Verkiezingen in Kenia (I)

TOT EN MET KERST VORIG JAAR WAS KENIA EEN BAKEN VAN STABILITEIT EN EEN VOORBEELD VAN DEMOCRATIE IN OOST-AFRIKA. N A DE VERKIEZINGEN VAN 27 DECEMBER IS DE SITUATIE HELEMAAL UIT DE HAND GELOPEN. ONVERWACHT WERD PRESIDENT MWAI KIBAKI (76) NA BEDENKELIJKE STEMMENTELLING TOT PRESIDENT UITGEROEPEN. ZiJN BELANGRIJKSTE RIVAAL RAILA ODINGA (62) BESTRIJDT HEM DE OVERWINNING. ZE SLEURDEN DE BEVOLKING MEE IN EEN SPIRAAL VAN GEWELD. VERSCHILLENDE INTERNATIONALE BEMIDDELINGSPOGINGEN LIEPEN TOT DUSVER OP NIETS UIT. DIT EERSTE ARTIKEL IN EEN DRIELUIK BESPREEKT DE OORZAKEN VAN HOE HET ZO UIT DE HAND HEEFT KUNNEN LOPEN. HET TWEEDE ARTIKEL GAAT IN OP DE DIRECTE AANLEIDING. EEN SLOTARTIKEL ZOEKT NAAR WEGEN EN RICHTIN­ GEN WAARIN EEN DUURZAME OPLOSSING GEZOCHT MOETEN WORDEN.

Verkiezingen. Het politiel< e debat in Kenia leeft.Vele partijen doen aan de verkiezingen mee. Kenianen zijn blij met hun meerpartijendemocratie. Nog steeds koesteren ze dit fenomeen als een geschenk, al staan de partijen nog voor vele uitdagingen tot professionalisering. Zo draait het bijvoorbeeld nog teveel om personen in plaats van programma's. Het NIMD is de partijen hierbij behulpzaam. Pas vijftien jaar geleden kv\/am in 1992 een eind aan het post-koloniale éénpartijstelsel. En pas sinds de verkiezingen van 2002 vi/erd ex-dictator Moi na 24 jaar en na twee eerdere vergeefse pogingen door Kibaki definitief uit het pluche verdreven. Met steun van Odinga. In de verkiezingen van een maand geleden stonden Kibaki en Odinga tegenover elkaar.

Oud zeer

De verhouding tussen Kibaki en Odinga «nmerkt zich door berekenend pragmatisme en een diepgeworteld wantrouwen. 3e in Londen opgeleide Kibaki draait in de Keniaanse politiek al mee vanaf Kenia's onafhankelijkheid van Groot-Brittannië in '963.Als parlementslid, minister onder Kenia's eerste president Kenyatta, vicepresident onder dictator Moi, en oppositieleider tegen Moi vervulde hij veelkleurige rollen. Zijn tegenstrever Odinga, die zijn opleiding genoot in communistisch Oost-Duitsland, is de zoon van onafhankelijkheidsstrijder en 's lands eerste vicepresident Oginga Odinga. Beschuldiging van een poging tot een staatsgreep in 1982 tegen Moi leverde hem een gevangenisstraf op van acht jaar. Dit weerhield de geboren opposant er niet van zich opnieuw in het politieke strijdtoneel te werpen. De politieke kameleon wisselde keer op keer van partij, werd bij de presidentsverkiezingen in 1997 derde na Moi en Kibaki en verenigde zich met de laatste in 2002. In ruil voor zijn steun aan Kibaki zou hij een premierfunctie krijgen die de macht van de president zou inperken. Kibaki hield zijn woord niet. Dit was niet de enige belofte die Kibaki niet hield. De president won de verkiezingen met de belofte dat hij in de eerste honderd dagen een nieuwe grondwet zou formuleren. Kernpunten waren het komen tot een betere balans in de machtsdeling tussen president en parlement en een meer evenredig kiessysteem tegenover het geldende winner-takes-all principe. Geen van deze zaken voerde hij uit. In tegendeel. Het constitutionele referendum van 2005 beoogde juist een handhaving van de macht van de president. Odinga leidde de nee-campagne. Het referendum werd weggestemd en Odinga stapte uit de regenboogcoalitie en richtte zijn ODM-coalitie op. Hierdoor werd ook de Keniaanse Kiesraad (ECK), die een sleutelrol zou spelen bij de verkiezingen van 2007, niet hervormd. Het beste waarop het door corruptie getekende presidentschap van Kibaki kon bogen, was een constante economische groei van ruim 5 procent per jaar en de toegenomen vrijheid van meningsuiting.

Etnisch verdeeld

3ud zeer

De multi-ethniciteit, die de Keniaanse sa­ menleving kenmerkt, speelt bij dit alles een wezenlijke rol. Over een bevolking van ongeveer 35 miljoen verdelen zich ruim 40 stammen. De vijf grootste stammen (Kikuyu (22%), Luhya (14%), Luo (13%), Kalenjin (12%) en Kamba (11%)) strijden voortdurend voor hun geografische en financiële belangen bij de verdeling van de politieke macht. De politieke partijen en coalities hebben zich dan ook meer georganiseerd volgens etnische lijnen dan programmatische uitgangspunten. Sinds jaar en dag domineren de Kikuyu's uit centraal Kenia de politiek en de handel. Daarbij zijn veel vruchtbare landerijen in andere stamgebieden in handen van 's lands grootste etnische groep. Ook Kibaki omringde zich hoofdzakelijk met zijn stamgenoten. Al decennia lang voelen de andere groepen zich politiek en economisch gemarginaliseerd. In een land waar 46% van de bevolking het moet doen met minder dan $1 per dag, is men geneigd zich voor wederzijdse hulp sterk te hechten aan familie en stamgenoten. Odinga, een Luo, heeft bij deze verkiezingen de tribale kaart maximaal uitgespeeld. Samen met de eveneens westelijk gelegen Luhya en de Kalenjin verenigde hij zich in de strijd tegen de overheersing van de Kikuyu. De Kamba werden vertegenwoordigd door splinterkandidaat Kalonzo, die zich van Odinga had afgescheiden. De belangrijkste inzet voor de verkiezingen van zowel Odinga als Kalonzo was de invoering van een federaal systeem. De politieke macht en de financiën moesten volgens hen evenredig verdeeld en overgeheveld worden naar de acht provincies. Kibaki daarentegen waarschuwde dat zo'n systeem de tribale verschillen juist zou vergroten en stelde voor het centrale gezag in Nairobi te houden. In deze context stonden de kemphanen eind december 2007 tegenover elkaar bij de verkiezingen. De inzet was hoog. De spanning was te snijden. Een nek-aan-nek race werd voorspeld. De grote vraag zou zijn of in de etnisch gepolariseerde samenleving de democratische spelregels ook gerespecteerd zouden worden. Inmiddels weten we beter en is opnieuw de zoektocht naar duurzame oplossingen begonnen.

de geboren opposant er niet van zich opnieuw in het politieke strijdtoneel te werpen. De politieke kameleon wisselde keer op keer van partij, werd bij de presidentsverkiezingen in 1997 derde na Moi en Kibaki en verenigde zich met de laatste in 2002. In ruil voor zijn steun aan Kibaki zou hij een premierfunctie krijgen die de macht van de president zou inperken. Kibaki hield zijn woord niet. Dit was niet de enige belofte die Kibaki niet hield. De president won de verkiezingen met de belofte dat hij in de eerste honderd dagen een nieuwe grondwet zou formuleren. Kernpunten waren het komen tot een betere balans in de machtsdeling tussen president en parlement en een meer evenredig kiessysteem tegenover het geldende winner-takes-all principe. Geen van deze zaken voerde hij uit. In tegendeel. Het constitutionele referendum van 2005 beoogde juist een handhaving van de macht van de president. Odinga leidde de nee-campagne. Het referendum werd weggestemd en Odinga stapte uit de regenboogcoalitie en richtte zijn ODM-coalitie op. Hierdoor werd ook de Keniaanse Kiesraad (ECK), die een sleutelrol zou spelen bij de verkiezingen van 2007, niet hervormd. Het beste waarop het door corruptie getekende presidentschap van Kibaki kon bogen, was een constante economische groei van ruim 5 procent per jaar en de toegenomen vrijheid van meningsuiting.

drs H.J. van Schothorst

menleving kenmerkt, speelt bij dit alles een wezenlijke rol. Over een bevolking van ongeveer 35 miljoen verdelen zich ruim 40 stammen. De vijf grootste stammen (Kikuyu (22%), Luhya (14%), Luo (13%), Kalenjin (12%) en Kamba (11%)) strijden voortdurend voor hun geografische en financiële belangen bij de verdeling van de politieke macht. De politieke partijen en coalities hebben zich dan ook meer georganiseerd volgens etnische lijnen dan programmatische uitgangspunten. Sinds jaar en dag domineren de Kikuyu's uit centraal Kenia de politiek en de handel. Daarbij zijn veel vruchtbare landerijen in andere stamgebieden in handen van 's lands grootste etnische groep. Ook Kibaki omringde zich hoofdzakelijk met zijn stamgenoten. Al decennia lang voelen de andere groepen zich politiek en economisch gemarginaliseerd. In een land waar 46% van de bevolking het moet doen met minder dan $1 per dag, is men geneigd zich voor wederzijdse hulp sterk te hechten aan familie en stamgenoten. Odinga, een Luo, heeft bij deze verkiezingen de tribale kaart maximaal uitgespeeld. Samen met de eveneens westelijk gelegen Luhya en de Kalenjin verenigde hij zich in de strijd tegen de overheersing van de Kikuyu. De Kamba werden vertegenwoordigd door splinterkandidaat Kalonzo, die zich van Odinga had afgescheiden. De belangrijkste inzet voor de verkiezingen van zowel Odinga als Kalonzo was de invoering van een federaal systeem. De politieke macht en de financiën moesten volgens hen evenredig verdeeld en overgeheveld worden naar de acht provincies. Kibaki daarentegen waarschuwde dat zo'n systeem de tribale verschillen juist zou vergroten en stelde voor het centrale gezag in Nairobi te houden. In deze context stonden de kemphanen eind december 2007 tegenover elkaar bij de verkiezingen. De inzet was hoog. De spanning was te snijden. Een nek-aan-nek race werd voorspeld. De grote vraag zou zijn of in de etnisch gepolariseerde samenleving de democratische spelregels ook gerespecteerd zouden worden. Inmiddels weten we beter en is opnieuw de zoektocht naar duurzame oplossingen begonnen.

SGP-Partijcoördinator bij het NIMD

drs H.J. van Schothorst

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen