Europees Parlement · Turkije versus EU

ledereen wist het, of had het kunnen weten. De weg richting eventuele toetreding van Turkije tot de EU zou op z'n minst een hobbelige weg zijn. Na de opening van de toetredingsonderhandelingen een jaar geleden is de Turkse hervormings- en aanpassingsijver aan de EU-regels tot een dieptepunt gedaald. Daarnaast staan er nog problemen open tussen Turkije en een aantal buurlanden. Met name met Cyprus en Armenië. Niet eerder liet het Europees Parlement zich in zijn jaarlijkse rapportage zo kritisch uit over de Turkse toetreding. Zwaar weer lijkt in het verschiet te liggen.

Dubieuze aanloop

De aanloop naar lidmaatschaponderhandelingen was lang.Vanaf 1963 heeft Turkije een associatieovereenkomst met Europa. Deze zogenaamde Ankaraovereenkomst beoogde een douaneunie tot stand te brengen tussen Turkije en de Europese Gemeenschap. In 1987 klopte Turkije aan de Europese deur met de vraag om volledig lidmaatschap. In 1999 bezweek de Raad in Helsinki onder de druk en nam het op z'n minst ontijdige besluit om Turkije te erkennen als kandidaat-lidstaat. Zeker voor het oog introduceerde Turkije hierop de ene na de andere hervorming op het gebied van politieke- en mensenrechten. De druk om werkelijke hervormingen tot stand te brengen nam toe door de volgende toezegging van de Raad in 2002: Als Turkije in december 2004 aan de gestelde politieke criteria van Kopenhagen voldoet, liggen toetredingsonderhandelingen in het verschiet. Ondanks de uitblijvende noodzakelijke verandering in geesteshouding en het feit dat Turkije nog bij lange na niet voldeed aan de politieke criteria van Kopenhagen, besloot de Raad onder voorzitterschap van Balkenende dat de Turken 'in voldoende mate' voldeden aan de gestelde criteria.'We hebben vandaag historie geschreven', juichte onze premier direct na het genomen besluit. Aannemelijker lijkt dat het hier om een historische vergissing gaat, zo reageerde Belder destijds in het debat. De toetredingsonderhandelingen startten op 3 oktober 2005.

Moeilijk verloop

De moeilijkheden begonnen eigenlijk al direct met de onenigheid over de kwestie Cyprus. Dit land kampt al sinds 1974 met een Turkse bezetting van het Noordoostelijke deel van het eiland. Dit gebied wordt mondiaal alleen door Turkije erkend als apart land. Op I mei 2004 trad Cyprus, samen met Malta en acht Oost-Europese landen, toe tot de EU. De bestaande douane-unie tussen de EU en Turkije moest nu uitgebreid worden met de tien nieuwe leden.Tur­ kije weigerde pertinent het aanvullend protocol te tekenen en te ratificeren. Dat zou een impliciete erkenning van de huidige EU-lidstaat Cyprus inhouden. En dat is onbespreekbaar voor Ankara zolang er geen bevredigende oplossing voor het bezette deel van Cyprus is. In het plenaire debat in Straatsburg hekelde Belder opnieuw de houding van Ankara in dezen, maar ook de dubbelzinnige Turkije-koers van Raad en Commissie. Zij verklaarden dat zij de volledige uitvoering van het genoemde protocol in 2006 nauwlettend zouden controleren en grondig evalueren.Turkse nalatigheid zou ernstige gevolgen hebben voor de algehele voortgang van de onderhandelingen. Het rapport kaart verschillende knelpunten aan. Schepen die onder Cypriotische vlag varen, zijn bijvoorbeeld niet welkom in Turkse havens en Cypriotische vliegtuigen hebben geen landingsrecht in Turkije. Dat is in strijd met het beginsel van vrij verkeer van goederen. Het rapport roept Turkije er verder toe op Cyprus te erkennen en tot een spoedige aftocht van hun troepen van het eiland.Voldoende stof voor een fikse aanvaring tussen Europa en Turkije. Maar er zijn meer buren waar Turkije problemen mee heeft. Zo houdt het land zijn grens met Armenië potdicht. Enerzijds is dit een gevolg van de door Turkije gewraakte Armeense steun voor zijn volksgenoten in de Armeense enclave in Nagorny-Karabach, de jure onderdeel van het door Turkije gesteunde buurland Azerbeidzjan. Maar het grootste probleem van de Turken lijkt de verdrongen en ontkende historische werkelijkheid van de genocide op anderhalf miljoen Armenen in 1915. Elke suggestie in de richting van Turkse verantwoordelijkheid voor deze slachting is verboden in Turkije. Hoewel erkenning formeel geen toetredingscriterium is, legt het Parlement er steeds nadrukkelijker de vinger bij. Achtte het Parlement deze erkenning vorig jaar nog onontbeerlijk voor toetreding, nu wordt gesproken van een eerste vereiste. Ook dit punt zal niet of nauwelijks ingehouden woede veroorzaken in Ankara. Uitermate kritisch is het EP-rapport over het noodzakelijke Turkse hervormingsproces. Direct en alleen al in de eerste paragraaf spreekt het van vertraging, aanhoudende tekortkomingen en ontoereikende vooruitgang op de gebieden van vrijheid van meningsuiting, vrijheid van godsdienst en minderheden, de civiel-militaire betrekkingen, de rechtshandhaving, de rechten van vrouwen en de onafhankelijkheid van justitie.Vóór de stemming in de buitenlandcommissie erkende rapporteur Eurlings dat zijn rapport kritisch was, maar de Turken niet geholpen zijn met het verbergen van de waarheid en sprak de hoop uit dat er nu eens echt werk gemaakt zou worden van de hervormingen. Eurlings besteedt ruimschoots aandacht aan het gebrek aan vooruitgang op godsdienstvrijheid. Hij wordt hierin gesteund door de Duitse specialist op dit gebied Otmar Oehring. Ook hij constateert geen werkelijke verbeteringen. Er is nog geen sprake van enige beweging in de kwestie van teruggave van in beslag genomen kerkelijke goederen, kerken hebben nog geen rechtspersoonlijkheid en als christen ben je op z'n best een tweederangs burger. De overheid is niet alleen islamitisch, maar specifiek soennitisch, aldus Oehring, ondanks zijn geproclameerde seculiere karakter

Onzekere afloop

Het is duidelijk dat dit rapport niet op een warm Turks onthaal hoeft te rekenen. Diverse open zenuwen als de Armeense genocide, de kwestie Cyprus alsmede de tekortkomingen op vrijwel alle hervormingsgebieden worden pijnlijk geraakt.Als het rapport in zijn slotparagrafen ook nog eens benadrukt dat het onderhandelingsproces een open einde heeft en de opnamecapaciteit van de Unie meeweegt, zal dit het tanende Turkse enthousiasme niet aanwakkeren. Met de verkiezingen in het vooruitzicht zal de Turkse regering niets doen wat gezien kan worden als een positieve stap richting door de EU gewenste hervormingen, aldus Oehring. Het zou Raad en Commissie sieren de heldhaftig gesproken woorden van stopzetting van de onderhandelingen bij geconstateerde blijvende tekortkomingen in 2006 gestand te doen. Beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald.

H.j. van Schothorst

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen