Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Doelwit · De gekozen burgemeester (I)

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Doelwit · De gekozen burgemeester (I)

9 minuten leestijd Arcering uitzetten

Het heeft al veel pennen in beweging gebracht: het voorstel van de Minister van Bestuurlijke Vernieuwing, D66-er De Graaf, om per t januari 2006 de gekozen burgemeester in te voeren. Wat zijn de plannen van De Graaf precies? En wat vinden lokale SGP-bestuurders ervan? In een serie over dit onderwerp willen we de belangrijkste wijzigingen op een rij zetten en burgemeesters, wethouders en raadsleden de gelegenheid geven hun visie op het voorstel te verwoorden. De serie wordt afgesloten met een bijdrage vanuit de Tweede-Kamerfractie waarin met name de principiële punten van de SGP-visie op de gekozen burgemeester aan de orde komen. In dit eerste artikel schenken we aandacht aan de wijzigingen in de positie van de burgemeester. Burgemeester S. Stoop uit Dirksland geeft zijn visie op onderdelen van de hoofdlijnennotitie.

Hoofdlijnennotitie

Ter voorbereiding op het wetsvoorstel is een hoofdlijnennotitie opgesteld door de Minister van Bestuurlijke Vernieuwing en Koninkrijksrelaties en de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Deze notitie is ook aan betrokken organisaties zoals de VNG en het Nederlands Genootschap voor Burgemeesters toegezonden. Eind 2003 zal in de Tweede Kamer een debat gehouden worden over deze notitie. Naar aanleiding daarvan wordt het uiteindelijke wetsvoorstel vormgegeven.'

Waarom

in de notitie wordt een aantal ontwikkelingen beschreven die volgens het kabinet wijziging van de positie van de burgemeester dringend gewenst maken. Dat is ten eerste een verzwakking van het burgemeestersambt in de loop der jaren. Ook de dualisering van het gemeentebestuur vraagt om herdefiniëring van de rol van de burgemeester Een tweede ontwikkeling die het kabinet aanwijst is "dat het stelsel van de kroonbenoeming zijn eindfase heeft bereikt".

Burgemeester Stoop, wat vindt u van de analyse door het kabinet van - wellicht wat cru gezegd maar daar komt het min of meer op neer- de teloorgang van de inhoud van het burgemeestersambt in de afgelopen decennia? Kunt u zich vinden in deze analyse of valt het allemaal wel mee?

"In het algemeen kan ik zeggen dat na de publicatie van de hoofdlijnennotitie de discussie echt goed losgebarsten is. Ik voeg er eerlijk aan toe dat mijn voorlopige beoordeling om twee redenen nog niet heel uitgesproken kan zijn: a. ik zou de notitie en de inmiddels beschikbare commentaren tot op punten en komma's moeten bestuderen en b. ik heb over het verleden in beperkte zin een oordeel vanuit een korte persoonlijke ervaring.

Het is niet helemaal ten onrechte dat het kabinet stelt dat in de ontwikkeling van het ambt van burgemeester zichtbaar is geworden dat de praktijk is weggegroeid van de formele positie. Ik vraag me eerlijk gezegd wel af of het strikt noodzakelijk is dat de formele aspecten aan de ambtsvervulling veel strakker en nauwkeuriger moeten worden omschreven. Met andere woorden: wint een burgemeester er iets mee dat hij zich kan beroepen op precieze wettelijke bepalingen, waarin zijn speelruimte is neergelegd? Of is het veel meer zo dat hij zijn gezag ontleent aan de wijze waarop hij het ambt vervult? In mijn beleving wordt de analyse toegeschreven naar de vooraf gewenste constructie van de gekozen burgemeester."

Doei

Doelstelling van het kabinet met de wijziging van de positie en aanstellingswijze van de burgemeester is om het burgemeestersambt te versterken en van de burgemeester een lokaal regeringsleider te maken. Een direct gekozen burgemeester biedt de mogelijkheid om als bestuurder verantwoording af te leggen van het gevoerde bestuur. Het lokale openbaar bestuur wordt ook transparanter voor de burger wanneer de burgemeester door de bevolking direct gekozen wordt. Dit alles past in het streven van de regering om de burger beter bij het bestuur te betrekken, een streven dat ook vorm heeft gekregen in de dualiseringsoperatie. Ook wordt gewezen op versterking van de spilfunctie van de burgemeester als "verbindingsfiguur binnen het bestuur én tussen bestuur en burger".

Lokaal regeringsleider, dat moet de direct gekozen burgemeester worden, in de ogen van het kabinetWaar denkt u aan bij zo'n term? Zijn de in de notitie geschapen randvoorwaarden voldoende om van de burgemeester een lokaal regeringsleider te maken?

Stoop: "De term lokaal regeringsleider roept bijna vanzelf de vraag op naar vergelijking met de minister-president. Onmiskenbaar zijn er elementen in de notitie die het mogelijk maken dat de burgemeester zich profileert als lokaal regeringsleider. De hamvraag is uiteindelijk of hiervoor een rechtstreekse verkiezing een noodzakelijke voorwaarde is. Ik denk dat de huidige benoemingswijze een profilering als lokaal regeringsleider niet hoeft uit te sluiten."

Positie

De verwachte 'spagaat' voor burgemeesters na dualisering van het gemeentebestuur, waarin de burgemeester voorzitter van de raad én van het college is gebleven, is uitgebleven. De notitie wijst erop dat de burgemeester in enkele gevallen als (in)formateur heeft gefungeerd bij de collegevorming na 6 maart 2002. In veel gevallen was de burgemeester op een andere wijze nauw betrokken. Uit een onderzoek blijkt dat er in "kringen van burgemeesters" veel steun bestaat voor de gedachte om burgemeesters meer invloed te geven bij de benoeming van wethouders. Positieve geluiden over de coördinerende rol van de burgemeester dus. De burgemeester zou echter te weinig bevoegdheden hebben om zijn rol als bewaker van de eenheid van het collegebeleid goed te kunnen vervullen.

Bent u het eens met de gedachte van het kabinet dat de rol van de burgemeester tegelijk met de dualisering van het gemeentebestuur een operatie had moeten ondergaan?

Stoop: "Na ongeveer anderhalfjaar ervaring met dualisering blijkt dat gemeenteraden en colleges nog steeds zoeken naar het goede evenwicht tussen de verschillende rollen en verantv/oordelijkheden.Volgens mij een bevestiging voor de stelling dat de invoering van dualisering een sluitstuk zou moeten zijn gev^'eest van een cultuurverandering.

in zo'n proces past dat ook de rol van de burgemeester zou moeten zijn meeveranderd.Als je nog een stap verder gaat, zou het zelfs niet ondenkbaar zijn dat het formele hoofdschap van de gemeenteraad ter discussie zou moeten komen.Tegelijk besef ik dat een dergelijke ingreep een fundamentele wijziging is van een al vele jaren bestaande bestuurlijke cultuur in Nederland, die toch sterk gericht is op het bereiken van consensus."

De dualisering van het gemeentebestuur wordt we/ aangeduid als het 'parlementje spelen door de raad'. Als we de parallel doortrekken, past de gekozen burgemeester niet in dit beeld, want de minister-president wordt ook niet gekozen door het volk. Er is natuurlijk wel een andere relatie tussen de stembusuitslag van Tweede-Kamerverkiezingen en de minister-president Zou het daarom een beter voorstel zijn om de burgemeester te rekruteren uit de partij die bij de lokale verkiezingen de grootste geworden is? En dat de raad uit haar midden een voorzitter kiest, zodat de burgemeester alleen nog voorzitter is van het college? Stoop: "lnderdaad zou een eenvoudige constructie zijn dat de burgemeester voortkomt uit de partij die bij de raadsverkiezingen de grootste is geworden. Dit impliceert overigens veelal wel dat de burgemeester dan niet door een absolute meerderheid gekozen is. Ik begrijp dan ook niet waarom het kabinet er in de notitie voor kiest dat de burgemeester zowel voorzitter van de raad als van het college is en blijft. Om een voorzichtige vergelijking te maken: de minister-president is toch ook geen voorzitter van de Tweede Kamer? "

Statusincongruentie

De notitie spreekt ook over statusincongruentie van de burgemeester Informeel

is zijn rol van grote betekenis en wordt er veel waarde aan gehecht, formeel blijven de bevoegdheden van de burgemeester echter daarbij achter. Bent u het hiermee eens? En zijn de plannen van De Graaf wel een oplossing voor dit probleem?

Stoop: "Ik moet eerlijk zeggen dat ik weinig collega's ben tegengekomen die kennelijk gebukt zijn gegaan onder hun "statusincongruentie". Natuurlijk moet op een specifiek onderdeel van het takenpakket van de burgemeester, namelijk dat van openbare orde en veiligheid, helderheid zijn over zijn verantwoordelijkheden en bevoegdheden. Maar voor het overige vraag ik me af of een burgemeester het bij de uitoefening van zijn ambt moet hebben van formele bevoegdheden. Het zou wel eens zo kunnen zijn dat hij die onder het huidige stelsel op zijn formele strepen staat, per saldo een beklagenswaardig figuur is. Ik voeg er wel aan toe dat, als er dan toch aan de positie van de burgemeester gesleuteld wordt, het wel zo zinnig is de omschrijving van zijn bevoegdheden nauwkeurig onder de loep te nemen."

Aanstellingswijze

De positie van de burgemeester wordt dus versterkt, aldus de notitie. Daarbij hoort volgens minister De Graaf een andere aanstellingswijze."Een zwaardere burgemeester vraagt om een eenduidige, externe aanstellingswijze, op grond waarvan de burgemeester daadwerkelijk onafhankelijk kan functioneren."

Bent u het eens met deze redenering? Stoop: "Nogmaals: de onafhankelijke opstelling van de burgemeester maakt het niet noodzakelijk dat hij direct gekozen wordt. Het is zelfs de vraag of een directe verkiezing bijdraagt aan het behoud van zijn onafhankelijkheid en zijn vrijheid ten opzichte van de plaatselijk actieve politieke partijen en fracties. Omdat een gekozen burgemeester een helder politiek profiel nodig heeft, is het twijfelachtig of hij zijn onafhankelijkheid kan blijven bewaren."

Gekozen door de raad

Wat vindt u van een burgemeester gekozen door de gemeenteraad? Als we er dan toch aan moeten, is dit dan wellicht een gewenste tussenstap om op termijn te komen tot een direct gekozen burgemeester?

Stoop: "In feite is nu al sprake van een verkiezing door de raad, zij het dat het formele sluitstuk een benoeming door de Kroon is. Immers de raad doet een voordracht voor benoeming, waarbij de speelruimte voor de Kroon ingeperkt is. Ik zie niet zo goed in, waarom deze benoemingswijze niet gehandhaafd zou kunnen worden.

Tot slot: ik zou me ook kunnen voorstellen dat de gekozen burgemeester voor een bepaalde categorie van gemeenten wordt ingevoerd, bijvoorbeeld in gemeenten met meer dan 50.000 of 100.000 inwoners. Dit omdat daar eerder dan in kleinere gemeenten sprake is van gepolitiseerde verhoudingen, waarin een gekozen burgemeester een completering van het stelsel zou kunnen inhouden."

Het is dus nog maar de vraag of de in de hoofdlijnennotitie voorgestelde wijzigingen echt oplossingen bieden voor de geconstateerde problemen rondom de positie van de burgemeester in het lokaal bestuur. Misschien valt het met die problemen ijberhaupt nog wel mee en maken we ons alleen maar druk over het lievelingsspeelgoed van D66? In de volgende Doelwit hopen we de mening van andere lokale bestuurders hierover weer te geven.

Rudi Biemond

Met dank aan burgemeester Stoop.

I.Zie Tweede Kamer, vergaderjaar 2003-2004, 29 223. nr I.

Dit artikel werd u aangeboden door: Staatkundig Gereformeerde Partij

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 24 oktober 2003

De Banier | 24 Pagina's

Doelwit · De gekozen burgemeester (I)

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 24 oktober 2003

De Banier | 24 Pagina's