Verkiezingen EP · Toch twee zetels...

Donderdag 10 juni 2004. De verkiezingen voor het Europees Parlement zijn gehouden. Aan het einde van de dag bleek dat de gezamenlijke lijst van Christenunie en SGP nipt twee zetels behaalde. We zijn dank aan de Heere verschuldigd dat naast dr J. Blokland uit Capelle aan den IJssel ook drs 6. Belder uit Apeldoorn de twee protestants-christelijke partijen in Brussel en Straatsburg kan vertegenwoordigen.

Lijstverbinding

Bij de uitslag bleek dat de horizontale lijstverbinding van CU-SGP met het CDA van groot belang is geweest. Op eigen kracht behaalde CU-SGP slechts 1, 6 maal de kiesdeler - dat is ruim anderhalve EP-zetel. Door een lijstverbinding met het CDA aan te gaan, kwam de allerlaatste restzetel niet bij de PvdA, maar bij de CU-SGP terecht. Net als de CU-SGP hoeft het CDA zich niet te beklagen over die lijstverbinding, want ongetwijfeld had PvdA-leider Wouter Bos de situatie uitgebuit wanneer zijn partij acht zetels in het EP had behaald en het CDA'maar zeven'!

Tien procent minder

Het resultaat van 279.880 stemmen is voor onze lijst niet bevredigend te noemen. Dit aantal ligt ongeveer tien procent lager dan bij de Europese verkiezingen in 1999. Dat is ronduit gezegd een fors verlies. Zonder gedegen achterban-onderzoek is het gissen naar de precieze redenen. Zijn onze mensen minder trouw in hun opkomst geworden, ook bij de Europese stembus? Zijn kiezers uitgeweken naar andere partijen? De opgeklopte mediahype, met name door de Evangelische Omroep rond het declaratie-gedrag van onze europarlementariërs, het initiatief van de Christenunie om alsnog een extra onderzoek te laten verrichten en de daarop volgende animositeit tussen prominente SGP'ers en CU'ers heeft de aantrekkelijkheid van lijst 5 bij de kiezers evenmin bevorderd.Want mensen stemmen nu eenmaal niet graag op een publiek ruziënde partij(combinatie). De VVD kan daarover meepraten. Signalen die ons zo nu en dan uit verschillende hoeken van het land bereiken, luiden dat vooral Europa Transparant van Paul van Buitenen een aantrekkelijk alternatief voor een deel van onze kiezers was. Een betrouwbare inschatting is hiervan echter niet te maken.Wel ligt er een verantwoordelijkheid bij alle betrokkenen in SGP- en CU-kring om de problemen niet op de spits te drijven, bijvoorbeeld door via de pers allerlei ongenoegens te ventileren.

Het aanzienlijke stemmenverlies is niet onverwacht. In 1999 hadden RPF, SGP en GPV in totaal acht zetels in de Tweede Kamer. In 2004 bezetten Christen- Unie en SGP samen nog maar vijf zetels in dit orgaan. De SGP ging van 3 naar 2; de CU zakte van 5 naar 3. Een daling van de opkomst in combinatie met een wel zeer trouwe eigen achterban zou hebben kunnen leiden tot het behoud van de derde zetel in het Europees Parlement. Maar dat is geen realistische veronderstelling. Ook moeten we rekening houden met het gegeven dat 20 tot 30 procent van onze kiezers het verkiest om thuis te blijven. Uit gemakzucht, desinteresse of omdat we in 'Europa' niets hebben te zoeken.Vóór de verkiezingen werd daarom reeds sterk rekening gehouden met het verlies van één zetel.Vooral omdat het aantal Nederlandse europarlementsleden met ingang van de komende zittingsperiode daalt naar 27 (dit was 31) als gevolg van de toetreding van tien nieuwe lidstaten tot de EU.

Hogere opkomst

Een andere, meer verrassende factor van betekenis is de flink hogere opkomst. Voor het eerst sinds de eerste Europese Verkiezingen van 1979 zit deze in de lift. Nu is een opkomst van 39, 1 % nog niet riant te noemen, maar we moeten wel vaststellen dat dit niveau ligt ruim boven dat van de Europese verkiezingen in 1999 (29, 9%) en zelfs ook boven het peil van 1994 (35, 6%). Dat is positief te noemen. Maar deze hogere opkomst leidde niet tot meer stemmen op de combinatie CU-SGP, integendeel, het waren er 29.732 minder Qua stemmenaantal zijn we bijna terug op het niveau van 1984. (ZieTabel I voor een historisch overzicht).

Door het kleinere aantal EP-zetels èn de hogere opkomst stijgt de kiesdeler, d.i. het aantal benodigde stemmen per zetel. In 1999 waren er zo'n 130.000 stemmen nodig om één zetel in het Europees Parlement te verkrijgen. Bij de jongste EP-verkiezingen ligt de kiesdeler op 176.506. Bij de laatstgehouden Tweede Kamerverkiezingen behaalde de SGP 150.260 stemmen. De conclusie is snel getrokken: wanneer de SGP met een zelfstandige lijst zou deelnemen aan de Europese verkiezingen, zou zij geen enkele zetel behalen - en dan nemen we de SGP-thuisblijvers nog niet eens mee in onze rekensom. Ook de ChristenUnie kan bij zelfstandige deelname niet op voorhand ervan uitgaan dat zij een zetel in het EP behaalt. De 214.324 CU-stemmen bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2003 zijn weliswaar voldoende om de Europese kiesdrempel te nemen, maar wanneer 20% of meer van de CU-kiezers thuisblijft of op een andere partij stemt, duikt de partij onder de kiesdeler. Nul zetels is dan de uitkomst.

De slotsom van deze rekenexercitie is dat bij Europese verkiezingen Christen- Unie en SGP er verstandig aan doen om met een gezamenlijke lijst deel te nemen, net als in een aantal provincies en gemeenten. Daar komt bij dat beide partijen qua visie op de Europese Unie in grote mate gelijkgestemd zijn.

Verlies vooral in de ‘bible-belt’

De uitslag bij de Europese stembus bevestigt de algemene neergaande trend van ChristenUnie en SGP die bij de nationale en provinciale verkiezingen in 2003 zichtbaar werd. In politiek jargon wordt dit het'Balkenende-effect' genoemd.Al moet wel worden vastgesteld dat de CU ten opzichte van 1998 bijna 25 procent van haar stemmen heeft verloren bij de Kamerverkiezingen van 2003, om precies te zijn 68.993 stemmen, wat veel meer is dan de terugloop van de SGR die komt op ruim 2 procent, zijnde 3.278 stemmen.

De Europese verkiezingen van tvi/ee v^eken geleden wijzen uit dat de kiezers die onze partijen in vorige jaren aan het CDA hebben verloren, helaas niet, of in elk geval lang niet allemaal, zijn teruggewonnen.

Lijst 5 in provincies en gemeenten

Een vergelijking tussen de Europese verkiezingen van 2004 en 1999 leert dat de lijst van CU-SGP alleen in de provincie Flevoland stemmen heeft gewonnen, maar vooral in Zuid-Holland, Gelderland en Utrecht heeft verloren. Relatief was er de grootste terugloop in Noord-Holland en Groningen, terwijl Zeeland procentueel het kleinste verlies boekte.Waren we in 1999 in 49 gemeenten de grootste partij, in 2003 zijn dat er nog maar 26. In de meeste gevallen heeft het CDA de koppositie overgenomen. In maar liefst 33 gemeenten verloor de lijstcombinatie CU-SGP meer dan 200 stemmen, het meest in Ede (-787) en Katwijk (-756). In slechts negen gemeenten werd er een stemmenwinst geboekt van meer dan 200 stemmen, met Urk (+545) en Houten (+313) in de top. In Tabel 2 treft u een lijstje aan van tien gemeenten die als 'bolwerken' van lijst 5 beschouwd mogen worden.

Kiezerstrouw bij CU en SGP

Een vergelijking van de Europese verkiezingen met de Tweede Kamerverkiezingen laat het volgende beeld zien (zie Tabel 3).

Positief is dat het stemmenverlies ten opzichte van de laatstgehouden Tweede Kamerverkiezingen met ruim 40.000 is afgenomen.Wat dat betreft slagen SGP en Christenunie - meer dan enige andere politieke partij - er steevast in om bij de Europese stembus hun kiezers 'vast te houden'. Maar nog steeds blijft bijna een kwart van onze kiezers thuis of'verkast' naar een andere partij. Ook is vast te stellen dat het stemmental van de SGP tussen 1994 en 2003 bij de Tweede Kamerverkiezingen met ruim 3 procent (4.991 stemmen) is teruggelopen, terwijl de terugval van GPV/RPF ofwel ChristenUnie veel groter is: 63.539 stemmen, dat is bijna 23 procent. Dit is een vingerwijzing dat het

verlies bij de Europese stembus sinds 1994 (minus 42.913 stemmen of ruim 13%) merendeels op het conto van de ChristenUnie komt. Nader onderzoek is nodig om deze bewering te toetsen.

Op wie werd gestemd?

Uiteraard willen we alle 279.880 kiezers op onze lijst vanaf deze plaats hartelijk danken voor hun stem! Op lijst 5 van CU-SGP had lijsttrekker Hans Blokland (CU) veruit de meeste stemmen: 197.031. Daarna volgde de nummer 2, Bas Belder (SGP) met 44.473 stemmen, dat is 31% van de lijstkiesdeler. De overige kandidaten op de lijst behaalden geen van allen 10% van de lijstkiesdeler (13.994). Degene die er nog het meest dichtbij kwam, was de eerste vrouw van de CU op de lijst, Heleen van den Berg, voor wie 7.854 kiezers hun voorkeur uitspraken.

In Tabel 5 staat het aantal stemmen per SGP-kandidaat.

Uitleiding

Veel cijfers rollen over deze bladzijden. We moeten echter niet alleen rekenen, want dan dreigt het gevaar dat we ons in beslag laten nemen door de macht van het getal. En dan verrekenen we ons principieel.We moeten en willen ons daarentegen laten gezeggen, inspireren en aanmoedigen door de kracht van het Woord van God. Niet de majoriteit van de kiezers, maar de autoriteit van de Heere is beslissend. Dat moge het leidend beginsel zijn voor allen die willen leven als christen in een democratisch bestel. Bovenal bidden we onze europarlementariërs toe dat het beginsel van ware wijsheid, te weten de vreze des Heeren, hun leidraad mag zijn bij alle politieke beslissingen in de komende vijf jaar.

drs jan A. Schippers

Post scriptum - Een nadere analyse volgt binnenkort in Zicht, het studieblad van de Guide de Brès-Stichting.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen