Achtergrond · Mensenrechten

In politieke discussies komen de mensenrechten herhaaldelijk aan de orde. Schending van de rechten van de mens, waar ook ter wereld, wordt hoog opgenomen.Vaak is dat terecht. In dictatoriaal geregeerde landen gebeuren allerlei gruwelijke dingen. De eerste aanzetten voor het omschrijven van de rechten van de mens tegenover de overheid vinden we al in de I 7e eeuw. In de tijd van de Franse Revolutie kwam men met de Verklaring van de rechten van de mens en de burger. De Verenigde Naties namen in 1948 de Universele verklaring van de rechten van de mens aan. In Europa hebben we te maken met de Conventie van Rome. Trouwens onze grondwet zelf bevat vanouds ook allerlei fundamentele rechten. In de nieuwe grondwet van 1983 zijn die rechten niet alleen fors uitgebreid (inclusief een recht op vrijetijdsbesteding) maar ook in het eerste hoofdstuk samengebracht. Daardoor hebben ze duidelijk meer accent gekregen.

Kritisch tot afwijzend

In de gereformeerde gezindte stond men, althans vroeger, kritisch tot afwijzend tegenover deze opsomming van mensenrechten. Dat gold niet alleen voor de SGP, maar bijvoorbeeld ook voor het GPV. Dr.J.G.Woelderink (1886-1956) stond bekend als een tegenstander van de bevindelijke richting in de Hervormde Kerk en politiek gezien zal hij veeleer AR of CHU geweest zijn dan SGRToch schroomt hij niet om in zijn boekje "De inzet van de catechismus" de strijd voor de rechten van de mens, zoals die in de VN gevoerd werd, te typeren als een „zuivere vrucht van het humanisme". Die bezwaren waren niet zonder grond. Bij de opstelling van allerlei catalogi van mensenrechten ging men, in de lijn van de Franse Revolutie, veelal uit van de goedheid van de mens.Vandaar dat de plichten van de mens veronachtzaamd werden. De menselijke autonomie kreeg de volle nadruk, niet alleen tegenover de overheid, maar impliciet ook tegenover God.

Paulus' burgerschap

Dat een mens rechten heeft ten opzichte van andere mensen en ten opzichte van de overheid, is geen verkeerd uitgangspunt.Vroeger werd wel eens gezegd dat je niet mocht spreken over de rechten van de mens, omdat een mens door de zondeval alle rechten verloren had. Maar dan halen we toch zaken door elkaar. Naast de functie van Gods wet als kenbron van de ellende en regel voor het leven der dankbaarheid, is er ook het burgerlijk gebruik van de wet. Dan gaat het om het maatschappelijke en politieke leven. Daarin hebben mensen wel degelijk allerlei rechten. Rechten in het horizontale vlak. Paulus beriep zich. toen de nood aan de man kwam, op de rechten die het Romeinse burgerschap hem opleverden (Hand. 22: 25-29). Maar strikt genomen kan een mens alleen rechten hebben als die passen binnen het kader van Gods wet. Er bestaat geen recht om kwaad te doen. Er is geen recht om te zondigen. Bovendien horen rechten en plichten bij elkaar. Dat geldt voor de verhouding tussen werkgever en werknemer, tussen huurder en verhuurder en voor allerlei andere relaties. In het algemeen is het meer nodig om mensen op hun plichten te wijzen, dan op hun rechten. Maar die laatste hebben ook een legitieme plaats.

Bezwaren verdwenen

In de loop der jaren zijn de mensenrechten in de politieke discussie een steeds grotere plaats gaan innemen. Wie die niet onderschrijft, plaatst zich buiten onze maatschappij. Het is niet overdreven om te zeggen dat die mensenrechten het karakter hebben gekregen van een seculiere geloofsbelijdenis. Tegelijkertijd zien we dat in de gereformeerde gezindte de traditionele bedenkingen tegen de mensenrechten, sterk afgenomen zijn. Bij de Christen- Unie worden de bezwaren zoals die vroeger in de kring van het GPV gehoord werden, niet meer vernomen. En ook in de SGP gaat men soms al te gemakkelijk met dit concept om. In een interview in het RD voerde dr G. van den Brink onlangs een opvallend pleidooi voor vergaande tolerantie en vrijheid van meningsuiting. Hij beriep zich daarbij nota bene op Voltaire, een van de voormannen van de Franse Verlichting. Uiteraard is het niet uitgesloten dat deze beruchte spotter met God en godsdienst, ook dingen gezegd heeft die waar zijn.

MaarVoltaires standpunt dat de ander het recht heeft om walgelijke ideeën uit te dragen en wij voor dat recht op moeten komen, behoort daar niet toe.

Grenzen

Vrijheid van meningsuiting moet gebonden zijn aan grenzen. Overigens wordt daar ook in onze grondwet en andere mensenrechtenverdragen vanuit gegaan. In de praktijk worden die grenzen echter veel te ruim genomen, waardoor de rechter zelfs allerlei godslasterlijke uitingen laat begaan. Zo is er reden om ook andere onderdelen van het mensenrechtenpakket kritisch te bezien. Uitgangspunt moet daarbij zijn dat een mens strikt genomen geen rechten kan hebben buiten de kaders van Gods Wet. Daarbij moeten we wel bedenken dat de overheid zich om allerlei redenen genoodzaakt kan zien om verkeerde dingen te gedogen.We leven in een gebroken wereld. Ook in een tijd dat de overheid de christelijke huwelijksnormen in hoge mate als uitgangspunt nam voor haar beleid, gebeurde er op dat vlak veel wat anders had moeten zijn. De overheid kan nu eenmaal lang niet alle kwaad tegengaan. Maar dat is wat anders dan om datgene wat zonder meer kwaad genoemd moet worden, te rekenen tot de rechten van de

dr.C.S.L. Janse

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen