Verval ledendemocratie

Arrogantie

Inspraak

STEEDS MINDER MENSEN ZIJN LID VAN EEN POLITIEKE PARTIJ. NOG GEEN 3 % DE BEVOLKING HOORT TOT DIE GROEP. DAT IS OP ZICH NIETS DAT OPZIEN BAART, OMDAT VERMINDERING VAN DE LEDENAANTALLEN AL ENKELE TIENTALLEN JAREN AAN DE GANG IS. EEN NIEUWE ONTWIKKELING IS DAT POLITICI ALS VERDONK EN WiLDERS OPENLIJK HUN AFKEER UITSPREKEN OVER EEN POLITIEKE PARTIJ ALS ORGANISATIEVORM EN LIEVER SPREKEN OVER EEN POLITIEKE BEWEGING.

Het verschil tussen die twee, in de opvatting van Verdonk en Wijders, is dat een beweging minder gebonden is aan leden en dichter bij 'het volk' staat. In een RD-artikel van 3 I december werd aandacht gevraagd voor deze verschuiving en het "failliet van de ledendemocratie". Hoe kijken wij hier tegen aan?

Trend

In de tijd van de verzuiling was het lidmaatschap van een politieke partij vrij algemeen. De binding met één religie of levensbeschouwing was bij veel mensen aanwezig en de betrokkenheid op een politieke partij door lidmaatschap vloeide daar logisch uit voort. Wie wel eens iets gelezen heeft over de geschiedenis van de christelijke of de socialistische partijen, weet dat de leden gestalte gaven aan hun betrokkenheid bij de partij in massabijeenkomsten waarin de leider sprak en de leden luisterden. Die manier van betrokkenheid op een partij is de laatste decennia snel achteruitgegaan. Sowieso is de binding aan één kerk, omroep of krant in die periode afgenomen. De veelge- •loorde term "zwevende kiezer" duidt op dezelfde ontwikkeling; veel burgers binden zich niet meer aan één partij door 'idmaatschap.

Partij

Hoe reageren politici in Den Haag op deze ontwikkelingen! Minister ter Horst an Binnenlandse Zaken kiest ervoor de ïedendemocratie te versterken door in de subsidiëring het ledenaantal zwaarder nee te laten tellen. Daarmee gaat ze in tegen de trend dat steeds minder Nederlanders lid zijn van een politieke partij. Partijen zelf hebben op deze ontwikkeling gereageerd door het partijgebeuren spannender te maken, bijvoorbeeld door de leden een nieuwe partijleider te laten kiezen zoals dat bij de VVD is gebeurd. Spanning levert dat wel op, maar evenzeer een tot op het bot verdeelde partij, zo zal menig VVD-er zelf ook erkennen. Een partij die ook succesvol is in het betrekken van leden bij de partij is de SP. Zij zoeken vooral hun kracht in een sterke organisatie die aanwezig is op alle mogelijke plaatsen in de samenleving. De bijna dictatoriale manier waarop de partij geleid wordt, is echter voor veel andere partijen niet zo aantrekkelijk.

Arrogantie

Verdonk en Wilders kiezen een heel andere aanpak. De partij van Wilders heeft welgeteld één lid, hij zelf, omdat zijn partij anders niet mee kan doen aan de verkiezingen. Hij loopt daarbij subsidie mis omdat de eis voor overheidssubsidie het hebben van minimaal duizend leden is. Dat is een bewuste strategie. Wilders en ook Verdonk, die bezig is met het oprichten van de politieke beweging Trots op Nederland, nemen hiermee afstand van de traditionele politieke partij.Volgens hen is inspraak via lidmaatschap achterhaald en ingehaald door moderne manieren van communicatie als internet. Een ledenorganisatie gaat ten koste van de slagkracht van de partij.Verdonk en Wilders beroemen zich erop echt te luisteren naar'de mensen in het land', ver weg van de 'Haagse kaasstolp'. Daar past een moderne manier van politieke organisatie bij, zo stellen zij.

Inspraak

De opkomst van een medium als internet en de teloorgang van traditionele middelen om contact met leden te houden via de 'zaaltjes', is een goede reden om na te denken over het functioneren van politieke partijen. Het is onmiskenbaar zo, dat Wilders en Verdonk met hun manier van politiek bedrijven groepen aanspreken die zich anders niet vertegenwoordigd zien. Partijen moeten hun best doen om via allerlei manieren te achterhalen wat er leeft in de samenleving, ook via internet, temeer omdat leden steeds minder een doorsnede zijn van de achterban. Anderzijds zijn er kritische kanttekeningen te plaatsen bij meer inspraak voor de burgenVerdonk en Wilders buiten de afl< eer voor de partij als 'banenmachine' uit met een in hun ogen on-Haagse aanpak van een politieke beweging. Zij suggereren ver af te staan van het Haagse spel terwijl ze het gewoon meespelen.

Bovendien doen allerlei verregaande voorstellen over inspraak via internet afbreuk aan de eigen verantwoordelijkheid van Kamerleden. Het idee dat via internet bepaald kan worden wat het stemgedrag van een fractie in de Kamer wordt, maakt van een democratie een oncontroleerbaar geheel. Iemand als Verdonk is niet echt aanspreekbaar op haar oordeel, omdat ze steeds schermt met het feit dat zij zegt wat'de mensen in het land' vinden. De mensen in het land vinden van alles, uiteindelijk is het Verdonk die bepaalt wat zij vinden.

Partijen dienen kritisch na te denken over de vraag hoe ze hun achterban bij de politiek betrekken en ook buiten het ledenbestand te kijken voor aansprekende ideeën en inspirerende initiatieven. Internet kan daarbij helpen. Het is echter wat bedenkelijk om te teren op onvredegevoelens over de politieke partij. Ook in de 2 P-eeuw is ruimte voor politici die politiek bedrijven vanuit een solide basis, daarbij vanuit eigen deskundigheid en overtuiging een koers bepalen en daarover in gesprek gaan met hun achterban.

Geert Schipaanboord

Voorzitter commissie Binnenland

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen