Europees Parlement · Atlantische nostalgie

Wat vinden Amerikanen nu van die aanhoudende stortvloed aan Europese \< .ritiek op hun land? Die vraag klinkt aan deze kant van de Oceaan nauwelijks. Terecht legde de Frankfurter Allgemeine (dinsdag 29 juni jl.) daarom haar oor eens te luisteren bij een aantal 'Yankees' in Berlijn. Kernvraag was: Is de diepe transatlantische wond, gevolg van de onenigheid over de Amerikaans-Britse interventie in Irak, redelijk geheeld? Het ontbrak de afgelopen maand immers niet aan wederzijdse verzoenende gebaren en woorden in het openbaar.

Voortdurende afkeer

Toch zet Jeffrey Gedmin, directeur van het Aspen Instituut in de Duitse hoofdstad, een groot vraagteken achter die zogeheten normalisering van de transatlantische betrekkingen. Amerika en Duitsland verkeren niet weer op de vertrouwde bondgenootschappelijke voet. Per slot van rekening zijn de wezenlijke geschilpunten gebleven, aldus de nuchtere Gedmin. Kijk naar de ongelijke machtsverhoudingen, neem de uiteenlopende inschatting van gevaren en, niet in laatste instantie, de verschillen in bereidheid militair op te treden. Na de verspreiding van de naargeestige beelden van de wantoestanden in de Abu Ghraib-gevangenis in Bagdad is het Duitse wantrouwen jegens de regering- Bush volledig geëxplodeerd, oordeelt de Amerikaan. Een afkeer die zich intussen nog nauwelijks van haat onderscheidt.

De uitbarstingen van anti-Amerikanisme in de Bondsrepubliek zijn Gedmin bepaald niet in de koude kleren gaan zitten. Als voorstander van ingrijpen in Irak ontving hij enorm veel zogenoemde haatmailtjes. Onbekende Duitse burgers hielden hem op straat aan en vertelden opgewonden nooit meer naar de States te zullen reizen. Ondanks deze vijandige sfeer piekert het hoofd van het Aspen Instituut er niet over zijn taak -bevordering van de transatlantische relaties- op te geven. Hij woont graag in Duitsland! Onverstoorbaar legt Gedmin en passant de vinger op de zere plek van zijn gastland: de Duitse economie opereert wereldwijd, maar het Duitse politieke bedrijf komt nauwelijks boven het regionale niveau uit.

Hypermoratisme

Omgekeerde transatlantische kritiek oefent ook zijn landgenoot Richard Bernstein uit.Als correspondent van de New York Times ergert hij zich vooral aan het buitenlandse beleid van de regering-Schröder. Enerzijds profileert zij zich als moreel loepzuiver, anderzijds blijft ze het liefst aan de kant staan. Dus wel, zoals Schroder, luidkeels om een VN-resolutie over Irak vragen, maar tegelijkertijd de uitzending van Duitse troepen naar hetTweestromenland uitsluiten. Bernstein hekelt deze opstelling als "het privilege van de machtelozen". Kortom, zo'n politiek garandeert dat alles wat Duitsland wenst of zegt irrelevant blijft.

Een derde Amerikaan met als standplaats Berlijn is Gary Smith. De directeur van de "American Academy" constateert bij de Duitsers intellectuele kortzichtigheid alsmede een neiging tot zelfbedrog. Zij zouden zich te veel op het eigen verleden fixeren en tenderen naar hypermoralisme. Dat laatste manifesteert zich met name in de Duitse media via "Israel mobbing": wat de Israëlische premier Sharon ook maar voorstelt, het wordt altijd neergesabeld omdat het simpelweg bij hem vandaan komt.

Moeilijke opdracht

Al met al staan de diverse Amerikaanse instituten in Berlijn voor een moeilijke opdracht: het entameren van een vruchtbare, politiek dienstbare transatlantische tweespraak. En of dat al niet zwaar genoeg is, duchten zij tegenwoordig steeds meer de concurrentie van Amerikaanse instellingen die juist Washingtons invloed in Azië, Oost-Europa of de Arabische wereld met verve agenderen én promoten.

Daarbij is het allesbehalve een uitgemaakte zaak dat de 'Atlantici' de overhand behouden. Want de relatieve betekenis van Europa in de wereld is gezonken, in elk geval vanuit Amerikaans gezichtspunt, zo poneert de Frankfurter Allgemeine. En dat niet alleen vanwege het strijdpunt Irak.Veeleer zijn de stra­ tegische coördinaten verschoven door het einde van de Koude Oorlog en de aanslagen van 11 september 2001 op de VS.

Thomas Donnelly, medewerker van de bekende conservatieve 'denktank' American Enterprise Institute, trekt deze lijn in zijn jongste publicatie heel strak door Zie alleen al de welhaast provocerende titel: "Learning to Live without Europe" ofwel Leren te Leven zonder Europa... Donnelly beveelt de beleidsmakers in de States aan de buitenlandse bakens drastisch te verzetten. Zij dienen alle Atlantische nostalgie te laten varen en zich in plaats daarvan op de uitdagingen te richten waarvoor China en Arable, Washington in de nabije toekomst zullen plaatsen.

In dat verband meldt Jeffrey Gedmin een aardige anekdote. Een kennis van hem is werkzaam bij het Amerikaanse Ministerie van Buitenlandse Zaken (het State Department). De man vertrouwde hem toe Europa alleen nog maar aan te doen op doorvlucht naar de Chinese Volksrepubliek of het Midden-Oosten. Over politieke marginalisering van de Oude Wereld door de Nieuwe gesproken! De voorziene terugtrekking van Amerikaanse troepen uit Duitsland zal deze tendens stellig versterken.

Nieuwe mogelijkheden

Gary Smith van de "American Academy" laat zich evenwel niet uit het veld slaan. Inderdaad, we kunnen niet meer voetstoots aannemen dat Amerikanen en Duitsers (en vul sommige andere Europeanen maar in) "natuurlijke bondgenoten" zijn.Van transatlantische vanzelfsprekendheden is echt geen sprake meer. Precies dit nieuwe gegeven schept ook een kans, dé mogelijkheid om zichzelf actief in te zetten voor betere, hechtere transatlantische banden.

In de komende nieuwe mandaatsperiode van het EP wil ook de eurofractie zich opnieuw inspannen voor een Atlantisch Bondgenootschap dat die naam ten volle verdient. Het deed ons derhalve goed dezelfde intentie persoonlijk te vernemen van het Nederlands voorzitterschap van de EU bij monde van minister Bot.We hopen Den Haag daar de komende zes maanden in Brussel en Straatsburg graag aan te houden.

Drs. 6. Belder

Drs. H.J. van Schothorst

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen