Identificatie met Nederland

OP 24 SEPTEMBER PRESENTEERDE DE WETENSCHAPPELIJKE RAAD VOOR HET REGERINGSBELEID (WRR) HAAR RAPPORT IDENTIFICATIE MET NEDERLAND. DE RAAD VERSTREKT DE OVERHEID GEVRAAGD EN ONGEVRAAGD ADVIES. GENOEMD RAPPORT IS EEN VOORBEELD VAN EEN ONGEVRAAGD ADVIES.

Presentatie Maxima

Niet toevallig werd deze publicatie gepresenteerd door prinses Maxima. Zij ZOU hét voorbeeld zijn van een geslaagde immigrante. Helaas v/erd zij na het uitspreken van haar lezing vrijwel direct weggehoond door kamerleden van de PVV en VVD. Maxima zou 'prietpraat' verkondigd hebben en zou 'onnozel' zijn. Ook kwam er kritiek uit de hoek van Oranjeverenigingen. Het was inderdaad erg doorzichtig om uitgerekend de kroonprinses te vragen om de lezing te verzorgen bij de presentatie. Maar ook riskant.Want Maxima's integratie is namelijk absoluut niet representatief. Zij genoot hoger onderwijs, bewoog zich in de hogere kringen van de toenmalige Argentijnse junta, kortom: zij komt uit een ontwikkeld milieu. Dit in tegenstelling tot het kennisniveau en de ontwikkeling van de doorsnee immigrant die zich in Nederland heeft gevestigd. Twee weken na dato verdedigde minister-president Balkenende haar door te stellen dat hij voorinzage heeft gehad in haar lezing en geen moeite had met haar inhoudelijke opmerkingen. Met name het kabinet had moeten kunnen inzien (zeker na 100 dagen in het land te hebben rondgetoerd!) dat dit WRR-rapport zeer gevoelig zou liggen. De minister-president had de prinses daarom moeten aanraden haar lezing niet te houden. Desondanks gaf hij terecht aan dat prinses Maxima onzorgvuldig geciteerd werd. Met deze opmerking doelde de ministerpresident op de gekruide kritiek van verschillende islamcritici en het kamerlid Wilders. Prominenten uit deze hoek, zoals de columnisten Ellian en De Winter, zagen in het rapport van de WRR een tendens dat dé Nederlandse identiteit niet zou bestaan en dat Nederland een multiculturele melting pot zou zijn. Deze opmerkingen krijgen hun grond door de recen­ te uitspraak van ministerVogelaar dat op termijn een joods-christelijk-islamitische identiteit van Nederland mogelijk zou zijn.

Dé Nederlandse Identiteit

'De Nederlandse identiteit', deze opmerking heeft dagenlang het nieuws beheerst. Bestaat er zoiets als een Nederlandse identiteit en waar bestaat deze dan uit? Volgens de Rotterdamse emeritus-hoogleraar Couwenberg bestaat zo'n identiteit: de Nederlander heeft nog steeds de eigenschappen van 'koopman en dominee'. Anderen noemen de joodschristelijke wortels of de neutraliteitspolitiek als typisch Nederlandse kenmerken. Maar stempelen dergelijke begrippen de identiteit van de doorsnee Nederlander? Het zijn wat abstracte begrippen waarmee de gewone man zich nauwelijks kan identificeren met zijn natie. Inderdaad is het lastig en buitengewoon moeilijk om dé Nederlandse identiteit te benoemen. Het gevaar ligt op de loer dat deze identiteit exclusief benoemd gaat worden, waardoor zij bepaalde groepen uitsluit. Dan komt men uiteindelijk uit op de stelling dat de Nederlandse cultuur superieur zou zijn aan 'achterlijke, islamgeoriënteerde culturen'. Deze manier van denken is heel gevaarlijk en veroorzaakt maatschappelijke spanningen. Anderzijds: als Nederlanders er niet in slagen om dé Nederlandse identiteit te benoemen, hoe kunnen immigranten dan integreren? Aan welke culturele normen en waarden dienen ze hun gedrag dan te spiegelen? Dan toch maar een multiculturele samenleving? Nee, een multiculturele samenleving bestaat niet. Zo'n samenleving zou ten onder gaan aan elkaar beconcurrerende culturen. Neem bijvoorbeeld de dubbelmonarchie Oostenrijk-Hongarije van de negentiende eeuw of recenter, in de jaren negentig, Joegoslavië. Dergelijke voorbeelden laten zien, dat multiculturele naties desintegreren door cultuurverschillen en het wederzijdse onbegrip daarover. Als voorbeeld wordt ook vaak de Verenigde Staten van Amerika genoemd. Dit zou de ideale multiculturele samenleving zijn. Dan wordt voorbijgegaan aan het feit dat de founding fathers van de VS een duidelijke identiteit van hun land voor ogen hadden. Hun gedachtegoed werd zonneklaar ingegeven door de intellectuele cultuur van de Reformatie, het Puritanisme en de Verlichting.

Vormen van identificatie

In 'Identificatie met Nederland' beschrijft de WRR drie vormen van identificatie: een functionele, een normatieve en een emotionele identificatie. Hier is een verschuiving van identiteit naar identificatie te zien. Identificatie zou meer passen bij een open, weerbare samenleving, aldus het rapport.

Ten eerste functionele identificatie. Dit behelst de gedachte dat mensen niet cultureel of etnisch onderscheiden worden, maar dat mensen elkaar gaan waarderen op basis van hun positie en deelname in allerlei maatschappelijke processen, zoals participatie in verenigingen of deelname aan de arbeidsmarkt.

Daarnaast onderscheid de Raad normatieve identificatie. Dit zou betekenen dat normen en waarden kunnen veranderen dat we niet verstard blijven in het huidig; normenpatroon. Er moet ruimte zijn onculturele gewoonten en gebruiken aan v passen, zodat er diversiteit ontstaat met een eigen dynamiek.

Ten slotte wordt emotionele identificatie benoemd. Hierbij wordt ingegaan op de dubbele nationaliteit. Dit zou een aanvui ling zijn op het Nederlanderschap. Door dat men zich meer bewust zou worden van de eigen geschiedenis en eigen herkomst, vormt deze interpretatie wellicht een aanvulling op de identificatie met Nederland en versterkt het de band me het nieuwe land. Als voorbeeld noemt de Raad het Nationaal Museum dat divers opgezet zou moeten worden, met meer dere verhaallijnen, maar met een gezamenlijke toekomstvisie. Mijn vraag daarb' is: Hoe kan een gezamenlijke toekomstv; sie gepresenteerd worden, wanneer het ontbreekt aan fundamentele eenheid? De WRR-onderzoekers zien ook drie processen als bedreiging voor identiteitsvraagstul< l< en: individualisering, multinationaliserlng en globalisering. Individualisering kan leiden tot egoïsme, waarbij de naaste niet meer relevant lijkt te zijn. Multinationalisering en globalisering zijn externe factoren, die laten zien dat Nederland fungeert binnen een groter geneel van staten met gemeenschappelijke Delangen. Deze vorm van samenwerking /raagt aandacht voor de culturele vericheidenheid van bondgenoten, icht dubieus is het rapport bij de onderoouwing van het verhaal met statistische jegevens.Veel overzichten hiervan lijken willekeurig samengesteld, doen geen recht aan de context of zijn ronduit vaag geformuleerd. Bijvoorbeeld tabel 7.1 op jagina 167. De titel hiervan luidt: "Per- .entages die zeggen zich wel eens één te lebben gevoeld met de andere Nedermders, per gelegenheid, situatie of aaneiding". Genoemd voorbeeld laat zien Jat dit soort identificatie moeilijk statistisch vast te leggen is.

Ivoren toren

lisschien wel de centrale vraag met berekking tot dit stuk is of het rapport ' echt doet aan de situatie in Nederland inno 2007.Wie het rapport leest, zal neerdere keren de wenkbrauwen fron- .en. Het rapport klinkt wel wetenschappelijk, maar is eigenlijk elitair van aard. 'oals meerdere critici inbrachten, lijkt •et erop alsof er geen Fortuyn en Van ïogh geweest zijn. Alsof'Het multicultujle drama' door Paul Scheffer nooit gechreven is. Alsof Hirsi Ali niet bestond. Msof de opkomst van de PW berust op •en toevallig incident in de WD. Het rap- •ort doet de werkelijkheid tekort, omdat et niet ingaat op de praktische proble- '.en bij de integratie van etnische minarheden, terwijl deze zeker invloed ! ebben op het verharden en verruwen vin de Nederlandse samenleving. En in •et verlengde hiervan een negatieve in- 'ioed hebben op de identificatie van allochtonen met Nederland. Het ideaal van identificatie klinkt alom in hetWRR-rapport, maar de échte problemen in de samenleving worden niet benoemd. En iJaardoor faalt de Raad in het aandragen van werkbare, realistische oplossingen. Een multiculturele samenleving is namelijk geen ideale oplossing of te bereiken eindstation. Daar zijn we intussen toch wel met z'n allen achtergekomen. Nu de VVRRnog...

Wetenschappers benoemen vaker de zogenaamde kracht van een multiculturele samenleving, maar de barre praktijk wijst anders uit. De Nederlandse samenleving en politiek zijn juist diep gespleten over de aanpak van de moeizame integratie en de radicalisering van fundamentalistische moslims. Deze gespletenheid in visie, met alle moeilijke vragen daarover, worden in het rapport'handig' omzeild. Het is daarom 'een beetje dom' dat prinses Maxima, het kabinet Balkenende-IV, alsook de linkse kamerfracties zich in een hoek hebben laten zetten.Vanuit de praktijk was het te voorzien dat deze publicatie door parlement en opinie verdeeld zou worden ontvangen. Dat het rapport vrijwel tegelijkertijd verscheen met de publicatie van 'Land van aankomst', het nieuwste boek van integratiecriticus Paul Scheffer én het succes van de PW in recente peilingen, geeft de discussie over integratie alleen maar meer voedsel. De argumentatie dat ditWRR-rapport beoogt de neuzen de gelijke kant op te zetten, zie ik als een elitaire illusie.

Uitdaging

De uitdaging ligt in het durven benoemen van eigenschappen die deel uit kunnen maken van de Nederlandse identi­ teit. Daar is moed voor nodig. Of deze identiteit nu bestaat of niet, er zijn gedeelde waarden en normen die het Nederlander-zijn vormgeven. Zo kan gezegd worden dat ons land een joods-christelijke traditie kent, waarbij tolerantie een internationaal bekende eigenschap is, die aan Nederland(ers) wordt toegeschreven.

Daarom ten slotte een oproep in de richting van het bevindelijk-gereformeerde volksdeel.Vroeger leefde sterk het besef, als ik het zo mag zeggen, dat de Nederlandse taal en identiteit gedragen werd door verbondenheid met Gods Woord. Dragen wij dié identiteit nog uit? Durven we dit naar voren te brengen, ook in het maatschappelijke debat? Weliswaar dragen we minderheidsstandpunten uit en is onze identiteit er een van een kleine minderheid geworden. Maar identiteit vanuit Bijbelse principes is heilzaam voor de gehele samenleving!

]an Mark ten Hove

N.a.v. het rapport Identificatie met Nederland (Amsterdam University Press, den Haag/Amsterdam 2007) Als PDF geheel te downloaden via www.wrr.nl

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen