant van het GPV in de Kamer kwam, was er van wederzijdse kennis-uit-de-praktijk (met de SGP) nog weinig sprake. Dat is in de loop van de tijd anders geworden. Wederzijds werd ontdekt dat er naast verschillen toch ook veel raakvlakken en punten van overeenstemming waren. Niet altijd was er eenheid van stemmotivering, wel vaak eenheid van stemgedrag.Vooral sinds ds.Abma kamerlid en fractieleider werd, waren er vrij veel persoonlijke contacten tussen hem en mij (wij reisden vaak samen)." Ds. Abma omschreef deze contacten met de GPV-zusterfractie met de woorden: samenwerking'in het bankje'. Alleen al de puur ruimtelijke factor dat men dicht bij elkaar zat in de zaal, maakte dat er makkelijk overlegd kon worden tussen beide fracties. Evenals het feit dat in latere jaren de SGP-kamerleden vrijwel iedere avond het diner aan dezelfde tafel als de GPV-collega's pleegden te nuttigen. De 'samenwerking in het bankje' werd dus verbreed tot'samenwerking onder het eten'. Waarbij ook hier weer bedacht moet worden dat goede persoonlijke verstandhoudingen in dit verband een niet te onderschatten betekenis hebben. Na Jongeling en diens opvolger dr. A.J.Verbrugh werden deze contacten volgehouden onder hun opvolgers G. Schutte en E. van Middelkoop. Het klikte.'

Overleg heeft o.a. plaats om, indien nodig, het stemgedrag op elkaar af te stemmen. Ook werden er incidenteel met het GPV en/of de RPF afspraken gemaakt over gezamenlijk in te dienen vragen, moties, amendementen of andere acties. Over de vraag wie er namens de kleine drie christelijke fracties met een parlementaire delegatie op reis zal gaan of een Kamercommissie zal bemannen, hadden eveneens geregeld samensprekingen plaats. Ook gebeurde het wel dat één van de drie partijen desgevraagd en na overleg

over de tekst namens de ander(e) het woord voerde in een debat. Echter, zeker in de beginjaren stelden SGP en GPV er prijs op het eigen geluid te laten horen.'

Avances

De komst van de RPF in 1981 had aanvankelijk niet of nauwelijks invloed op de reeds gegroeide samenwerking tussen SGP en GPV. Die werd gewoon voortgezet, met dien verstande dat het tweepartijenoverleg af en toe werd uitgebreid tot een drieoverleg. Pas toen RPFkopman Meindert Leerling in 1994 plaats maakte voor een RPF-trio onder leiding van Leen van Dijke veranderden de verhoudingen. De RPF'er maakte van zijn ambitie de partijen te laten samensmelten geen geheim. Dat het GPV, dat van de drie partijen in de beginjaren het meest op haar eigen zelfstandigheid was gebrand^ uiteindelijk niet bestand was tegen de RPF-avances, bleek toen het GPV-partijbestuur in 1998 het licht op groen zette voor een fusie op termijn. Dat bleef niet zonder gevolgen op het Binnenhof. In 2001 mondde dit proces uit in de vorming van de fractie van de Christenunie.

Sprekend over de samenwerking van SGP GPV en RPF, later CU, gebiedt de eerlijkheid te zeggen dat de partijen programmatisch weliswaar dicht bij elkaar staan, maar dat er anderzijds altijd sprake was en is van concurrentie op de kiezersmarkt. Van der Vlies sprak in dit verband over zijn 'concullega's' van de CU. Het natuurlijke gevolg daarvan was en is een zekere animositeit in de onderlinge relatie. In de jaren '80 en '90 werd die zelfs nog groter toen de RPF zich presenteerde als een alternatief voor zowel SGP- als GPV-stemmers, en het, met minder honkvaste kiezers dan daarvoor, lonend werd in eikaars vijver te vissen.Tegen die achtergrond streefde elk van de drie (nu twee) partijen ernaar om in de Kamer zo veel mogelijk present te zijn.'

Eiland

Samenvattend: de SGP-fractie in de Tweede Kamer leefde en leeft niet op een eilandje. Samenwerking met anderen werd en wordt bepaald niet geschuwd.Wel was het voor de oorlog zo, dat, omdat de Kamer toen nog geen 'volcontinu-bedrijf' was als nu, de contacten en samenwerking met andere fracties en kamerleden op een lager pitje stonden dan tegenwoordig. In en na de jaren '70 werd het kamerlidmaatschap in toenemende mate een 'voltijdsbaan'.Werkwijze en werkklimaat veranderden dusdanig, dat ook de SGPkamerleden meer in Den Haag inburgerden en alleen al daardoor meer op elkaar aangewezen raakten. De samenwerking van de SGP-kamerleden met de collega's van andere fracties nam daardoor toe. Dat die samenwerking zich vooral uitstrekt(e) tot die fractie(s) met wie er inhoudelijk een duidelijke verwantschap werd gevoeld, spreekt vanzelf.

Menno de Bruyne

' Dr. G. Puchmger: Tilanus vertelde mij zijn leven, Kampen 1966' }.A. van Bennekom: De meester, de mammoeten Middelburg, Herinneringen aan school, Kamer & Zeeuwen, Kampen 1973' 'Toevallige'factoren werkten daarbij 'mee tengoede.' Schutte woonde, net als Van Rossum, inZeist: de fervente OV'ers reisden in de treindan ook vaak samen met elkaar op. En werdhet erg laat, dan bood Van derVlies'(woonachtig in het nabijgelegen Maartensdijk)Ford Sierra uitkomst" Een bijzondere, en zeer intensieve samenwerking was er tussen SGP en GPV in de jarenI979-I980.AIS alternatief naast andere wetsvoorstellen op het gebied van de abortus provocatus, dienden SGP en GPV gezamenlijk eeninitiatief-wetsvoorstel in. Dat vergde op kamerlid- en medewerkersniveau erg veel tijd enoverleg. Zie hierover ook: M. de Bruyne: Samenwerking tussen de SGP en het GPV in de Tweede Kamer der Stoten-Generaal 1973-1981, doctoraalscriptie Rijksuniversiteit Leiden, 1981.' Zelfs samenwerking bij de verkiezingen wasin het GPV een zeer omstreden zaak.' Aparte vermelding verdient nog het initiatiefvan SGP-fractievoorzitterVan derVlies, die bijde komst van 'paars'in 1994 en bij de voortzetting daarvan in het tweede kabinet-Kok(1998) het initiatief nam om ook met het CDAtot een meer gestructureerd overleg te komenom daar waar dat maar enigszins is gezamenlijk op te trekken tegen de voor Nederland volledig nieuwe coalitie.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen