Europees Parlement · Ethiek in Europa

Binnen Europa wordt heel verschillend gedacht over onderzoek met embryo's. In sommige landen is het verboden, terwijl in ander lidstaten van de EU zelfs het kloneren van embryo's voor onderzoek toegestaan is. In Nederland is onderzoek met zogenoemde restembryo's wel toegestaan.

De Europese Unie stelt elke vijfjaar een kaderprogramma voor onderzoek vast, waarin bepaald wordt welk onderzoek in aanmerking komt voor financiering vanuit de EU. In het zesde kaderprogramma dat loopt van 2002 tot 2006 wordt 17, 5 miljard euro uitgetrokken voor verschillende onderzoeksterreinen; dit is iets meer dan vijf procent van het totale bedrag dat in Europa aan publiek gefinancierd onderzoek wordt uitgegeven.

Oneens

Er is vorig jaar tussen en binnen de Europese Commissie, de Europese Onderzoeksraad en het Europees Parlement zwaar gestreden over de invulling van de specifieke programma's en over het aanwijzen van prioriteiten. Die strijd spitste zich toe op eventuele uitsluiting van bepaalde gebieden van biotechnologisch onderzoek. Uiteindelijk is in september 2002 vastgesteld dat op een aantal onderzoeksgebieden Europese financiering wordt uitgesloten. Over één onderwerp kon men het echter niet eens worden: moet het binnen het zesde kaderprogramma ook mogelijk zijn om onderzoek met menselijke embryo's en menselijke embryonale stamcellen te financieren? Om het kaderprogramma als geheel geen vertraging te laten oplopen, is het alvast van start gegaan met daarbij een éénjarig moratorium voor financiering van dit soort onderzoek. De Europese Commissie zou het dilemma nogmaals onderzoeken en in de loop van 2003 met een voorstel komen. Afgesproken werd dat voor het einde van het jaar 2003 een finale beslissing genomen zal moeten worden.

Waarom is dat eigenlijk zo'n belangrijk punt? Het gaat toch slechts over financiering van onderzoek door de EU? Als Europa een deel van haar onderzoeksbudget niet aan dit onderzoek met menselijke embryo's wil besteden, betekent dat niet dat het daarmee verboden is. Het onderzoek kan in Europa gewoon plaatsvinden, maar dan moet het uit andere middelen betaald worden door bijvoorbeeld nationale overheden en het bedrijfsleven.

Discussie

Hier is, denken wij, een tweetal redenen voor aan te geven. In de eerste plaats gaat het feitelijk wel over financiering van onderzoeken niet om het eventueel verbieden ervan. Maar in de parlementaire discussies speelt de ethiek altijd een belangrijke rol: tegenstanders van financiering zijn hiertegen omdat zij het onderzoek niet ethisch verantwoord vinden. En voorstanders van financiering vinden dat vernietiging van embryo's moreel juist is omdat er therapieën mee zouden kunnen worden ontwikkeld voor ernstige ziekten. Zo wordt een discussie over financiering eigenlijk een discussie over ethiek.

Een andere reden waarom het embryonale stamcelonderzoek als een erg belangrijk punt wordt gezien, is dat dit onderzoek zoveel potentiële toepassingen heeft en zoveel perspectieven biedt. Het mooie aan embryonale stamcellen is dat ze zichzelf delen, en nog niet gedifferentieerd zijn: ze kunnen nog alle verschillende celtypen worden zoals spiercellen, insulineproducerende cellen, hersencellen.Als in het laboratorium deze differentiatie gestuurd en gecontroleerd kan worden, zouden deze stamcellen kunnen zorgen voor vervanging of herstel van beschadigde of zieke cellen. Op deze wijze kunnen wellicht therapieën ontwikkeld worden tegen bijvoorbeeld suikerziekte en ziekte van Parkinson. Het eerste argument ligt in de lijn van het subsidiariteitsbeginsel: lidstaten zouden worden verplicht om mee te betalen aan onderzoek waar men fundamentele bezwaren tegen heeft. In Duitsland is onderzoek op menselijke embryo's bijvoorbeeld niet toegestaan. Als dit onderzoek met EU-gelden wordt gefinancierd, dan betaalt de Duitse belastingbetaler mee aan dit onderzoek. Sterker nog: Duitsland draagt twintig procent bij aan de EUbegroting waardoor één op de vijf experimenten waarbij embryo's vernietigd worden, door de Duitsers zou worden betaald.

Ethiek

In de tweede plaats geldt dit beginsel van subsidiariteit ons inziens ook in de ethiek: geen ethisch bezwaarlijk onder­ zoek, als er minder bezwaarlijke alternatieven mogelijk zijn. Alhoewel de Europese Commissie anders beweert, zijn er in de kwestie van stamcelonderzoek alternatieven, namelijk het onderzoek met menselijke somatische stamcellen, de zogenoemde adulte stamcellen. En recent onderzoek dat uitgevoerd is door het Nederlandse Lindeboominstituut in samenwerking met het Israëlische'Business Ethics center of Jerusalem' stelt, onder verwijzing naar tientallen wetenschappelijke publicaties, dat de laatste wetenschappelijke ontwikkelingen met adulte stamcellen een heel scala aan mogelijkheden van behandelingen van degeneratieve ziekten bieden, die niet afhankelijk zijn van onderzoek waarbij menselijke embryo's vernietigd worden.

Interessant is dat het Europees Parlement zich nooit voor financiering van dit soort onderzoek heeft uitgesproken. Ook niet in de tweede, finale behandeling van het zesde kaderprogramma vorig jaar. Sterker nog, het EP heeft zich herhaaldelijk in resoluties tégen dit onderzoek uitgesproken: "het parlement wijst op zijn fundamenteel standpunt inzake de toepassing van biotechnologie op mensen, met name zijn afwijzing van interventies in de menselijke kiemlijn, zijn afwijzing van het kloneren van mensen in alle fasen van ontwikkeling en zijn afwijzing van onderzoek naar menselijke embryo's waarbij het embryo vernietigd wordt"

Om bovenstaande redenen is de eurofractie ChristenUnie-SGP tegen Europese financiering van onderzoek met menselijke embryo's en embryonale stamcellen. Het is natuurlijk niet zo dat wij de noodzaak en het belang van het zoeken naar therapieën en behandelingen voor ziekten niet inzien. Nee, wij vinden impulsen voor stamcelonderzoek belangrijk, alleen niet ten koste van beginnend menselijk leven. Ook vinden wij dat veelbelovende onderzoeken met behulp van stamcellen plaats moeten vinden, maar niet ten koste van menselijke embryo's. Gelukkig is er het alternatief van de menselijke somatische stamcellen. Recente onderzoeksresultaten wijzen op de potentie en de mogelijkheid van redifferentiatie van deze adulte stamcellen. Daarom vinden wij dat als er Europees geld ingezet wordt, juist dit onderzoek daarvan moet profiteren.

drs. B. Belder en dr.J. Blokland

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen