Uit de gemeente · Veiligheid' na van Gogh (2)

De gemeenten zijn hèt uitvoeringsorgaan voor het Rijk met een eigenstandige verantwoordelijkheid voor de openbare orde en veiligheid. De burgemeester is het bestuursorgoan in deze. Het Rijk, echter, staat een centralere aansturing voor via een tussenverdieping in het huis van Thorbecke, de regio. Scheiding tussen gezag en beheer. Wèl betalen, niet bepalen. Bureaucratisering van veiligheid, aangejaagde verkokering en lokale lasten naar nieuwe hoogtepunten? En als het fout gaat'..., is het lokale gezag verantwoordelijk èn ...aansprakelijk! Wie keert het tij? U?

In het vorige artikel (De Banier, nr. 22, pag. 12-13) hebben de auteurs de lezer een algemene schets geboden over ontwikkelingen op het gebied van de maatschappelijke veiligheid. Maatschappelijke veiligheid: een globale optelsom van sociale (op straat), verkeers- (op de weg), en fysieke veiligheid waarbinnen externe (onveiligheid van de buurman) en interne veiligheid (in gebouw). In dit artikel zullen zij nader ingaan op ontwikkelingen binnen de brandweer en daarbij de kabinetsplannen bespreken, Tot slot zuilen de parlements-, raadsleden en bestuurders worden uitgedaagd hun verantwoordelijkheid te nemen.

Wettelijk kader Brandweer

Het wettelijke kader voor de brandweer is de brandweerwet en de wet rampen en zware ongevallen. De brandweerwet geeft de gemeenten de opdracht om een brandweer op te richten, In stand te houden en de wettelijke taken van "voorkomen en beperken" uit te voeren. Hoewel gemeenten vrij zijn in hoe zij de brandweer organiseren, hebben vrijwel alle gemeenten er voor gekozen om een eigen gemeentelijke brandweer^ op te richten. De regionale brandweer is georganiseerd In het verlengde lokale bestuur en heeft wettelijke taken op het gebied van voorbereiding op rampenbestrijding en grootschalig optreden.

Veiligheidsketen

Lastig woord. Het doelt op verbanden binnen de fysieke veiligheid'', het werkterreinvan de hedendaagse brandweer. De koppelingen tussen wettelijke taken van voorkomen (pro-actie en preventie), voorbereiden(preparatie) en bestrijden (repressie en nazorg).Veiligheid georganiseerd in een beheerssysteem. Dat is wat de wetgever heeftbedoeld.

Het voorkomen is, na de millenniumrampenvan Volendam en Enschede, pas echt op debestuurlijke en politieke agenda gekomen.Het werd toen voor veel lokale politici enbestuurders helder dat zonder een deugdelijke preventie en handhaving, de bestrijdingsteeds vaker voor onbeheersbare situatiesmet megaverllezen aan (eigen) mensenlevens en kapitaalgoederen zou komen testaan. Investeren In "groen" voorkomt uitbreiding bij, en van, "rood". Lessen bij "rood"kunnen "groen" versterken.Voorkomen Isbeter dan genezen. Ook veel goedkoper.Inmiddels zijn die veranderingen goed te merken in het publieke domein. De "gevechten" van de gemeenten langs de Betuweroute met adviseurs en projectleiders van rijksdepartementen en projectleiders zijn een voorbeeld van de veranderende omgeving en rolopvatting van de brandweer. Boos, omdat de lokale autonomie hen blokkeerden, huurden men adviseurs in die (tegen beter weten in? ) wetenschappelijke rapporten produceerden met eigen gelijk. Onder het mom van veel te hoge investeringskosten, werd de brandweer (en dus de lokale overheid) gebruikt als een soort verzekering tegen ontbrekend "groen". Een vlucht voorwaarts terwijl een blik achterwaarts^ voldoende had moeten zijn. De polisvoorwaarden zijn echter veranderd: nu de pijn, In plaats van straks de zweer!

Gemeentelijke organisatie

De brandweer Ingebed als veiligheidsdienst binnen gemeenten. Dat zou je verwachten. Niets is minder waar, althans volgens een landelijk onderzoek In het kader van de Masteropleiding (MCDM)'. Een enquête onder 300 korpsen in 2001 toonde aan dat meer dan de helft van de brandweren geen zeggenschap had over preventie. Dat doen andere diensten zoals bouw- en woningtoezicht. Veel korpsen waren niet goed ingebed in de ambtelijke organisatie: te diep In de organisatie of alleen maar gekoppeld aan de burgemeester. Naarmate de gemeente groter is èn er sprake is van een beroepscommandant wordt dit iets beter. Opvallend was dat een belangrijk deel van de beroepscommandanten (met hun personeel) zich niet huisvesten in het gemeentehuis maar In hun kazernes. Samengevat: binnen gemeenten is de rol en positie van de brandweerorganisatie ("groen" en "rood") allerminst verankerd, gekoppeld en gegarandeerd. Een scheiding tussen beleid en uitvoering bij een groot aantal gemeentelijke brandweren.Althans toen. Of het nu veel anders Is...? Wij vrezen van niet.

Kabinetsstandpunt en Regionale Commandanten

Het kabinet wil de vorming en versterkingvan de veiligheldsregio's versnellen.Territoriale congruentie, minder vrijblijvendheid enmeer doorzettingsmacht. Dat Is uitstekendom de kwaliteit van de rampenbestrijdingen grootschalig optreden sterk te verbeteren. Ook wij zijn hier groot voorstandervan. De Rekenkamer was niet mis in haar rapport' waarin geconstateerd wordt dat er veel mis was met de voorbereiding op de rampenbestrijding. Overigens werd dat ook geconstateerd door Oosting (Enschede) en Alders (Volendam).Als een incident uitgroeit naar een ramp of een grootschalig Incident, gaat dit altijd de gemeentelijke krachten te boven en dan moet het geregeld zijn en... werken (oefenen dus). Feitelijk betekent het niets nieuws; gewoon de wettelijke taken uitvoeren.

Echter het kabinet wil tegelijkertijd de gemeentelijke brandweer regionaliseren (centrallseringtendens). In een eerste stap door de leidinggevenden In dienst te nemen van de regionale brandweer en vervolgens terug te detacheren. Zeer recentelijk heeft de Raad van Regionaal Commandanten (RRC), in dienst van het verlengde lokale bestuur, In een persbericht" gesteld dat een volledige regionalisering van de lokale brandweren volgens hen onontkoombaar zou zijn. Inclusief de vrijwilligers overigens. De eenheid (van opvatting en van beeldvorming) en de noodzakelijke hiërarchische aansturing zou daartoe noodzaken.

Analyse

Opmerkelijk is dat vanuit het Rijk weer gekozen wordt voor een structuuroplossing. Dit gaat volstrekt in tegen het advies van de Raad van openbaar bestuur (veiligheid maximaal lokaliseren) en de analyses van de rampen van Volendam en Enschede. Juist deze rampen toonde aan dat er veel mis was aan de inbedding van de lokale brandweren in de ambtelijke organisatie. Overigens is dat ook al geconstateerd vlak voor de rampen in het kader van het Rijksproject: "Project Versterking Brandweer'" (PvB) dat In 1999 precies In beeld had waar de Brandweer moest versterken. De aanbevelingen uit de onderzoeken van de rampen sluiten hier naadloos op aan. Het zou toch logisch zijn geweest dat het Kabinet (en de RRC) op een eigen verbeteringsproject zou hebben aangesloten. Ook dat is niet gebeurd.Tot slot.Volstrekt onbegrijpelijk is dat in het kabinetsstandpunt geen enkele relatie gelegd wordt met de tientallen Integrale veillgheidsprocessen binnen gemeenten. Daar'°, in de haarvaten, wordt nu, na de politie, een tweede belangrijke velligheidspartner weggezogen. De conclusie is dat de lokale veiligheidszorg volkomen onnodig wordt meegezogen met verbeteringsprocessen van de rampenbestrijding.

Uitdaging

Er is uiteraard vrijheid van organiseren. Datis de autonomie van de gemeenten. Echter, kennelijk vind het Kabinet dat zij dat nietwaard zijn en ... misschien is dat voor eenaantal gemeenten ook wel zo. De noodzakelijke versterking van de brandweer vindt niet in iedere gemeente in voldoende mate plaats, vrezen wij. Legio verhalen (483 gemeenten immers? ) hoe moeizaam de absoluut noodzakelijke capaciteitsuitbreiding, half, of ... zelfs niet, tot stand komt.Worstelpartijen zijn het. Leest u het rapport van Verstede en Polak'' maar eens over de Cafébrand inVolendam. Realiseert u zich tijdens het lezen dan dat het gaat om een ramp waarbij 13 jonge mensen (!) omkwamen, ca. 200 van hen (!) afschuwelijk (je wilt het niet zien) voor het leven getekend zijn en honderden gezinnen duurzaam ontwricht en een maatschappelijke schade van miljarden euro's. Een beschamende vertoning hoe de veiligheid van eigen inwoners nota bene (!) IO jaar lang speelbal was van politieke willekeur en bestuurlijk geharrewar Wij gaan u uitdagen met oprechte vragen, gesteld vanuit betrokkenheid en bezieling. Recht op de man af.

Gemeentebestuur

Heeft uw brandweer al de noodzakelijke personeelsformatie, rol en dienovereenkomstige positie binnen de ambtelijke organisatie? Heeft u al een "beleidsplan brandweer" goedgekeurd waarin voldoende formatie voor gebruiksvergunningen en (bouw)plantoetsing is afgeregeld? Heeft u de moed om uw brandweerpreventisten (en uw commandant), letterlijk of overdrachtelijk, naar het gemeentehuis te verhuizen? Veiligheid in het ontwerp, immers. Dan maak je een gemeente pas echt veilig. Daar moet je bij zijn.

Beschouwt u de vrijwilligers nog steeds als goedwillende hobbyisten, lid van een brandweervereniging (? ) óf als professionele parttimers, geïntegreerd binnen de ambtelijke organisatie? Het zijn inmiddels professionals die van u verwachten dat op tijd de middelen ter beschikking gesteld worden voor adequaat en professioneel optreden waarbij operationaliteit voorop staat en waardoor ook hun eigen veiligheid gegarandeerd wordt, Vooral dat laatste is voor hen van levensbelang geworden. Het optreden in complexe omgevingen, ook kleinschalige, met verborgen gevaren, vergt een uiterste inspanning voor adequaat materieel, persoonlijke beschermings- en communicatiemiddelen. Lokale vrijwilligers voor lokale noodhulp, toch? Het kan toch niet (meer) zo zijn dat er nog tankautospuiten operationeel zijn die meer dan 15 jaar oud zijn, versleten bluskleding gedragen wordt en men gehuisvest is in een bouwval. Stuurt u hen bij nacht en ontij op pad, zonder dat u jaarlijks budgetten ter beschikking stelt voor realistisch oefenen? Begrijpt u, als u hierin nalatig bent, dat u uw commandant (en het korps) vanuit zijn verantwoordelijkheid "dwingt" om vóór regionalisering te zijn? Trouwens u dwingt dan ook het Kabinet om verder te gaan methaar plannen. En de gemeenten betalenhet toch. Of nu de pijn of straks de zweer! En gaat u straks de rekening betalen? Want die komt, óf linksom, óf rechtsom! Gaat u dat dan vervolgens uitleggen aan uw inwoners? Minder veiligheid, meer geld? ! In Nederland zijn wij goed geworden in stille tochten, halfstok vlaggen, gedenkplaten en standbeelden. Begrijpt u ons goed, als rampen en ernstige ongevallen ons zijn overkomen, is dat een noodzaak. Echter daarmee wordt een ramp niet voorkomen of beperkt. Daar is daadkrachtig bestuur en politieke wil voor noodzakelijk.

Parlement

Veraf van de werkelijkheid wordt van u verwacht de juiste beslissing te nemen. Het gaat om regionaliseren of lokaliseren van veiligheid.Voor integratie of verkokering. Verder uithollen of terug versterken. Centraliseren of decentraliseren van gezag. Gaat u voor het toekomstbeeld van veiligheidsregio's met korpsbeheerders die aan de Ministers van BZK en Justitie gaan rapporteren in plaats van aan het lokale gezag? Of gaat u voor democratische legitimatie van veiligheid op het lokale grondvlak van onze maatschappij?

U zult daar een principiële keuze in moeten maken. Blijven hinken op twee gedachten is fnuikend voor de veiligheid van de burger Wolligheid is op dit dossier uit den boze evenals veiligheid politiseren.Wees duidelijk en neem er een keer goed de tijd voor. Het gaat hier immers niet om de afschaffing van de zalmsnip. Hoe naar ook, als je niet op vakantie kunt en verplicht een expert geworden bent in het vergelijken van reclamefolders. Het gaat hier over het organiseren van "leven en dood" voor de inwoners van dit land.

Wij zijn uiteraard volstrekte voorstanders voor versterking van de rampenbestrijding en crisisbeheersing. Wellicht zou dat nog beter op een andere schaal moeten. Goedkoper en beter!

Slot.

Wij besluiten met professor Elzinga: "... niette kiezen voor dode regionale constructiesmet een sterk technocratische inslag maarvoor integraal veiligheidsbeleid dat wordtuitgedacht en uitgevoerd in levende bestuurlijke en politieke gemeenschappen".

Het moge duidelijk zijn dat wij in het kader van deze artikelen de veiligheidsproblematiek voornamelijk beschouwd hebben vanuit de verantwoordelijkheden van de overheid. Dit laat onverlet dat ook burgers en bedrijfsleven ieder hun eigen verantwoordelijkheid kennen.

Klaas Noorland is Brandweercommandant in de meente EIburg en Cees van Beek is afdelingsiioo Openbare Orde & Veiligheid en tevens brandweercommandant in de gemeente Zwartewatertand. U l< unt vragen mailen naar c.vanbeel< .@zwanew land.ni en l< laas.nooriand@elburg.nl

1 De definitie van veiligheid = "voorkomen van lets & schade". Die van hulpverlening = "het beperl^en van letsel & schade". Principieel van elkaar onderscheiden en niet te verenigen,

2 En dat gaat het! IHet publieke domein verbaster verloedert, verslonst en verruigt immers in hoog te po. Terrorisme, criminaliteit, bomaanslagen, brand tingen, grote complexfe) branden, kleine ingewikkel incidenten, explosies, instortingen, politieke moord religieus fundamentalisme, overlast prostitutie, dru en vrouwenhandel.

3 Èron: Centraal èureau voor de Stotistiek, "Brandweerstatistiek 2003", Voorburg/Heerlen, 2004. Nederland telt op I januari 2004 483 gemeenten (2003: 489 gemeenten), waarvan 472 een eigen of een gezamenlijk brandweerkorps hebben. Voor elf gemeenten wordt de brandweertaak door een buurgemeente uitgevoerd. Bij de gemeentelijke brandweer korpsen zijn 2 7 duizend brandweerlieden, beroeps(17%) en vrijwiiiig (83%), in dienst Daarnaast zijn nog 400 brandweerlieden uitsluitend bij de brandweerregio werkzaam. 4 Fysieke dreiging gaat in tegenstelling tot sociale dreiging, uit van bedreiging van materie tegen de mens. Sociale dreiging gaat uit van het opstaan van de ene mens tegen de andere. 5 Dergelijke complexe ondergrondse bouwwerken anderen bij brand in ware inferno's met schoorstee effecten waar optreden vrijwel altijd onmogelijk is of buitengewoon riskant is. De vluchtwegen (tegelijkertijd aanvalswegen) dienen altijd toegankelijk te zijn en sprinklersystemen moeten onmiddellijk werken. De talloze tunnelbranden op ons continent, en daarbuiten, hebben dat recentelijk bewezen.6 C. van Beek, "Veiligheid, een kwestie van organise ren Nibra, Arnhem, oktober 2002. (http, 7/www, slagenvoorveiligheid.nl/documenten), 7 Rekenkamer, "Voorbereiding Rampenbestrijding" Den Haag, 12 juni 2001 (http: llwww.rekenkamer.nll 9282000ldlpl7etk27795__2.pdf). 8 NVBR, Persbericht, etc http: //wvm', nvfar, nl/cms/show/ id=5504l4 9 Het Project Versterking Brandweer (PvB), afgeron in 1999, heeft veel in beweging gezet Dit projea beoogde een vergroening (preventiezorg) van de bran weer en een professionalisering van rood (kazernes auto's en vrijwilligers). In veel gemeenten is een stev ge start gemaakt Een voorbeeld: in de Regio IJssel Vecht (Overijssel) verdrievoudigde na de herindelinge van 2001 het personeelsbestand voor "groen". Herindelingen blijken unieke (en natuurlijke) momenten o bestuurlijke daadkracht te tonen. De uitvoering is he laas gestremd doordat het Rijk niet met de beloofde gelden over de brug kwam. De gemeenten stonden hierdoor alleen voor de financiering.10 De website http: llwww.ilv.nllveiligheidsthemas va het Informatiepunt Lokale Veiligheid (ILV) is een samenwerkingsverband van de Ministeries van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, van justitie en d Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Deze site geeft een indruk van de complexe aard en grote omvang van het terrein van de integrale veiligheid, / / Mr.j.M.Versteden en Drs. Q.N. Polak, "De cafébrand in Volendam, een ramp om van te leren. Rapport van de commissie ingesteld door de commissar van de Koningin in de provincie Noord-Holland", 26 maart 2001 (http: llwww.edam-volendam.nl).

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen