Studiecentrum · Een publieke zaak ?!

De huidige Tweede Kamer telt op 150 leden 76 'gelovigen'. Waarom merken we daar zo weinig van in debatten en wetgeving? Mag het christelijk geloof een rol spelen in het publieke domein of is dat in strijd met het principe van scheiding van kerk en staat? Liberalen vinden dat politici er goed aan doen om in het debat niet vanuit hun geloofsovertuiging te argumenteren, is dat transparant?

Sinds de aanslagen op de Twin Towers in New York (2001), de moord op Pirn Fortuyn (2002) In Hilversum en die op Theo van Gogh (2004) in Amsterdam zwelt de stroom van stemmen aan die godsdienst en politiek een riskante of gevaarlijke combinatie vinden.Te pas en, vaker, te onpas, wordt het principe van 'scheiding van kerk en staat' van stal gehaald om de betekenis van godsdienst te beperken tot het privé-terrein van de persoonlijke overtuiging.Wie de uitspraken van fanatieke liberalen zoals Ayaan Hirsi All (c.q. Magan) of geprofileerde atheïsten als Herman Philipse op een rijtje zet, merkt dat de bijdragen van kerken en christenen aan het pu­

blieke debat door sommigen totaal niet op prijs wordt gesteld. Ondertussen is het wel zo dat de zo vurig bepleite neutrale democratische staat echt niet meer om godsdienst heen kan. Hoewel religie door velen tot, een aflopende, privé-zaak werd verklaard, blijkt de godsdienst zich telkens toch weer publiek te manifesteren. Is het niet op zondagmorgen in de vorm van klokgelui, dan wel door de weeks in de vorm van een hoofddoekje, kruisje of keppeltje dat iemand draagt. Dat de godsdienstige identiteit in het openbaar niet verborgen kan blijven, is mis­

schien wel de eigenlijke reden waarom 'verlichtingsfundamentalisten' zich in het debat over politiek en godsdienst zo ongemeen fel opstellen.

Deze en andere ontwikkelingen zijn voor de Guido de Brès-Stichting aanleiding om een conferentie te beleggen over de vraag wat de gewenste rol van godsdienst is in politiek en samenleving. Hoe verhouden religie en democratie zich tot elkaar? Welke invloed mogen kerken uitoefenen op de overheid en in de samenleving? Past de gereformeerde, theocratische politiek die de SGP voor­ staat wel in een democratische, pluriforme context? Drie sprekers zijn gevraagd om hun mening over deze complexe vragen uiteen te zetten en daarna met elkaar in debat te gaan. In deze bijdrage aan De Banier lanceer ik zogezegd een aantal schoten voor de boeg.

Godsdienst als bedreiging

Allereerst de vraag waarom godsdienst volgens liberalen gevaarlijk kan zijn, vooral wanneer zij een sterke invloed uitoefent binnen de samenleving. Met name de volgende drie punten wil ik hierbij noemen. Om te beginnen gaan liberale denkers ervan uit dat mensen met behulp van hun verstand tot de

waarheid kunnen doordringen. Liberalisme is rationalisme.Veel liberalen zijn dan ook van opvatting dat het (christelijk) geloof de vrijheid van denken en beoefenen van wetenschap belemmert. De kerk kluistert en verduistert het verstand.Verder neemt het liberalisme het menselijk individu als uitgangspunt voor haar beschouwing van de maatschappij. Daarom is het met liberalen kwaad kersen eten als je gaat praten over een visie op het gezin. Elk verband of niveau tussen staat en individu wordt gewantrouwd, omdat deze het primaat van het individu in de weg kan staan.

Ten derde benadrukken liberalen de vrijheid van het individu. Neem bijvoorbeeld de vrijheid van meningsuiting. Die moet zo maximaal mogelijk zijn. Soms wordt dit zover doorgedreven dat je het kwetsen van mensen dan maar op de koop toe moet nemen. In de liberale visie mag een overheid geen wetten uitvaardigen die de individuele vrijheid belemmeren.Tenzij je rationeel kunt betogen waarom het nodig is om bepaalde vrijheden in te perken.

Lettend op deze drie punten wordt duidelijk waarom de christelijke godsdienst een bedreiging vormt voor het liberalisme. Zij gaat namelijk niet uit van de mens als individu, maar ziet de mens als een wezen dat bestemd is tot het geven van een antwoord op de roeping van God. De mens is een verantwoordelijk wezen en staat in relatie tot zijn Schepper en tot zijn medemensen. Door de openbaring van God (door Woord en Geest) kan een mens de

waarheid persoonlijk kennen. Maar niet met zijn verstand alleen. Daar komen ook het hart, het gevoel en de wil bij. Geloof is een zaak van kennen én vertrouwen, van horen én gehoorzamen, van ontvangen én aannemen. Ook ten aanzien van de vrijheid stelt de Bijbel dat deze niet grenzeloos en ongebonden kan zijn. Anders lijdt de mens schade. De grenzen van de Tien Geboden markeren de ruimte waarin een menswaardig bestaan mogelijk is. Wat heb je aan vrijheid als je deze niet echt kunt beleven? God dienen is vrijheid.

Spanning

Terwijl het liberalisme éénzijdig is (ratio, individu, vrijheid) spreekt de Bijbel met twéé woorden. De volgende vraag van een willekeurige moderne liberaal is, waar een christen-politicus het recht vandaan haalt om één waarheid absoluut te stellen. Die exclusiviteit is in essentie het punt waarop het verwijt wordt gebaseerd dat een staatkundiggereformeerde visie zich niet verdraagt met een democratische, pluralistische praktijk. Het etiket'intolerant' blijft men plakken, ondanks dat de SGP zich duidelijk uitspreekt tegen elke vorm van godsdienstvervolging - en daarmee de kern van liet recht op godsdienstvrijheid onderschrijft.Voor iedere politieke partij geldt dat er een spanningsvolle verhouding is tussen de democratische realiteit en haar politieke idealen. Het plurale dogma van de liberale democratieopvatting is op de keper beschouwd zeer exclusief. Het dwingt namelijk tot relativering van elke godsdienstige overtuiging in het publieke domein, uitgezonderd de visie van het pluralisme. Wat uiteindelijk rest, is een 'plurale' monocultuur waarin de kiezer niets te kiezen heeft.Wie wil dat? En hoe overstijgen we de hier gegeven spanning zonder ongeloofwaardig te worden?

In- of extern gericht?

Hierboven schreef ik dat godsdienst niet uitsluitend een private aangelegenheid is. Zij manifesteert zich publiekelijk op allerlei wijze. Anders kan van een echt dienen van God geen sprake zijn. Maar hoe verhoudt zich dit tot de voorkeur van bevindelijk-gereformeerden voor het maatschappelijk isolement? Het valt niet te ontkennen dat de geloofsbeleving in onze reformatorische kerken primair naar binnen gericht is. Daarbij komt dat bevindelijk-gereformeerden vaak een uitgesproken negatieve kijk op de cultuur hebben, die wordt beschouwd als behorend tot de Gode-vijandige wereld. Maatschappelijk traditionalisme en politiek conservatisme zijn kenmerken van de achterban van de SGP. Daarom is het een grote valkuil voor reformatorische mensen dat zij zich steeds meer afzonderen van de samenleving.We houden er een eigen subcultuur en kerktaal op na die de 'wereldlingen' om ons heen niet meer begrijpen.Theocratische politiek betekent echter ook: de confrontatie en het debat aangaan met liberale en moderne meningen die voor haast alle Nederlanders vanzelfsprekend zijn. En voor een deel ook ons denken en handelen beïnvloeden. Hoe kunnen SGP-ers hun politieke boodschap die het welzijn van de gehele samenleving beoogt, op een verstaanbare wijze communiceren? Een vraag die D.V. op woensdag 26 september 2007 in De Meern ongetwijfeld op tafel ligt.

U bent van harte welkom om aan het debat en de bezinning deel te nemen.

drs. J.A. Schippers

directeur studiecentrum SGP

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen