Boekbespreking · Waarheid op het Binnenhaf

jan Hoedeman ken ik al jaren, eerst als Elsevier-journalist, daarna als parlementair redacteur van de Volkskrant. En toen jan voor zijn krant bovendien ook nog eens het Koninklijk Huis ging doen (ook mijn specialisme), kreeg ik hem regelmatig over de vloer. Zo maar om v/at bij te praten, soms om te vissen (jans grote hobby), en bij tijd en wijle ook voor een gesprek met onze voorman. Nu, na achttien jaar Haagse ervaring, heeft jan er een punt achter gezet. Niet achter zijn journalistieke loopbaan, want die gaat voor de Volkskrant nog gewoon door, maar een punt achter de verslavende journalistiek op de vierkante meters van het Binnenhof.

Katern

De punt die Hoedeman zette bij z'n transfer van het eerste naar het tweede katern van de Volkskrant, is een boek.Titel: De strijd om de waarheid op het Binnenhof. Er is geen ondertitel bij bedacht, v/ant de titel zelf zegt genoeg. Het is, zoals van een goed journalist verwacht mag worden, een boek geworden dat je in welhaast één adem uitleest. De achterflap vat het in een paar zinnen samen: "In De strijd om de waarheid op het Binnenhof geeft Jan Hoedeman voor het eerst een portret van de moderne mediademocratie.

Hij reconstrueert Haagse hypes, de Nederlandse betrokkenheid bij oorlogen en de oplopende spanning tussen politiek en Koningshuis, en beschrijft enkele mislukte machtsgrepen in politieke partijen. Hoofdrolspelers blikken terug en kritiseren de Haagse biotoop. Hoedeman vertelt het verhaal achter het verhaal: over koningin Beatrix, Kok, Balkenende, Fortuyn, Mabel en Wilders. Onmisbaar voor iedereen die wil weten hoe het

er in Den Haag écht aan toe gaat.

Nu vormen de teksten op achterflappen van boeken doorgaans niet de betrouwbaarste indicatie voor de waarde van een aanbevolen boek, maar in dit geval heeft de uitgever niets te veel gezegd.Want inderdaad, wie eens in de keuken wil kijken van de dagelijkse praktijk tussen politici (en voorlichters) van met name de grotere partijen en de ca. 300 journalisten die in Den Haag, en dan met name op en rond het Binnenhof, rondlopen, die kan niet om dit boek heen. Aan de hand van spraakmakende en bij velen nog vers in het geheugen liggende politieke gebeurtenissen reconstrueert Hoedeman hoe het er allemaal aan toe ging en het ene woord het andere uitlokte: de rellen, de hypes, de affaires, de halve waarheden, de hele leugens. Zo levert De strijd om de waarheid op het Binnenhof zelfs een bijdrage aan de parlementaire geschiedschrijving - bekeken vanuit de hoek van de journalist, iemand waar veel lijntjes samenkomen en daardoor in staat is meerdere kanten van een en dezelfde zaak te belichten.

Loven en bieden

De hoofdstukken die dit boeiende proces van loven en bieden op de nieuwsmarkt beschrijven, lezen het vlotst weg. Veel recente gebeurtenissen die in Den Haag veel stof deden opwaaien en de krantenkolommen en nieuwsbulletins vulden, passeren opnieuw de revue -dit keer 'vereeuwigd' in boekvorm. De lezer beleeft nog eens het turbulente politieke jaar 2002 - Pim en de PvdA. En krijgt weer in beeld hoe Geert Wilders uit de WD stapte. We maken I I september nog een keer mee, althans, de impact van de aanslagen op het Binnenhof. Typische 'Hoedemannetjes' zijn de rellen rondom het Koninklijk Huis: Het Republikeins Genootschap, Mabel,

de satire-opmerkingen van Donner en Balkenende en het spelen van het Wilhelmus bij de ontvangst van buitenlandse staatshoofden. Ze worden allemaal weer opgedist door de kok, of in ieder geval medebereider en/of opdiener van het nieuws zelf. En natuurlijk ook altijd om van te watertanden: samenzweringen en dramatische couppogingen in PvdA en het CDA.Voor wie Den Haag niet kent, stuk voor stuk mooie inkijkjes in de mechanismen van het nieuws en de hypes.

De hoofdstukken met de meeste meerwaarde zijn de laatste twee: hoofdstuk 17, waarin 'Haagse spelers' hun visie geven op hun 'biotoop', en als slot de epiloog, waarin Hoedeman terugkijkt op zijn Haagse periode en probeert tot een soort verantwoording te komen van zijn werkwijze en die van zijn beroepsgroep, de Volkskrant in het bijzonder. Vooral dat laatste is vrij uniek, omdat het Haagse journalistenvolkje geldt als bij uitstek kri­

tisch jegens degenen die zij in de gaten moeten houden, maar als het gaat over het eigen functioneren en de eigen producten niet zo vaak voor de spiegel staat om óók zichzelf eens kritisch in de ogen te zien. En daar gevolgen aan te verbinden voor de eigen manier van werken.

Papegaaien

Wat bij de Haagse spelers (aan beide kanten van de streep, dus politici én journalisten, maar ook wetenschappers 'van buiten') opvalt, is dat allen de problematiek van de hijgerigheid en het 'papegaaien' erkennen. En ook is men het in grote mate eens over de oorzaken van deze ontwikkeling, te weten commercialisering en de (door de tv) bevorderde beeldcultuur. Bovendien onderkennen ze met z'n allen de nadelen die hieraan vastzitten: oppervlakkigheid en vluchtigheid, personen die - sonns onnodig en onterecht - beschadigd raken, onwaarachtigheid en ellebogengedrag, uitholling van staatkundige spel- en stelregels, en, niet in het minst, vertrouv^ensverlies bij de burgers én bij de betrokkenen zelf.

De leugen regeert, zei koningin Beatrix ooit. Dat was een wel erg boude uitspraak van Hare Majesteit. Feit is veelmeer dat het de beeldvorming is die in de Residentie regeert - waar of niet waar, terecht of ten onrechte, niemand ontkomt er aan. De reacties van de politieke spelers analyserend, komt Hoedeman tot de conclusie dat zij zich allemaal, zij het de een meer dan de ander, gevangene van het systeem voelen.Van de hoofdrolspelers waagt (vrijwel) niemand zich eraan te onttrekken, omdat men er alles afwegend van uitgaat dat niet-meedoen schadelijker voor het eigen hachje is dan wél-meedoen. Met als gevolg dat de media en via de media politiek wordt bedreven, zoals kernachtig wordt samengevat door de eerder dit jaar voortijdig opgestapte minister Thom de Graaf."Vroeger werd er in de media verslag gedaan van wat er in de politiek gebeurde, nu is het politiek wat er in de media gebeurt."

Een mooi (nou ja, mooi..) staaltje daarvan wordt opgetekend uit de mond van CDA-kamerlid Henk de Haan. Februari 2004 congresseerde zijn partij. In de aanloop naar dat congres werden alle schijnwerpers van de pers (ten dele bewust) gericht op één thema: de nota van minister Verdonk over het uitzetten van uitgeprocedeerde asielzoekers, ledere CDA'er die tegen het asielbeleid van het kabinet was kreeg ruim baan op radio, tv en in de kranten.Wie op de media afging, kon niet anders dan denken dat vrijwel het hele CDA tegen het kabinet was. Maar toen het congres werd gehouden, bleken het er slechts enkele tientallen te zijn op een totaal van 1600. Maar wie kwamen er 's avonds prominent in beeld op radio en tv, en later in de krant: het handjevol tegenstanders dat zich op het congres had geroerd, en bijna niemand van de 1550 voorstanders. Luisterend naar de radioreportage onderweg naar huis, zei De Haan tegen z'n vrouw: "Volgens mij zijn wij op een ander congres geweest."

Hype

Een hype dus. Over wat een hype precies is, zijn de meningen niet eensluidend, maar dicht in de buurt van de hype-waarheid op het Binnenhof komt de definitie van mediawetenschapper Vasterman. Een mediahype is volgens deze kenner "een mediabrede, snel piekende nieuwsgolf die één gebeurtenis als startpunt heeft en die voor het grootste gedeelte het gevolg is van zichzelf versterkende processen binnen de nieuwsproductie." Waar nog aan toe te voegen is dat het Binnenhofse nieuws dat de hype in beweging zet ook altijd vervolgnieuws genereert, inclusief politieke gevolgen, die op hun beurt ook weer nieuwsfeiten opleveren. Hoedeman, het is al gezegd, ontrafelt enkele van deze hypes waarbij hij nauw betrokken was. Daarbij doet hij een mijns inziens geslaagde poging om aan te geven wat daarbij precies de rol en positie is van alle spelers in dit"politiek-publicitair complex": ministers, ambtenaren, kamerleden en -last but not leastde media zelf

In de afsluitende epiloog steekt Hoedeman de hand in eigen boezem, met name in die van de parlementaire pers meer in het algemeen. De kritiek op de eigen beroepsgroep is niet mals. Met gevoel voor understatement noteert hij: "Kritiek incasseren is inderdaad niet de sterkste kant van de parlementaire journalistiek.Verantwoording afleggen ook ai niet.'We zitten niet zo te wachten op die vraag naar verantwoording, ' zegt Rutger van Santen, voorzitter van de Parlementaire Persvereniging (PPV). Enkele jaren geleden, bij een forum over hoe de pers zich had opgesteld in de bonnetjes-affaire van Bram Peper, zei NOVA-anchorwoman Clairy Polak: 'We gaan elkaar hier niet publiekelijk zitten kritiseren.' Het zouden de reacties kunnen zijn van regenten in de jaren vijftig van de vorige eeuw, die zich niet willen verantwoorden voor hun prominente rol in de dagelijkse actualiteit. Ik kan me niet voorstellen dat de journalistiek er slechter van wordt als zij volwassen leert om te gaan met een regelmatige publieke verantwoording, waarbij alle partijen om de tafel zitten. Als de parlementaire pers serieus genomen wil blijven worden, kan zij niet anders dan de roep om verantwoording ook serieus nemen."

De slotwoorden van Hoedemans boek liegen er evenmin om: "Als de pers niets doet, staat zij in de nabije toekomst tegenover een geprofessionaliseerde overheid en politiek. Die durven wel voor hun tekortkomingen uit te komen en proberen die te bestrijden. Maar minstens zo belangrijk is dat de parlementaire pers verder in aanzien achteruitgaat als zij doof blijft voor de roep om zich te verantwoorden. Het is de hoogste tijd dat de parlementaire pers zich daarop gaat beraden. Als de strijd om de waarheid wordt gestreden zonder dat de pers zich verantwoordt, onttrekt zij zich aan haar democratische plicht en knaagt zij aan het fundament van de persvrijheid."

Overgave

Zware, maar ook wijze woorden van iemand die 18 jaar lang vol overgave in het vak zat en zelf het spel van ganser harte meespeelde, zoals uit zijn boek blijkt. Beter laat dan nooit. Maar het antwoord op de volgende en belangrijke vraag, te weten: hoe nu verder? blijft helaas onbeantwoord. Echt euvel duiden kan ik dat de auteur niet, omdat ik het antwoord zelf ook niet weet en Hoedeman erkent dat 'zijn' beroepsgroep nauwelijks een begin heeft gemaakt met het nadenken over deze materie.Weliswaar worden er incidenteel wel wat ballonnetjes opgelaten en initiatieven ontplooid, maar veel omhakken hebben deze losse pogingen nog niet. In dat opzicht staat de parlementaire journalistiek dan ook op een grote achterstand, en dat terwijl de overheid en de politieke partijen zich al wel achter de oren hebben gekrabd en daar voor hun eigen functioneren consequenties aan hebben verbonden door steeds meer en steeds verder te professionaliseren. Maar met dit boek in handen kunnen we in ieder geval zeggen: het begin is er

Nu het vervolg nog.

N.a.v. Jan Hoedeman: De strijd om de waarlieid op het Rinnenhof Uitgeverij Meulenhoff, Amsterdam, 2005 256 biz. Prijs: € 17.95

Menno de Bruyne

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen