Achtergrond · Strijd om leiderschap

De teleurstellende uitslag van de raadsverkiezingen was voor VVD-fractievoorzitter Van Aartsen reden om er mee te stoppen. Zijn positie als leider van de VVD was toch al omstreden en met deze verkiezingsuitslag zou dat alleen nog maar erger worden. Inmiddels hebben zich twee kandidaten in de strijd geworpen om het liberale leiderschap: staatssecretaris Rutte en minister Verdonk. Het onbekende kamerlid Veenendaal speelt slechts een rol in de marge. Anders dan de PvdA of het CDA, die nogal eens te kampen hadden met openlijke strijd tussen de verschillende vleugels, maakte de VVD vanouds de indruk van een tamelijk homogene partij. De laatste jaren is dat anders geworden. Door het optreden van Fortuyn kreeg de VVD te maken met forse concurrentie op de rechtervleugel. Ook de liberale kiezers, althans de kiezers die vanouds op de VVD gericht waren, kunnen tegenwoordig vele kanten uit.

Voorverkiezingen

Nieuw in de huidige strijd om het leiderschap is ook dat die geïnstitutionaliseerd is. De WD-leden kunnen deze maand kiezen uit de drie kandidaten die zich hebben aangemeld. Dat doet denken aan de voorverkiezingen in de USA, waarbij de kiezers die als democraat of republikein geregistreerd staan, een keuze kunnen maken tussen de verschillende presidentskandidaten van hun partij.

Ook bij andere partijen beslissen de leden tegenwoordig over de keuze van de lijsttrekker en daarmee over het politieke leiderschap. In onze partij zijn het de kiesverenigingen, die ruimschoots voor de nieuwe kamerverkiezingen, de lijsttrekker aanwijzen. Maar er wordt geen verkiezingsstrijd tussen meerdere kandidaten georganiseerd. Partijen hebben er belang bij om eensgezind naar buiten te treden: dit is ons program en dit zijn onze kandidaten.Tegelijkertijd moeten zij de betrokkenheid van hun achterban op peil houden. Die betrokkenheid is tegenwoordig lang niet meer zo vanzelfsprekend als vroeger Partijen kunnen minder rekenen op hun vaste kiezers. Ook de ledentallen lopen terug. En de leden die men nog heeft, zijn minder volgzaam ten opzichte van de partijleiding dan voorheen.

Interne democratisering

Vandaar de roep om interne democratisering van de partijen. Een openlijk uitgevochten strijd tussen verschillende kandidaten om het leiderschap hoort daarbij. Soms zit daar duidelijk een vleugelstrijd achter De kandidaten vertegenwoordigen dan uiteenlopende richtingen binnen de partij. In andere gevallen gaat het vooral om de persoonlijkheid van de kandidaten.

De persoonlijke factor in de politiek is tegenwoordig immers van grote betekenis. Dat heeft te maken met de belangrijkheid van het medium televisie.

Het heeft ook te maken met de ontideologisering van de politiek. Principiële tegenstellingen zijn minder belangrijk geworden. Partijen zijn qua be-

leidsopvattingen dichter bij elkaar gekomen. Het overheidsbeleid draagt vaak een uitermate gecompliceerd karakter Dat is voor veel kiezers niet of nauwelijks te bevatten. Haast vanzelf komt dan de persoonlijke factor in de politieke strijd bovendrijven.

Is zo'n openlijk uitgevochten strijd om het leiderschap schadelijk voor de partij? Bij de WD blijkt dat in de opiniepeilingen bepaald niet.Wellicht dat een strijd tussen kandidaten die een duidelijk verschillend beleid voorstaan, gevaarlijker is. Die vergroot de kans dat kiezers en leden die zich verbonden voelden met de kandidaat die de strijd verliest, gaan afhaken.

Imago

De strijd tussen Rutte en Verdonk in de VVD wordt tot dusver vooral uitgevochten op het vlak van het imago. Beide kandidaten hebben zich voorzien van een professioneel campagneteam. Rutte presenteert zich als vertegenwoordiger van een jongere generatie. Net als PvdA-leider Bos zonder stropdas.

Minister Verdonk wil vooral overkomen als daadkrachtig en als vertegenwoordi­

ger van de gewone (liberale) kiezerVandaar haar eis om een eigen waarnemer te hebben op het partijbureau als daar de stemmen binnen komen. Daarmee wil zij de indruk wekken dat het partijapparaat op de hand van Rutte is. Zij positioneert zich daarentegen als onafhankelijke kandidaat van buiten het Haagse establishment. Dat is een positie die het tegenwoordig goed doet.

Is dit een vorm van interne partijdemocratie die navolging verdient? Was het voor de SGP beter geweest als Van der Vlies en Van der Staaij zich beiden kandidaat hadden gesteld voor het lijsttrekkerschap en de kiesverenigingen waren afgegaan om de leden te overtuigen van hun bekwaamheden als politicus en geschiktheid als stemmentrekker?

De ander uitnemender achten

Het zal duidelijk zijn dat in christelijke partijen en christelijke organisaties personen niet buiten beschouwing kunnen blijven.Voor allerlei posities zijn mensen nodig. Ook in het kerkelijk leven is dat het geval. Natuurlijk gaat het ten diepste niet om mensen. Het moet ons gaan om de eer van Gods Naam en de gehoorzaamheid aan Zijn geboden.

Maar allerlei posten in kerkenraden, besturen en fracties moeten wel bezet worden. Wie is daarvoor het meest geschikt? Kunnen wij op het aanwijzen of verkiezen van bepaalde personen (en derhalve het voorbij gaan van anderen) Gods zegen verwachten? Daar moet het ons om gaan.

In ieder geval is het niet passend wanneer mensen zichzelf opwerpen als de meest geschikte kandidaat en een hele campagne voor zichzelf gaan voeren (of laten voeren). Dat strijdt met het bijbelwoord dat men de ander uitnemender moet achten dan zichzelf Zoiets moeten we dan ook niet gaan uitlokken.

Uiteraard kan een strijd tussen bepaalde richtingen de gestalte aannemen van een strijd tussen twee kandidaten. Dan is er wellicht reden om een bepaalde kandidaat met klem aan te bevelen. Zo zou het wel eens kunnen zijn dat ons onderwijsstelsel bij Rutte in veiliger handen is dan bij Verdonk. Dat is dan een reden om te hopen op een overwinning van de eerstgenoemde.

dr. C.S.L. Janse

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen