Doelwit · Cameratoezicht (2)

In de vorige Doelwit is stilgestaan bij cameratoezicht; een instrument dat in steeds meer gemeenten wordt gebruikt ter handhaving van de openbare orde. Met name het wettelijk kader en de werkwijze van cameratoezicht is aan de orde geweest. In dit tweede artikel zal worden stilgestaan bij de verhouding tussen de grondrechten vrijheid en veiligheid. Is er sprake van tegenstrijdigheid? Zijn deze beginselen uit balans? Tevens wordt ingegaan op het grensgebied tussen publiek en privaat.

Aantasting van de privacy

Dat er sprake is van aantasting van de privacy van de burger, moge duidelijl< zijn. De visie van de (landelijke) overheid op dit punt is helder: 'er is sprake van inbreuk op de privacy van de burger, maar de toepassing van dit middel is noodzakelijk om de veiligheid te vergroten'.'Veiligheid is belangrijker dan privacy', zo stelden de korpschefs Weiten en Bik enige tijd geleden in de Volkskrant'.Voor hen die deze mening zijn toegedaan, is het een logisch gevolg dat privacy aangetast kan en mag worden.

Echter: de opinie in de samenleving is niet zo zwart-wit. De algehele tendens is, dat het voor de samenleving van belang is om te weten waarom cameratoezicht binnen een bepaald gebied wordt toegepast en of het ook 'werkt', of het daadwerkelijk veiliger wordt in het gebied. Meer en meer is er sprake van angst voor het zogenaamde Big Brother effect. De angst voor een overheid die alles in de gaten houdt. Het is van belang dat de gemeente die besluit tot toepassing van cameratoezicht hiermee rekening houdt. De vraag of cameratoezicht 'werkt', is in de vorige Doelwit al aan de orde geweest; cameratoezicht kan de objectieve en subjectieve veiligheid in een gebied vergroten.

Verder blijkt dat de samenleving niet zonder meer van plan is om haar privacy volledig op te offeren aan het veiliger maken van de samenleving. Cameratoezicht dient proportioneel te zijn. In de behandeling van de wijziging van de Gemeentewet in zowel de Tweede als in de Eerste Kamer, werd door sommige parlementariërs geredeneerd dat de gemiddelde burger niets te verbergen heeft en daarom ook geen problemen met cameratoezicht zal hebben. In de praktijk echter blijken slechts weinig burgers deze mening te zijn toegedaan.

Balans vrijheid en veiligheid

Vrijheid en veiligheid zijn twee zeer belangrijke waarden, die beide in onze rechtsstaat verdedigd (dienen te) wor­ den.Wat is de waarde van vrijheid als men er niet in veiligheid van kan genieten? Andersom kan ook gevraagd worden wat de waarde van veiligheid is, als men niet de vrijheid heeft om zich te bewegen waar men wil. Beide begrippen kunnen met elkaar in conflict komen.

Dit wil niet zeggen dat een van deze belangen dient te prevaleren. Wanneer vrijheid prevaleert en er dus sprake is van volledige vrijheid in de samenleving, zal dit leiden tot anarchie, wetteloosheid. Indien het begrip veiligheid zou prevaleren, zal dit leiden tot een politiestaat, waarin de veiligheid wellicht bijzonder groot is, maar de burgers nauwelijks de mogelijkheid hebben om hiervan te genieten. In plaats van prevaleren van een van deze belangen, is er een balans nodig tussen deze belangen. De geschiedenis leert dat deze balans, deze weegschaal, niet constant stil staat. Sinds de jaren zestig, toen vrijheid centraal stond, is de balans opgeschoven richting veiligheid.

De verklaring hiervoor is eenvoudig: door toenemende onzekerheid en dreiging van bijvoorbeeld terreur, is de burger op zoek naar meer veiligheid. Ook bij deze balans speelt zowel subjectieve als objectieve veiligheid een belangrijke rol. Het is moeilijk vast te stellen of het er in de samenleving in absolute en relatieve zin ook daadwerkelijk veiliger op is geworden. Nog moeilijker is het om een verwachting voor de toekomst uit te spreken. Hans Bouttelier, de auteur van onder andere'De Veiligheidsutopie' stelt in een interview: 'Ik ben niet van de school die aangeeft'het valt allemaal wel mee'. Er is wel degelijk een aanleiding om je zorgen te maken. Het aangiftecijfer is tussen 1960 en 2000 vertienvoudigd. Dat is een indicatie dat we in een samenleving leven met veel normoverschrijding en onveiligheid.''' Dit citaat maakt duidelijk dat het van het referentiekader afhangt om te beoordelen of het feitelijk veiliger is geworden. Het is daarom voor de burger haast onmogelijk om zelf vast te stellen of het in Nederland veiliger is geworden of niet. Welke cijfers worden gebruikt en hoe worden deze cijfers geïnterpreteerd?

Invloed van de media

Naast de vraag of het in absolute zin (mede door cameratoezicht) veiliger geworden is, is het van belang om voor ogen te houden dat het veiligheidsgevoel van de burger subjectief is en dus gebaseerd is op gevoelens. Het onveiligheidsgevoel van de burger wordt nadrukkelijk beïnvloedt door de (massa)media.Aangezien deze media sterk gegroeid zijn in de laatste decennia, is ook hun invloed sterk gegroeid. Wanneer burgers meer en meer slecht nieuws vernemen, zal dat hun onveiligheidsgevoel ernstig vergroten. Dit staat los van de harde feiten. Het is daarom maar de vraag of de (positieve) cijfers omtrent de veiligheid in Nederland die de overheid presenteert het (subjectieve) veiligheidsgevoel van de burger kan vergroten.

Grensgebieden tussen publiek en privaat

In de vorige Doelwit is gewezen op artikel 151C van de Gemeentewet als basis van de mogelijkheid tot toepassing van cameratoezicht op openbare plaatsen. Dit maakt duidelijk, dat er voor pri­ vate toepassing een andere juridische grond gezocht moet worden. Cameratoezicht door bedrijven of particulieren die gericht is op het beschermen en beveiligen van (private) eigendommen, is gebonden aan de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp). Echter: in de praktijk is deze grens niet altijd even duidelijk. Een in het oog springend voorbeeld zijn bedrijfsterreinen. Collectieve beveiliging is uiteraard in ieders belang en de ondernemer kan de groeiende criminaliteit niet alleen het hoofd bieden. Onveilige bedrijfsterreinen kunnen verpauperen en dat is ook niet tot nut van het algemeen.Veel gemeenten worstelen met dit vraagstuk.

De Bredase beveiligingsadviseur Aloys van Kempen, stelt in een artikel in het VNG Magazine^: 'De angel zit in het feit dat de wet spreekt over het doel van 'openbare orde handhaving'.We hebben het over zwaar gesubsidieerde bedrijfsterreinen en dan wordt nu opeens gezegd: cameratoezicht kan niet, want het is geen openbare ordekwestie. Echte helderheid is er niet. Op een plein in de binnenstad staan camera's omdat daar in auto's wordt ingebroken, maar op bedrijfsterreinen waar hetzelfde speelt, zou cameratoezicht dan niet meer mogen omdat het geen openbare orde meer zou zijn? Deze adviseur bepleit dan ook dat gemeenten moeten durven experimenteren met de grenzen.

Conclusies en aanbevelingen

Middelen als cameratoezicht moeten met de grootste voorzichtigheid toegepast worden, aangezien de privacy van burgers in hoge mate geschaad kan worden. De overheid dient haar besluit tot toepassing van cameratoezicht zeer zorgvuldig te formuleren, aangezien dit anders tot grote ontevredenheid in de samenleving kan leiden. De (lokale) overheid mag best duidelijk communiceren dat de overheid nooit honderd procent veiligheid kan garanderen. In gevallen als beveiliging van bedrijfsterreinen blijken praktijk en wetgeving nog niet overeen te komen. In dit geval kan de gemeenteraad experimenteren met de gestelde grenzen.

Just van Toor Voorlichter

' Volkskrant d.d. 2 / juni 2005 ' Staatscourant d.d. 24 mei 2006 ^VNG Magazine d.d. 23 februari 2007

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen