Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Doelwit · Raadsenquëte: bezint eer ge begint

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Doelwit · Raadsenquëte: bezint eer ge begint

14 minuten leestijd Arcering uitzetten

spannend was het afrondend raadsdebat in Zoetermeer op 20 november over de eerste echte raadsenquëte van die gemeente. Met de dualisering van het gemeentebestuur heeft de raad hetzelfde instrument als de Tweede Kamer gekregen om zaken tot op de bodem uit te zoeken; het recht van enquête. De gemeenteraad van Zoetermeer vond eind vorig jaar na het beëindigen van een mislul< .te poging tot het invoeren van Diftar (gedifferentieerde tarieven voor afvalstoffenheffing) voldoende reden tot het instellen van een onderzoekscommissie op basis van artikel 155a e.v. van de Gemeentewet. SGP-er K. Schra, raadslid voor de ChristenilnielSGP-fractie, was voorzitter van deze onderzoekscommissie. In een interview licht hij een aantal inhoudelijke maar met name ook procesmatige kanten van de gehouden enquête toe.

Het project Diftar

"In het collegeakkoord van het college van 1998-2002 stond de passage: in deze collegeperiode zal worden overgegaan tot de invoering van gedifferentieerde tarieven, op basis van het principe'de vervuiler betaalt'. Anderhalf jaar later, op 31 oktober 2000, wordt in de gemeenteraad besloten een krediet van bijna 30 miljoen gulden beschikbaar te stellen voor invoering van een systeem van gedifferentieerde tarieven. Later wordt dit na een tegenvallende aanbesteding nog eens aangevuld met dik 7 miljoen gulden.

Het project Diftar werd vervolgens uitgevoerd als ware het "een militaire operatie". De bakken moesten tenslotte op tijd de grond in, want er was besloten om het systeem op I januari 2003 in te voeren. De wethouders Scheffer van de VVD en ChristenUnie/SGP-er Heidema waren de twee trekkers of verantwoordelijke wethouders. Het communicatietraject kent twee fasen. Het eerste jaar is voor het overbrengen van de technische zaken zoals het bepalen van de plaats van de ondergrondse containers.Voor het jaar 2002 stond draagvlakbevordering op het programma.

In de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen van 6 maart 2002 wordt Diftar een verkiezingsitem. D66 en SP profileren zich als sterke tegenstanders van het project en krijgen grote groepen van de bevolking mee. Beide partijen behalen een enorme verkiezingswinst, ieder zeven zetels in de raad. Het ging bij de verkiezingen en bij de onderhandelingen van het nieuwe college over "voor of tegen Diftar".' De nieuwe verantwoordelijke wethouders van CDA en PvdA gaan onmiddellijk de wijken in. De eerste wijkavond was gepland op 6 mei 2002, de avond dat Pim Fortuyn werd vermoord. Een aantal wijkavonden later wordt op 24 mei 2002 besloten om een proefperiode voor twee jaar in te stellen. Op 25 november vorig jaar werd besloten om Diftar maar helemaal niet in te voeren. Na de emotionele avond in de gemeenteraad besluit wethouder Scheffer af te treden.Tijdens de avond wordt er een motie aangenomen waarin de raad besluit tot instelling van een onderzoekscommissie op grond van artikel 155 en volgende van de Gemeentewet."

Het onderzoeksonderwerp luidt: "De wijze waarop het college de afgelopen jaren tot en met 25 november 2002 invulling heeft gegeven aan de college-afspraken (1998-2002 en 2002-2006) (het vorige en huidige college) tot invoering van gedifferentieerde tarieven voor afvalstoffenheffing en de rol die ondergrondse inzameling daarbij heeft gespeeld."

Recht van enquête

A'leneer Schra, was de Zoetermeerse politiek eigenlijk wel voorbereid op het houden van een enquête? "Als ik nu terugkijk zeg ik: nee, we wisten niet waar we aan begonnen. Natuurlijk hadden we wel iets gehoord over het recht van enquête voor de raad en we hadden het voorbeeld van de parlementaire enquête bouwfraude in ons hoofd omdat dat toen net speelde, maar we beseften niet wat dit allemaal met zich mee zou brengen. De raad moest de verordening op het onderzoeksrecht nog vaststellen".

Gebruik maken van het recht van enquête, dat doe je als gemeenteraad niet zomaar.Waarom heeft de raad voor dit zware middel gekozen? "Het afblazen van het project betekent een jaarlijkse post op de begroting van 2, 3 miljoen euro. Deze moet ieder jaar weer gedekt worden en dat betekent nogal wat voor de gemeente.Verder liepen er allerlei belangen door elkaar. Met de verkiezingen van 2002 maakten de anti-Diftar partijen D66 en SP het project Diftar tot een verkiezingsitem. Die partijen zijn daar groot van geworden. In de jaarrekening van 2002 stond een zinnetje dat er in het college risicoanalyses over Diftar vertrouwelijk behandeld waren. Er was vanaf het begin een hardnekkig gerucht dat één of meerdere ambtenaren een envelop met vertrouwelijke informatie 's nachts bij de oppositieleider in de bus hadden gegooid.Toen in november 2002 de stekker eruit werd getrokken door het college terwijl er al heel veel was geïnvesteerd leidde dat tot het besluit om over te gaan tot het instellen van een raadsenquëte."

Voorbereidingscommissie

Hoe ging het toen verder na die bewuste vergadering van 25 november 2002 waarin de raad het besluit nam om onderzoek te doen naar het mislukte project Diftar? "In de volgende raadsvergadering is de verordening vastgesteld en een voorbereidings-commissie voor het onderzoek ingesteld. Uit alle zeven raadsfracties nam één persoon zitting in deze commissie. De voorbereidingscommissie is een aantal keren bij elkaar geweest en heeft tien onderzoeksvragen opgesteld. Het beantwoorden van deze tien vragen was vervolgens uitgangspunt voor het hele onderzoek.We hebben ons toen ook laten adviseren door de voorzitter van de onderzoekscommissie uit Schiedam en hebben zoveel mogelijk informatie over andere lopende onderzoeken vergaard."

Onderzoekscommissie

Hoe was de onderzoekscommissie samengesteld? "De volgende gemeenteraadsvergadering op 27 januari 2003 is er een raadsvoorstel aangenomen waarin opgenomen waren het onderzoeksonderwerp, tien onderzoeksvragen gericht op waarheidsvinding, een begroting van 285.500 euro, voorstel tot een tijdsplanning, voorstel voor diverse faciliteiten en een voorstel voor de samenstelling van de onderzoekscommissie. Parallel is in dezelfde vergadering over de voorzitter gestemd. De onderzoekscommissie bestond uit dezelfde personen als de voorbereidingscommissie, met uitzondering van het lid van de GroenLinks-fractie. Deze fractie heeft zich teruggetrokken toen ik door de raad tot voorzitter van de onderzoekscommissie werd gekozen. Groen- Links vond dat ik niet onafhankelijk genoeg was, omdat één van de verantwoordelijke wethouders In het vorige college, de heer Heidema, uit de CU/SG P-fractie kwam."

Rol van de griffie

Welke rol speelde de griffie? "De griffie was in Zoetermeer al in functie op het moment dat ons onderzoek startte. Zij bestaat uit zes personen. De griffier werd secretaris van de onderzoekscommissie en er werd een plaatsvervangend secretaris aangesteld. Zij hebben ons echt enorm goed geholpen. Zij bereidden samen met mij de vergaderingen van de commissie voor, notuleerden, maakten vragenlijsten, verzonden uitnodigingen naar de te verhoren personen. Daarnaast is er nog een externe jurist aangetrokken voor 30 uur per week om ons te ondersteunen."

Dossieronderzoek

In het voorstel van de voorbereidingscommissie werd het onderzoek verdeeld in drie fasen: dossieronderzoek, informatieve gesprekken (besloten) en openbare verhoren. Hoe verliep dat? "Wij hadden de eerste maand van het onderzoek bestemd voor dossieronderzoek. Het dossier besloeg een rij van wel drie a vier meter A4 formaat. Binnen heel korte tijd hebben we drie bedrijven offerte laten uitbrengen. Het werd adviesbureau BMC, dat de opdracht graag wilde hebben om hierin ervaring op te doen en met een scherpe prijs kwam. Met zes man is drie weken lang in overleg met de commissie en de griffie het onderzoek gedaan en toen werd een prima rapport geleverd. Door dit onderzoek werd het dossier ontsloten, kon een aanzet tot beantwoording van de tien onderzoeksvragen gegeven worden en werden omissies in de informatie gesignaleerd.

Op basis van dit rapport konden we ook uitzoeken wie we moesten uitnodigen voor de informatieve gesprekken. We hebben eerst ambtenaren gehoord, toen externe personen en ten slotte politici, in totaal 23 personen."

informatieve gesprekken

"De informatieve gesprekken vormden fase twee. De getuigen kregen bij de uitnodiging een protocol waarin stond dat we niet zouden citeren uit de informatieve gesprekken. Op ieder gesprek moet je jezelf enorm goed voorbereiden. Het inlezen is heel belangrijk, want als raadslid weet je in het begin nog weinig details en de mensen die tegenover je zitten, weten van de hoed en de rand omdat zij er dagelijks mee bezig waren. We hadden een vragenlijst van ongeveer 400 vragen voor ons liggen tijdens de gesprekken. Die duurden vaak wel zo'n drie uur, met een paar schorsingen. Dan gaat het zo dat als jij je vraag stelt en de persoon gaat antwoorden, jij alweer naar de volgende vraag moet gaan. Eigenlijk moet je de vragen uit je hoofd kennen. Als vragenstellende commissie van drie personen moet je ook'schouder aan schouder' zitten om elkaar hierin aan te voelen en aan te vullen indien nodig. Na zo'n gesprek gingen we dan als commissie bij elkaar zitten om te kijken van 'wat heeft hij nou gezegd en moeten we aan andere personen doorvragen op bepaalde zaken die in dit gesprek naar boven gekomen zijn'. Dan moeten vragen soms weer aangepast worden."

Openbare verhoren

"Na de informatieve gesprekken volgden de openbare verhoren, fase drie. Daar moest ook een protocol voor gemaakt, dat is erg belangrijk. Ook moest uitgezocht hoe dat precies gaat met het afleggen van de eed of de belofte. We hebben twaalf personen in het openbaar, in de raadszaal, verhoord. De belangstelling tijdens de openbare verhoren viel een beetje tegen. De pers was uiteraard aanwezig en bij bepaalde personen was er wel meer publiek, maar meest toch betrokkenen vanuit de gemeentelijke organisatie of familieleden, en raadsleden. Onder de bevolking leefde het onderzoek niet zo.Als voorzitter leidde ik het verhoor altijd in met de mededeling dat dit de derde fase van ons onderzoek was, dus dat wij al veel meer wisten dan we zouden vragen tijdens het verhoor. Het verhoor was met name ter bevestiging en ter aanvulling van informatie uit de informatieve gesprekken."

Openheid

"Van alle getuigen hebben wij goede medewerking gehad en we hebben een geweldige openheid tijdens de verhoren ervaren. Het was goed te merken dat zij niets te verbergen hadden en hun verhaal graag'kwijt' wilden.Tijdens de verhoren kom je allerlei soorten mensen tegen; mensen die heel veel praten maar niets zeggen, anderen die in weinig woorden wel heel veel zeggen.Als commissie moesten we daar ook mee leren omgaan.We hebben vooraf drie sessies met een psycholoog gehad om te trainen in het verhoren van mensen. Hoe dam je een breedsprakig iemand in, en hoe probeer je iemand van weinig woorden juist'aan de praat te krijgen'. Hoe stel je de vragen, ook dat is belangrijk. Nooit suggestieve vragen stellen, maar open vragen. Dus niet'viel u tijdens die vergadering ook al niet op dat...', maar'wat vond u van die vergadering'. De psycholoog adviseerde ook hoe je een gesprek moest opbouwen, zoals iemand eerst op z'n gemak stellen, enzovoorts. Daarnaast vertelde hij ons wat er allemaal mag bij een openbaar verhoor, als iemand meineed pleegt, als iemand niet wil antwoorden of niet komt opdagen."

Tijdsbesteding

De tijdsbesteding voor de betrol< .i< .en raad sleden was enorm. Kunt u een inschatting geven hoevee/ uur het de commissieleden gemiddeld gekost heeft? "Aan het eind van de openbare verhoren kwamen we al in tijdnood, want 20 juni 2003 was de geplande einddatum maar dat zouden we niet redden.Toen hebben we met het seniorenconvent overlegd en is geconcludeerd dat het niet goed zou zijn om vlak vóór de zomervakantie met het rapport te komen. De media zouden er in de komkommertijd dan veel te lang mee bezig zijn en de getuigen zijn dan op vakantie en kunnen zich niet verantwoorden. We planden de presentatie van het rapport daarom eind augustus, maar dat bleken we ook niet te redden. De griffie zou de concepten voor het eindrapport schrijven, maar op dat moment kwam ook het burgemeestersreferendum in zicht dus dat werd niks. Toen hebben we nog een extern bureau ingeschakeld, maar het resultaat viel tegen omdat zij er toch niet genoeg in bleken te zitten. Bepaalde dingen liggen toch erg gevoelig. Uiteindelijk moesten wij dus als commissie zelf nog veel schrijven. De presentatie van het rapport werd 23 oktober 2003. Het heeft inderdaad enorm veel tijd gekost.Alleen al de vergaderingen, dat was 43 keer 3 uur En dan nog al het leeswerk, de voorbereiding op de verhoren, het schrijven en corrigeren van het eindrapport. Het heeft ons veel avonden en zaterdagen gekost. Ik wil er niet over nadenken hoeveel uur het bij elkaar geweest is... Daarom: bezint eer ge begint. En baken als voorbereidingscommissie heel goed het onderwerp af."

Bevolking

Hoe is het middel van de enquête richting de bevolking gecommuniceerd en hoe is het besluit van de raad tot het houden van een enquête geland in de Zoetermeerse bevolking? "Tijdens het onderzoek gingen veel persberichten uit. Onder de bevolking was Diftar oorspronkelijk een belangrijk onderwerp. Maar de belangstelling voor de raadsenquête viel erg tegen. Als zo'n project afgeblazen is, dan is het voor de bevolking blijkbaar niet interessant meenVeel mensen weten niet eens hoe de afvalregeling nu is."

Resultaat

Het recht van enquête is een duaal instrument ter versterking van de controlerende functie van de raad. Hebt u dat ook zo ervaren? Kunt u iets zeggen van wat dit onderzoek jullie als raad nu opgeleverd heeft? "Als ik kijk naar het afrondend raadsdebat van 20 november jongstleden, ben ik enigszins teleurgesteld over de reactie van het college. Het gaat echter om de leerpunten voor de toekomst. Er was alle lof voor het onderzoek en het eindrapport met de nodige bevindingen, leerpunten en ongeveer 120 conclusies. In de toekomst zal blijken wat het resultaat was. Wij als raad hebben een controlerende taak en zullen nu de vinger aan de pols moeten houden. Er zijn dingen boven tafel gekomen die je anders niet boven tafel gekregen had, dat geloof ik wel. Maar wat nu het rendement is van al die uren werk... we wilden alles tot op de bodem uitzoeken zodat niemand ons later kon verwijten dat er een omissie in het onderzoek zou zijn."

Duaal middel

"De tijdsbesteding was dus exorbitant hoog en dan moet je beseffen dat raadsleden, volgens de gemeentewet, naast hun raadsvergoeding niks extra

mogen krijgen. Daar moet naar gekeken worden met de evaluatie van de Wet dualisering gemeentebestuur Het is natuurlijk niet te vergelijken met de Tweede Kamer (en de salarissen van Kamerleden) en een parlementaire enquête. Daarnaast werden wij door onze fracties vrijgesteld, dat betekent voor kleine fracties ook heel wat. Overigens hangt de tijdsbesteding sterk van de aard van een onderzoek af. Maar voor ons onderzoek was het goed dat de raadsleden zelf erg betrokken waren. Er is ook met een enorme eensgezindheid gewerkt. Kennis van de lokale politieke kaart en de gevoeligheden was nodig. Wij hebben ook leerpunten. Bijvoorbeeld in onze verordening is opgenomen dat bij de informatieve gesprekken minimaal drie leden van de onderzoekscommissie aanwezig moeten zijn. Hier hadden we later spijt van.We konden daardoor maar twee gesprekken per avond doen. Een minimum aantal van twee personen per gesprek was beter geweest. Voor het houden van informatieve gesprekken en voor de openbare verhoren moesten de nodige protocollen en processen verbaal worden opgemaakt. Mochten er andere gemeenteraden zijn die ook een enquête willen houden, laat ze niet opnieuw het wiel uitvinden. In de bijlagen van ons eindrapport zijn deze stukken te vinden."^ Eigenlijk hadden we hier gezien het onderwerp veel langer over moeten doen, maar het probleem is dan dat het middel 'bot' wordt. Dit soort onderzoeken vraagt om een snel antwoord omdat de politiek ondertussen verder gaat.We hadden al een behoorlijk budget gekregen van de raad, je kunt veel uitbesteden maar uiteindelijk ligt het onderwerp en vooral het schrijven van de eindrapportage vaak zo gevoelig dat je veel zelf moet doen. Maar afgezien hiervan is het een goed bruikbaar middel."

Meneer Schra, hartelijk bedankt voor uw medewerking aan dit interview. En een wat rustiger periode in de Zoetermeerse politiek toegewenst!

Rudi Biemond

1 De samenstelling van de huidige raad is: WD 9, CDA 5, PvdA 5 (coalitie) en D66 7, SP 7, GroenLinks 2, CUISGP 2 (oppositie). 2 Het rapport en de bijlagen van de onderzoekscommissie van Zoetermeer, waarin de verordening en de verschillende protocollen zijn opgenomen, zijn verkrijgbaar via Voorlichting & Vorming SGP {tel. 070-3029073 of e-mail: voorlichting@sgp.nl). Geïnteresseerden kunnen ook rechtstreeks con tact opnemen met de heer Schra, tel. 079-351 6910.

Dit artikel werd u aangeboden door: Staatkundig Gereformeerde Partij

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 5 december 2003

De Banier | 24 Pagina's

Doelwit · Raadsenquëte: bezint eer ge begint

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 5 december 2003

De Banier | 24 Pagina's