Kenniseconomie zonder kennis

HET GAAT NIET GOED MET HET NEDERLANDSE ONDERWIJS. IN SEPTEMBER PRESENTEERDE EEN ADVIESCOMMISSIE, ONDER LEIDING VAN SER VOORZITTER ALEXANDER RINNOOY K A N , AAN MINISTER PLASTERK ( O C & W ) EEN ADVIES­ RAPPORT OVER HET (DREIGENDE) LERARENTEKORT. UlT DIT RAPPORT, GETITELD: 'LEERKRACHT', BLIJKT DAT NEDERLAND AAN DE VOORAVOND STAAT VAN "EEN DRAMATISCH KWANTITATIEF TEKORT AAN KWALITATIEF GOEDE LERAREN".

Met het oog op de bedreigingen voor Nederland als kenniseconomie, is deze commissie in het leven geroepen en gevraagd advies uit te brengen. De commissie laat de alarmbel hard rinkelen. Het probleem van de fundamentele bedreiging van onze kenniseconomie is, zo zegt het rapport, al meer dan vijftien jaar bekend, maar een lange lijst van eerdere beleidsmaatregelen leverde tot nu toe teleurstellend weinig effect op.

Problematiek

De cijfers die het rapport publiceert over de tekorten, doen de haren van menigeen ten berge rijzen. Het primair onderwijs kampt in 201 I met een tekort van ongeveer drie procent. Dat zijn pakweg 2.400 leerkrachten. In het voorgezet onderwijs is het nog erger. Binnen vijf jaar zal het tekort oplopen tot zo'n zes procent, wat ongeveer neerkomt op 5.000 voltijdbanen.Tot 2015 moet voor maar liefst driekwart van de zittende docenten een opvolger worden gezocht. Saldo: 47.000 voltijdbanen.

Het probleem is niet alleen kwantitatief. De nieuwe instroom van docenten op de onderwijsmarkt kan de stijgende vraag naar nieuwe leraren niet opvangen. Het gevolg is dat scholen openstaande vacatures vaak oplossen door on- of onderbevoegde leraren voor de klas te zetten ofte bezuinigen op lesuren per vak. Meer dan driekwart van de scholen werkt momenteel met dergelijke oplossingen om lesuitval te beperken.

Aanpak

De commissie heeft, zo geeft het rapport aan, gekozen voor een aanpak die gebaseerd is op de samenhang tussen de beloning van de leraar, de kwaliteit van de leraar en de positie van de leraar binnen zijn school, zoals ook geformuleerd in de vraagstelling van het ministerie van OC& W (opdrachtgever). Samen zijn deze elementen van doorslaggevende invloed op de aantrekkelijkheid van het leraarschap:

Een betere beloning: De beloningsverschillen van leraren ten opzichte van hoogopgeleide werknemers in andere sectoren moeten worden ingelopen. Inkorting en verhoging van de salarisschalen is een van die maatregelen. Beloning naar niveau. Een sterker beroep: De Stichting Beroepskwaliteit Leraren (SBL) wordt omgevormd tot de Beroepsgroep Leraren. De Beroepsgroep leraren houdt een publiekrechtelijk basisregister bij van zijn leden, waarin hun werkervaring en scholing wordt geregistreerd. Houdt een docent zijn deskundigheid onvoldoende bij, dan vervalt de registratie.

Een professionelere school: Het rapport vervolgt met kracht de ontwikkeling naar een professionelere school. In een Convenant met de overheid wordt getracht de betrokkenheid van docenten te vergroten en de organisatorische voorwaarden daarvoor te creëren.

Onderwijsvernieuwingen

Volgens de SGP-jongeren blijft een belangrijke vraag in het rapport Rinnoy Kan liggen. In de paragraaf over onderwijsvernieuwingen wordt geen oordeel uitgesproken over de wijsheid van alle onderwijsvernieuwingen; dat behoorde niet tot haar mandaat.

Het is opvallend: de vernieuwingen kwamen allemaal van bovenaf maar - dat is het meest opmerkelijke - ze werden in de meeste gevallen ook bepaald door de politieke waan van de dag. Zo zijn de Partij van de Arbeid en het Nederlandse onderwijs nauw met elkaar verbonden. Jarenlang dicteerde de PvdA - onder leiding van bewindslieden als Jos van Kemenade, Jacques Wallage, Karin Adelmund en Jo Ritzen -het onderwijsdebat met een grote stroorr aan onderwijsvernieuwingen zoals de mid denschool, de Basisvorming, hetVMBO, het Studiehuis en de Tweede Fase. Door de vele vernieuwingen kwam vakinhoud op een ondergeschikte plaats. (VMBO, basisvorming, Tweede Fase) Vaar digheden gingen domineren en de kenniscomponent binnen het curriculum werd aanzienlijk afgezwakt.Veel vakdocenten haakten gedesillusioneerd af en pasten hun kennis en kunde toe in het bedrijfsleven. Afgezien van het belang var de persoonlijke ontwikkeling van leerlin gen; wat is een kenniseconomie in een land waar het onderwijs weinig aandach heeft voor die kennis en waar op lerarenopleidingen het vooral over onderwijskunde en competenties gaat en er geen sprake is van degelijke vakinhoud?

Actie

De korte termijn crisismaatregelen uit het rapport liegen er niet om. Om binne afzienbare tijd meer hoogopgeleiden voc de klas te krijgen stelt de commissie een aantal instrumenten voor. Zo wordt de inzet van promovendi gestimuleerd, mot de zij-instroom uit het bedrijfsleven verhoogd worden en wil men de 'stille reserve*(meer dan 100.000 mensen buiten het onderwijs met relevante bevoegdheid) oproepen terug te keren.

Wil men weer meer goede docenten tf rug in de klas, dan is volgens de SGP-joi geren de financiële injectie een goed en sterk medicijn. Het is een passende belening aan hoogopgeleiden en stimuleert zij-instromers, promovendi en de'stille reserve' terug te keren naar of te begin nen in het onderwijs. Ook is meer inspraak goed en doet de overheid er go d aan meer scholing te eisen.

Het is echter niet afdoende.Wil men he. onderwijs inhoudelijk weer aantrekkelijlmaken dan zal de overheid veel vernieuwingen moeten terugdraaien of aanpass -n en moet zij ervoor zorgen dat vakinhouii in het curriculum weer een dominante i •> \ gaat spelen. Want, wat moeten hoogopg' • leiden, goede alfa's en bèta's en promovendi in een onderwijs waar ze hun spreekwoordelijke ei niet kwijt kunnen?

Kees Jansen

Lid commissie Onderwijs

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen