Boekbespreking · ChristenUnie en overheid

De visie van de ChristenUnie op de overlieid

De fusie tussen GPV en RPF heeft een aantal consequenties gehad. Een daarvan is de eenwording van het gedachtegoed van beide partijen. Vandaar dat het wetenschappelijli bureau van de ChristenUnie het raadzaam achtte de eigen visie van de ChristenUnie op samenleving en overheid nog eens opnieuv/ te verwoorden. Het boek over de samenleving verscheen in 2001. Dit jaar zag het boek over de overheid het licht.

Het boek is opgebouwd uit een vijftal hoofdstukken. De eerste twee hoofdstukken gaan over de fundering van de overheidstaak. Bijbelse gegevens komen aan de orde, evenals de opvattingen van SGP en CDA. in hoofdstuk 4 bespreekt de auteur uitvoerig de betekenis van macht, democratie en tolerantie in het licht van de theocratische oriëntatie van een christelijke overheid. Hoofdstuk 4 toont de zoektocht naar een preciezere formulering van de overheidstaak op het niveau van instrumenten en met het oog op het sociale leven. In hoofdstuk 5 komen enkele bestuurlijke vragen aan de orde onder andere over het functioneren van een representatieve democratie, in Nederland en Europa.

Direct-bijbels

In deze korte bespreking kan ik slechts zijdelings ingaan op een aantal gedachten in het boek. De passages waarin de SGP aan bod komt, kan ik dan niet laten liggen. Het is in ieder geval verrassend dat er kennelijk een grote mate van eenstemmigheid groeit als het gaat om het vinden van een bijbelse fundering van de overheidstaak.Tevreden kan Kuiper constateren dat het onderscheid tussen de SGP-visie en de door hem zelf geschetste visie niet groot is (p. 41). Ik stel met enig genoegen vast dat, voorzover ik dat kan beoordelen, de ChristenUnie kiest voor een meer direct-bijbels spreken over de overheidstaak.

Een tweede, relevant en basaal punt is natuurlijk de theocratie. Kuiper stelt dat een christelijke overheid geen morele of religieuze orde bewerkt, maar een rechtsorde. Dit in onderscheid met de visie dat de overheid een bepaalde religieuze orde in stand moet houden (p. 71). In de SGP-visie zou de overheid 'een zekere dwang in geestelijke zaken' uitoefenen (p. 41). Kuiper wil het theocratisch perspectief desalniettemin handhaven, maar dan gaat het om een beroep op de Wet van God om daarmee een visie op mensen en hun maat­ schappelijke verantwoordelijkheden tot uitdrukking te brengen (p. 71). Maar, zo vraag ik me dan af, zou een overheid, die zich volgens Kuiper toch heeft te richten naar de Wet van God, dan nooit in botsing komen met de geestelijke vrijheid die zij de onderdanen rechtens wil verlenen.'

Eindnoot

Met zoveel woorden brengt Kuiper ook de SGP ter sprake als het gaat om de visie van de ChristenUnie op de samenleving. Kort en goed: de maatschappijvisie van de SGP waarin kerk en staat in hun onderlinge verhouding bepalend zijn, schiet tekort. Dit is in de ogen van Kuiper 'een ongedifferentieerd maatschappijbeeld waarin nauwelijks sprake is van een politiek leven waaraan burgers deelnemen'. In de SGP-visie kan geen ruimte worden gegeven aan de verantwoordelijkheden van de burgers in hun verbanden (p. 43). In een eindnoot betreurt Kuiper het dat er nimmer van SGP-zijde op zijn bezwaren is ingegaan (p. I 16).

Nu is het natuurlijk zo dat de SGP haar eigen agenda bepaalt. Maar dit neemt niet weg dat een reactie passend kan zijn. Dit te meer omdat ikzelf over de maatschappijvisie van de SGP in relatie tot de verhouding van kerk en staat al eens wat gedachten in Zicht (1998-1) heb geuit.Als reactie zou ik drie dingen willen zeggen. In de eerste plaats dat een theocratische opvatting over het overheidsoptreden niet per conclusie leidt tot een ongedifferentieerde maatschappijvisie (zie het werk van Althusius). In de tweede plaats kent het maatschappelijk leven in reformatorische kring qua verscheidenheid en deelname zijn weerga niet. In de derde plaats is de politieke betrokkenheid van de burgers nergens zo groot als in reformatorische kring.

Kuiper verdedigt nadrukkelijk de verworvenheid van het democratische staatsbestel. Over de kwaliteit van het functioneren van de democratie spreekt hij mij iets te geruststellend (101). Natuurlijk er is niets mis mee als burgers via de Consumentenbond laten weten wat zij vinden. Maar de opkomst van dit type one-issue-bewegingen is veelzeggend. Het is een voorloper van hetgeen we nu meemaken in de onstuimige groei van het aandeel zwevende kiezers. En dat hangt weer samen met het gebrek aan fundamentele levensoriëntaties bij de burgers.

Geen notie

Een van de oorzaken van de crisis in de representatie ziet Kuiper ten onrechte in de overname van bevoegdheden door de Europese Unie (p. 103). Mogelijk speelt dat een rol bij een zeer selectief groepje ingewijde lieden. Het grote publiek, en overigens ook menig Nederlands parlementariër, heeft geen notie van de machtsverdeling tussen de Europese Unie en een lidstaat.

In dit boek komen de vragen over de omvang en aard van de overheidstaak in hun diversiteit aan de orde. Kuiper weet deze vragen steeds goed te plaatsen in het kader van de actualiteit. Zo komt, om ten slotte nog iets te noemen, de discussie over de sociale taak van de overheid goed aan de orde,

mede in het licht van de opvattingen die conservatieven op dat gebied hanteren. Kuiper schreef hiermee een boeiende inleiding op de overheidstaak op grond waarvan het gesprek, ook met de SGP weer kan worden voortgezet.

Drs. H.F. Massink

Dr. R. Kuiper, Dienstbare overheid. Christelijk-staatkundige visie op politiek en overheid, Amersfoort 2003, ISBN 90 806S85 45, Il8p.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen