Advies Burgerforum Kiesstelsel

De kiezer heeft gesproken! Alle kiesgerechtigdeNederlandershadden de mogelijkheideen stem uit te brengen op het kamerliddat zijn of haarbelangende komende 4 jaar moet gaan behartigenin de Tweede Kamer. Al meer dan90 jaar kiezen we onze Tweede Kamer op dezelfde manier. Al die jarenheefthet systeem van de representatieve democratiegewerkt, niets mis mee dus, zou je zeggen.

Veranderde samenleving

Sinds de invoering van het huidige kiesstelsel in 1917 is onze samenleving in veel opzichten veranderd. Enkele van die veranderingen zijn van invloed op de relatie tussen kiezers en volksvertegenwoordigers. Zo is onze samenleving in de eeuw die achter ons ligt, ontzuild en helaas sterk geïndividualiseerd. De band van de individuele kiezer met de politiek loopt in de meeste gevallen niet meer via een vanzelfsprekend lidmaatschap van of betrokkenheid bij een politieke partij, maar via een persoonlijke afweging van wat belangrijk is en hoog op de politieke agenda zou moeten staan.

Vooral in de tijd van de verzuiling vormden de politieke partijen een belangrijke en sterke schakel tussen kiezers en volksvertegenwoordiging. Kiezers stemden op de lijsttrekker van een politieke partij omdat die al van ouders op kinderen naadloos aansloot bij hun milieu, godsdienstige of andere levensbeschouwelijke overtuiging.

Door de ontzuiling en individualisering is die steun tegenwoordig veel minder Maar ongeveer 2, 5% van de Nederlanders voelt zich zodanig betrokken bij een politieke partij dat hij of zij daarvan lid is. En van deze leden is bovendien slechts een klein deel actief. Het gevolg is dat uiteindelijk maar een heel kleine groep bepaalt wie er volksvertegenwoordiger mogen worden.

Instelling Burgerforum

Voor veel politieke partijen is de geschetste verandering reden om al meer dan 50 jaar te discussiëren over veranderingen in ons kiesstelsel. En omdat de Tweede Kamer al die jaren er niet in geslaagd is met een voorstel te komen wat op een breed draagvlak kon rekenen, heeft D66 bij het zogenoemde "Paasakkoord" in 2005 bedongen dat er een Burgerforum ingesteld moest worden. Het Burgerforum bestond uit 140 'onafhankelijke' burgers en was een goede afspiegeling van de Nederlandse bevolking. Het jongste lid was 19 en de oudste 86. Er deden evenveel mannen als vrouwen mee en de provincies waren evenredig vertegenwoordigd. Ook qua schoolopleiding en beroepen was het een diverse groep. Deze 'gewone' Nederlanders presteerden waar politici de afgelopen decennia niet in slaagden: het gezamenlijk komen tot een advies voor een nieuw kiesstelsel.

Werkwijze Burgerforum

Het Burgerforum heeft officieel in totaal IO keer vergaderd. De eerste bijeenkomsten stonden vooral in het teken van onderwijs over wat een kiesstelsel nu precies is en uit welke bouwstenen een kiesstelsel bestaat.Voor en tijdens het zomerreces zijn de leden van het Burgerforum het land in gegaan om de mening van andere burgers te horen. Na het zomerreces zijn al deze meningen geëvalueerd en zijn diverse kiesstelsels ontwikkeld door het Burgerforum, zowel gezamenlijk maar ook individueel. In totaal heeft het Burgerforum zes varianten uitgebreid besproken en alle voor- en nadelen naast elkaar gelegd. Uiteindelijk zijn er twee varianten overgebleven en deze zijn tot in detail besproken en bestudeerd. Op 10 november jl. hebben de leden van het Burgerforum gestemd over wat in hun ogen het beste kiesstelsel voor Nederland is. Een overgrote meerderheid van ruim 89% heeft gekozen voor een kiesstelsel waarbij je een stem kan uitbrengen Op een partij of op een persoon.

Met één stem meer keus

Het Burgerforum Kiesstelsel adviseert het invoeren van een stelsel van evenredige vertegenwoordiging waarbij de kiezer de keuze heeft tussen het uitbrengen van ofwel een stem op de partij van zijn keuze, ofwel het uitbrengen van een voorkeurstem op een kandidaat van zijn keuze.Bij een stem op een partij geeft de kiezer aan dat hij de ideeën van die partij steunt en bovendien vertrouwen heeft in de door die partij opgestelde lijstvolgorde. Bij een voorkeurstem geeft de kiezer gericht aan dat hij een bepaalde kandidaat graag in de Tweede Kamer ziet. Dit bijvoorbeeld vanwege zijn specialisme, regionale binding of omdat deze kandidaat zich in het bijzonder sterk maakt voor bepaalde opvattingen uit het partijprogramma. Het Burgerforum wijst het invoeren van districten af. Het landsbelang moet voorop staan en niet dat van bepaalde regio's.

Waarom kiezen voor stemmen op partij óf persoon?

Het voorstel houdt de sterke kanten van ons huidige stelsel in stand: het is nog steeds evenredig en het blijft eenvoudig te begrijpen.Tegelijkertijd v/ordt de invloed van de kiezer op de samenstelling van de Tweede Kamer vergroot. In dit stelsel heeft ieder Kamerlid een persoonlijk mandaat: of hij krijgt zijn zetel op basis van de voorkeurstemmen en heeft dus een rechtstreeks mandaat van de kiezer, of hij krijgt zijn zetel op basis van de partijstemmen en heeft daarmee een indirect mandaat. Door de stem op de partij heeft de kiezer immers zijn instemming met de volgorde van de lijst uitgesproken.

Dit stelsel zorgt daarmee voor een goede balans tussen de invloed van de partij op een evenwichtige samenstelling van de fractie en de invloed van de kiezer op een persoonlijke vertegenwoordiging.

Hoe werkt het nieuwe stelsel?

De berekening van het aantal zetels waar iedere partij recht op heeft gaat op een vergelijkbare manier als nu: op basis van het totale aantal uitgebrachte partijstemmen en voorkeurstemmen samen, wordt bepaald op hoeveel zetels een partij recht heeft.

Vervolgens moet worden vastgesteld welke kandidaten van de lijst de zetels namens een partij gaan bezetten. Dit gaat als volgt. Stel dat een partij 20 zetels heeft behaald.Van de kiezers heeft 60% op de partij gestemd en 40% op een persoon.Van de 20 zetels zijn dus 12 zetels behaald via de partijstemmen (namelijk 60% van 20 zetels) en acht zetels via de voorkeurstemmen (namelijk 40% van 20 zetels). Als eerste worden de twaalf zetels op basis van de partijstemmen aan kandidaten toegewezen in de volgorde van de lijst.

De eerste twaalf kandidaten van de lijst krijgen dus een zetel, ongeacht het aantal voorkeurstemmen dat zij hebben behaald. De resterende kandidaten van de lijst worden in volgorde geplaatst van het aantal voorkeurstemmen dat zij hebben gekregen. De eerste acht van deze kandidaten worden vervolgens verkozen verklaard. Er geldt geen voorkeurdrempel. Hiervoor is al aangegeven dat de verdeling van de zetels tussen de partijen net als nu op basis van evenredigheid plaatsvindt. De verhouding tussen het aantal behaalde stemmen en het aantal behaalde zetels blijft gelijk. Het totale aantal partijstemmen en voorkeurstemmen wordt bij elkaar opgeteld en gedeeld door het totale aantal zetels (150 zetels). De uitkomst hiervan is de kiesdeler. Het aantal keren dat

de partij deze kiesdeler heeft behaald, bepaalt het aantal zetels.

Andere restzeteiverdeling

Omdat er altijd reststemmen overblijven, is een aantal zetels nog niet verdeeld.Voor de verdeling van deze restzetels stelt het Burgerforum voor de methode van de grootste overschotten te hanteren. De leden van het Burgerforum vinden deze wijze van restzetelverdeling transparanter en eerlijker dan de verdeelsleutel die nu wordt gehanteerd. Waar in het huidige stelsel veelal de grote partijen de restzetels binnenslepen, moeten in de toekomst kleinere partijen evenveel kans maken op een restzetel. Als kleinere partijen een restzetel bemachtigen, wordt hun positie ten opzichte van de grotere partijen verhoudingsgewijs versterkt. De versterking van de signaalfunctie van kleine partijen vindt het Burgerforum belangrijker dan de versterking van de machtspositie van grote partijen.

Hoe ziet het stembiljet eruit?

Is een nieuw kiesstelsel de oplossing?

Nee, het Burgerforum heeft geconstateerd dat er een gebrek is aan vertrouwen in de politiek.Alleen het verbeteren van het kiesstelsel is niet genoeg om dit vertrouwen te herstellen. Bij de verkiezingen hoort het te gaan over de inhoud. Het verkiezingsprogramma moet centraal staan in de debatten. Maar ook andere kandidaten dan de lijsttrekker zullen zich moeten kunnen profileren met die inhoud. Een volksvertegenwoordiger moet zich bewust zijn van zijn bijzondere taak. De leden van het Burgerforum doen dana ook een appèl op afgesplitste kamerleden om hun zetel terug te geven aan de partij waarvoor zij aanvankelijk in de Kamer zijn gekomen. Dit omdat 'afsplitsers' in alle gevallen op basis van het verkiezingsprogramma van de partij in de Kamer gekozen zijn. Uit bijeenkomsten die het Burgerforum door heel Nederland organiseerde, bleek dat veel Nederlanders zich hieraan storen.

Herstel van vertrouwen tussen politiek en burgers vraagt ook een investering van burgers zelf. Burgerschap houdt meer in dan om de zoveel tijd je stem uitbrengen. Een goed functionerende democratie vraagt om politieke betrokkenheid van burgers.Veel mensen weten echter niet hoe de Nederlandse democratie werkt. Daarom beveelt het Burgerforum aan om al vanaf het basisonderwijs meer aandacht te besteden aan politiek en staatsinrichting. De aandacht moet daarbij niet alleen gericht zijn op het leren van feiten, maar vooral ook op hoe een democratie in de prak-

tijk werkt en hoe je zelf als burger een bijdrage daaraan kunt leveren.

D.V. op 14 december 2006 overhandigt de voorzitter van het Burgerforum, Jacobine Geel, het advies officieel aan de minister voor Bestuurlijke Vernieuwing en Koninkrijksrelaties, Atzo Nicolaï. Hij neemt het advies namens het kabinet in ontvangst.

Peter Kranendonk, was lid van het Burgerforum Kiesstelsel

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen