Uit de provincie · Grondbeleid

De provincie Noord-Holland wil met de nieuwe ontwikkelingsplanologie een actievere rol spelen bij het in gang zetten van ontwikkelingen. Vaak is de factor bezit van de grond waarop dat moet gebeuren van groot belang. Op welk moment moet de provincie nu proberen die grond in bezit te krijgen. Anticiperen is nu al geaccepteerd beleid, maar wanneer mag dat anticiperen beginnen. Op het moment dat de plannen bekend zijn, ziet iedere particuliere projectontwikkelaar wel brood in het verwerven van gronden. Iets eerder de hand er op leggen zou voor de provincie dus een goede zaak zijn. Als dat tien jaar voor de datum van een echte ontwikkeling is, dan zijn het bijna strategische aankopen geweest. Mag de overheid die kant op in haar beleid en handelen, of moet dat aan de private partijen worden overgelaten. Over dat onderwerp hebben we de volgende (iets ingekorte) bijdrage geleverd in de statenvergadering van juli jl.

Eigendom

Het onderwerp is van een ongekende breedte. Het gaat niet alleen over een erg schaars goed op deze aarde, name lijk grond, maar het gaat ook over eigendom. Eigendom is volgens artikel I van boek 5 Burgerlijk Wetboek (BW) het meest omvattende recht dat een

persoon op een zaak kan hebben. Artikel 24 van boek S BW zegt: Aan de Staat behoren onroerende zaken die geen andere eigenaar hebben. De artikelen 25, 26 en 27 zeggen wat over de zeebodem, de stranden en de grond onder de openbare vaarwateren, die alle vermoed worden eigendom van de Staat te zijn.Theoretisch zou men zich af kunnen vragen of dat betekent dat de Staat altijd eigenaar is tenzij duidelijk een ander eigenaar

is, of juist andersom. Er zijn politieke stromingen die de staatseigendom als ideaal zien of zagen, en andere stromingen die juist het tegendeel willen.

Nacht

Het plaatst ons tegelijk voor de vraag hoe we 'Staat' zien. Denkend aan de Trias Politica zullen we de wetgevende en rechtsprekende macht niet snel bezit toedichten als wezenlijk element van de staatsmacht. De uitvoerende macht heeft wel vaak belang bij bezit, want bezit vertegenwoordigt vaak ook macht. De macht van de heersers in de tijd voor de ontwikkeling van de staatsidee, werd daardoor vaak bepaald. Zonder geld geen Zwitsers. De geldbron was zeggenschap, berustend op bezit.

Recht

Is de moderne staat veranderd in een tegenpool? Is de enige passende geldbron nu de belasting die geheven kan worden van de mensen die onder de staatsmacht verkeren, en moet de overheid met dat geld alle privaatrechtelijke acties financieren die zij wil uitvoeren? Is dan aandelenbezit, met dividenden als inkomen, daar niet mee in strijd? Is dan niet alle private bezit waarmee publieke doelen worden nagestreefd daarmee niet in strijd?

Het vraagstuk van het samengaan van publiekrechtelijk en privaatrechtelijk handelen van de overheid is hiermee aan de orde. De rechtspraak stelt dat er in beginsel sprake is van een vrij gebruik van privaatrechtelijke bevoegdheden, maar wat als de publiekrechtelijke weg een vergelijkbaar resultaat oplevert, moet dan niet de publiekrechtelijke weg gekozen worden volgens de rechtspraak?

Bestuur

Ten slotte is aan de orde de prudentie van het bestuur De uitvoerende macht moet in wijsheid met burgers omgaan, en intern in het overheidslichaam. Want de Provincies en Gemeenten zijn te onderscheiden onderdelen van de Staat der Nederlanden, en kunnen niet los gezien worden van het geheel. En zowel de rechtspersoon Staat, als de Gemeenten hebben grond in eigendom.

Met deze overwegingen willen we tot een politieke oordeelsvorming komen.

Eigendom

Eigendom betekent het hebben van beschikkingsmacht, en als de provincie dus iets wil bereiken op bepaalde plaatsen is het verwerven van de grondeigendom de gemakkelijkste manier om het gewenste beleidsdoel te realiseren. Waarom zou de Provincie de grond moeten hebben, en niet het Rijk, of de Gemeente die toch het echte grondvlak van de samenleving vormt als het om overheden gaat. In een periode waarin de Gemeente als het ideaal wordt gezien van een overheidslaag met maxi­

male democratische legitimatie en waar de overheid het meest dicht bij de burger staat, zou de Provincie zich misschien beter wat terughoudender kunnen opstellen. In het voorstel wordt verstandig positie gekozen. Dat is bij het exploiterend grondbeleid goed geformuleerd. Allereerst wordt de taak neergelegd bij de Gemeenten en de private partners, pas daarna worden varian­ s) ten voorgesteld met een toenemende participatie van de Provincie, met uiteindelijk het pro­

vinciale model. In dat geval moet er wel sprake zijn van een bovengemeentelijk belang.

Volwaardige rol

Wil de Provincie een volwaardige rol in het middenbestuur innemen, dan moet gezocht worden naar de behartiging van bovenlokale en regionale belangen. Daartoe behoren o.a. provinciale recreatiegebieden, wegen en vaarwegen.

Maar op gelijke wijze zijn bovenlokale en regionale grondexploitatiegebieden dan niet alleen voorbehouden aan samenwerkende Gemeenten, maar mag juist de Provincie hierbij een eigenstandige rol innemen. Dat vraagt wel om prudent bestuur, waarbij een zorgvuldige omgang met vooral de Gemeenten van belang is. De Provincie als hogere overheid moet op prudente wijze met haar macht omgaan.

Prudent bestuur

Voorafgaand aan het exploiterend grondbeleid is er het taakgebonden en anticiperende grondbeleid, en zelfs wel het strategisch grondbeleid als het om de niet winstgevende functies gaat. Het betreft dan eigendom in dienst van de openbare samenleving, in dienst van het algemeen belang. Natuur brengt niets op in directe private zin, maar is wel als element van de openbare samenleving van belang. Dat geldt ook voor de grotere recreatiegebieden.We hebben het hier vooral over taken van regionale en provinciale proporties. De overheid komt op voor de publieke belangen die niet door particulier initiatief duurzaam zullen worden opgepakt. Het gaat in die gevallen ook meestal om aankopen van agrarische gronden. In dergelijke aankoopgevallen gaat het dus ook nooit om het maken van winst met behulp van de schaarse grond, maar om het effectueren van beleidsdoelen door middel van die gronden, of ze nu rechtstreeks kunnen worden ingezet, of als ruilmiddel voor een ander stuk agrarische grond. Dat de overheid in planologisch opzicht heel sturend bezig is om zo zuinig mogelijk met de schaarse grond om te gaan, en zoveel mogelijk grond wenst te sparen voor open en groene bestemmingen, doet recht aan de oorsprong van de schepping.

Rentmeester

De aarde en de schepping vormen een ecologisch systeem dat zichzelf in stand kan houden. God heeft "rekening gehouden" met een aarde waar eerst maar enkele mensen woonden en later veel meer Wij zijn rentmeesters en geen eigenaren. Een goed overheidsbestuur houdt met die notie rekening. Gelukkig zien we dat in heel veel wet- en regelgeving terugkomen. Die vormen zonder meer

al een beperking op het begrip eigendom als het meest omvattende recht om met dat eigendom te doen wat je wilt. Eigendom brengt ook verantwoordelijkheid met zich mee en betekent niet uitsluitend macht.

Nacht

Het zijn ook de nieuwe wet- en regelgeving die aanleiding vormen tot een actiever grondbeleid. Het gaat om structuurvisies die de Provincie gaat verbinden aan ontwikkelingsstrategie en meerjarenprogramma's. Het gaat van

toelatingsplanologie naar ontwikkelingsplanologie. Gebeurt er niets dan gaat de Provincie zelf aan de slag. Het is duidelijk dat het bijpassende instrumentarium meer bestuursmacht zal uitstralen en daadkracht zal ondersteunen. Niet alleen prudent bestuur is dan belangrijk, maar ook een zuivere taakopvatting van de rol en taak van de overheid c op een bepaald beleids­

veld. Het is dan belangrijk dat er grenzen gesteld kunnen worden door gekozen volksvertegenwoordigers als legitimatie van het democratisch gehalte. Als de Provincie zich inzet voor een regionaal afgestemd, geïntegreerd grond-, acquisitie- en vestigingsbeleid, liggen daar allerlei aanknopingspunten om strategisch verder te gaan dan de bedoeling in eerste instantie is. Er spelen immers grote financiële en economische belangen een rol. De overheid kan dan gemakkelijk in de verleiding komen op twee velden te gaan spelen.

Recht

Zodra grondposities worden ingenomen en risico's kunnen gaan optreden, en verevening moet plaats vinden, zal de Provincie ook voluit overheid moeten kunnen blijven. Hoe worden nu al niet bij grote projecten publieke en private partijen in een innige omstrengeling gebracht. Kan de overheid in die gevallen haar onafhankelijke positie wel handhaven? In vroeger tijden waren vorsten afhankelijk van geldschieters voor de financiering van hun legers, of beroofden werelddelen van hun zilver; sommige pausen hadden de aflaathandel nodig, en ook nu nog heeft de staat voor haar schuld staatsleningen nodig. Is het niet beter als de overheid genoegen neemt met de opbrengst van de belasting en geen binding aan gaat met private partijen? Die samenwerking is, blijkt uit de genoemde voorbeelden, niet een nieuwe figuur Het is dan van groot belang dat de functiescheiding in stand gehouden wordt. Het mag niet zo zijn dat het geloof - bijvoorbeeld het behoud van de ziel bij het kopen van een aflaat - aangepast wordt aan de behoefte aan geld of risicoafdekking.

Bijbels voorbeeld

In dit dossier heb ik eerder gewezen op het voorbeeld van Jozef in Egypte, die in de zeven vette jaren de Farao aanbeval 20% per jaar op te sparen voor de nog komende zeven magere jaren. Er werden voorraadschuren gebouwd en graan opgekocht of als belasting geheven, en dat betekende later het behoud van Egypte en de familie van Jozef en vele anderen. De termijn lijkt te kort voor strategisch beleid, maar is er zeker aan verwant.

mr.ir.jan Bezemer, statenlid ChhstenUnie-SGP

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen