De kracht van het gezin

VOOR HET EERST HEBBEN WE IN NEDERLAND EEN MINISTER VOOR JEUGD EN GE­ ZIN: EEN TEKEN DAT DIT KABINET HET BELANG ZIET VAN GOED FUNCTIONERENDE GEZINNEN EN EEN KRACHTIGE AANPAK VAN DE JEUGDPROBLEMATIEK. HoE GAAT DE NIEUV/E MINISTER, IN DE PERSOON VAN VICE-PREMIER RoUVOET, DE GEZIN­ NEN VERSTERKEN EN DE PROBLEMEN OP DIT TERREIN AANPAKKEN? IN DE GEZINS- NOTA 'DE KRACHT VAN HET GEZIN* STAAN ZIJN PLANNEN EN VOORSTELLEN.

De gezinsnota begint met een beschrijving van de waarde van sterke gezinnen. De overheid definieert het begrip 'gezin' als volgt: "Elk leefverband van een of meer volwassenen die verantwoordelijkheid dragen voor de verzorging en opvoeding van een of meer kinderen." Het is opmerkelijk dat onder leiding van CUminister Rouvoet gekozen is voor het aanhouden van deze seculiere (niet neutrale) definitie. Kennelijk wil de vice-premier de confrontatie met seculiere partijen op dit punt niet aangaan. In lijn hiermee worden in de gezinsnota normatieve uitspraken nauwgezet vermeden, bijvoorbeeld over het krijgen van kinderen, het al dan niet scheiden, etc. Begrijpelijk, want zo komen de verwijten vanuit liberale en libertijnse hoek in de lucht te hangen. De gezinsnota ademt een en al zakelijkheid. Maar in het hoofdstuk'Gezin en werk' gaat het even 'mis': terwijl alles aan de individuele vrijheid moet worden overgelaten, wordt op pag. 42 gesteld dat "vrouwen over het algemeen minder uren werken dan wenselijk is en mannen juist meer." Hier is de overheid wel degelijk'zedenmeester' aan het spelen!

Waarde

Volgens het kabinet hebben goed functionerende gezinnen een belangrijke waarde in zichzelf: een gezinsverband vormt een veilige en liefdevolle thuishaven. Mensen kunnen daar zichzelf zijn, zorgen voor elkaar en stap voor stap leren zelfstandig en verantwoordelijk in het leven te staan. Daarnaast hebben sterke gezinnen ook waarde voor de samenleving als geheel. Ze vormen een belangrijke bron voor het kweken van betrokkenheid bij de samenleving en voor het overdragen van waarden en normen. Er zijn verschillende ontwikkelingen die de positie van het gezin onder druk zetten; de gezinsnota noemt de belangrijkste trends. De afgelopen decennia is het aantal echtscheidingen toegenomen. De laatste tien jaar schommelt het rond de 34.000 per jaar Elk jaar krijgen ongeveer 60.000 kinderen te maken met een scheiding van hun ouders. Dit heeft voor kinderen ingrijpende gevolgen: zij worden in de regel geconfronteerd met vaak heftige en langdurige conflicten tussen ouders.Vaak is er na de scheiding sprake van economische achteruitgang en afnemende opvoedingskwaliteiten. Ook nemen de contacten met de uitwonende ouder af. Uit onderzoek blijkt dat bijna 50% van de kinderen van gescheiden ouders later zelf ook gaat scheiden. Vanwege de schadelijke gevolgen voor kinderen is begeleiding bij echtscheiding of relatieproblemen erg belangrijk.Terecht en ook moedig dat Rouvoet dit oppakt. In de nota blijft een belangrijk punt echter onbenoemd. Dat is dat het breken van een belofte van trouw schuld veroorzaakt en de vertrouwensbasis van een kind beschadigt. Als papa en mama al niet meer te vertrouwen zijn en het kind moet kiezen tussen een van beiden, veroorzaakt dat op termijn schade, ook voor de samenleving als geheel. Behalve een cursus voor stellen met relatieproblemen zou het verstandig zijn mensen te wijzen op de risico's van het lichtvaardig aangaan van een huwelijk of het zomaar gaan samenwonen. Uiteraard moet de overheid zich niet al te zeer inlaten met de persoonlijke keuzes van mensen. Maar er is tegenwoordig veel overheidsvoorlichting beschikbaar, ook voor min-der zwaarwegende zaken. Waarom dan niet mensen erop wijzen dat het aangaan van een relatie niet vrijblijvend is, maar verplichtingen schept naar elkaar én naar de samenleving?

Opvoeding

De gezinsnota geeft ruim aandacht aan de veranderde maatschappelijke context waarin gezinnen functioneren. Er is in toenemende mate ruimte voor inspraak van kinderen. Dit wordt wel omschreven als 'onderhandelingshuishouding'; wij spreken liever van 'overleg'. Onderhandelen met elkaar verdoezelt de missie van het gezin: liefde en zorg dragen voor elkaar. De toegenomen mobiliteit leidt ertoe dat kinderen makkelijker overal heengaan en zo hun eigen indrukken opdoen. Deze ontwikkeling heeft gevolgen voor de opvoeding. In de gezinsnota van Rouvoet valt in dit verband de term 'kerk' slechts twee keer, op pag. 34 en 36 Juist op het terrein van opvoeding zouden staat en kerk(en) kunnen samenwerken - met respect voor de onderscheiden verantwoordelijkheden. In de gezinsnota wordt daarentegen wel veel verwacht van scholen, consultatiebureaus, jeugdwerkers en andere hulpverleners. Veel ouders vragen om begeleiding bij de opvoeding en stellen groepsgesprekken met andere ouders op prijs. Hier zien wi een kans voor kerken om op deze behoefte in te spelen, bijvoorbeeld door het organiseren van laagdrempelige gespreksavonden of toerusting op het gebied van actuele ontwikkelingen. Uit onderzoek blijkt dat een meerderheid van de Nederlanders vindt dat ouders de zorg voor baby's in eigen hand moeten houden. Kinderopvang in het eerste levensjaar ligt gevoelig. Hier kiezen velen voor het gezonde en nuchtere SGP-standpunt dat jonge kinderen het beste thuis opgevoed kunnen worden. Aan de regering nu de kans om de wens van deze (zwijgende en verzwegen) meerderheid te realiseren. Helaas ontbreken in De kracht van het gezin daarvoor concrete maatregelen.

Keuzevrijheid

Een centraal begrip in de gezinsnota is keuzevrijheid. Deze is volgens de nota toegenomen doordat de arbeidsparticipatie en economische zelfredzaamheid van vrouwen is vergroot. Dat is wel erg kort door de bocht.Want met die keuzevrijheid valt het bar tegen in Nederland. De meeste jonge moeders gaan uit economische noodzaak (vaak: huur- of hypotheeklasten) toch door met hun betaalde baan buitenshuis, of het kindertal moet toenemen tot drie of meen Met andere woorden: van echte keuzevrijheid is niet altijd sprake. Daarbij komt dat bij keuzevrijheid de belangen van het kind voorop moeten staan. Dit zou in de gezinsnota veel sterker kunnen worden benadrukt. Wanneer het kabinet werkelijk de belangen van het kind op het oog heeft en in dat licht de keuzevrijheid wil bevorderen, zou ze ook werk moeten maken van de weeffout in het Nederlandse belastingstelsel. Daarover hult de gezinsnota zich echter in stilzwijgen. Als gezinnen nu eens écht naar draagkracht zouden worden belast... Maar nee, in Nederland geldt een individuele belastingheffing op het inkomen uit arbeid. Daardoor worden gezinnen met één kostwinner onevenredig zwaar belast. Het verschil in belastingdruk kan oplopen tot circa 25% ten opzichte van een tweeverdienersgezin! Tot overmaat van ramp besloot dit kabinet tot afschaffing van de overdracht van de heffingskorting. De balans slaat zo nog meer door Gezinsminister Rouvoet moet toch eens gaan praten met collega Bos van Financiën.Wat ons betreft wordt de weeffout in het belastingstelsel gerepareerd door het inkomen uit arbeid te verdelen over beide fiscale partners.

Kindgebonden budget

Een ander punt van kritiek betreft de introductie van de Inkomens Afhankelijke Combinatie Korting (lACK).Waarom zo nodeloos ingewikkeld doen? Waarom weer een extra regeling? Alleen maar omdat de hedendaagse ideologie aan beide huwelijkspartners het gebod voorschrijft: 'gij zult participeren op de arbeidsmarkt!' In het kader van de deregulering zou het voor de hand liggen om het budget voor de lACK aan het kinderbijslagbudget toe te voegen. De inkomensonafhankelijkheid van deze toeslag heeft in de praktijk een nivellerende werking, omdat rijke ouders nu eenmaal meer uitgeven aan hun kind dan minder welvarende ouders. Dat bespaart een hoop administratieve rompslomp. De introductie van het kindgebonden budget alsmede de verhoging in de komende jaren stemt ons deels tevreden. Goed dat er meer geld naar gezinnen met kinderen gaat. Bij vergelijking tussen EU-lidstaten op het punt van kindgerichte gezinsondersteuning bungelt Nederland nu ergens onder aan de ladder Maar of Nederland met deze regeling het gemiddelde EU-niveau haalt, betwijfelen we sterk.Verder zouden wij dit kindgebonden budget - als inkomensafhankelijke component - gewoon aan de kinderbijslag toevoegen. De stelregel 'één kind, één toeslag' zou een hoop geregel en gedoe schelen.

Gezinsvriendelijk

De gezinsnota constateert dat weinig werkgevers een specifiek gezinsvriendelijk beleid voeren. Als oorzaak wordt genoemd dat werkgevers het ouderschap als een privé-aangelegenheid beschouwen. Een dergelijk beleid is niet alleen voor werkgevers van belang om het tekort aan arbeidskrachten te verminderen. Het krijgen van kinderen is cruciaal voor de ontwikkeling en toekomst van de héle samenleving. Het feit dat er in Nederland veel minder kinderen worden geboren, wijst op degradatie van de cultuur en een meer egoïstische levensstijl van veel Nederlanders. Het verdient daarom aanbeveling onderzoek te doen naar de redenen van mensen om het krijgen van kinderen te voorkomen of te beperken. Gezinsvriendelijke wijken en betaalbare woningen zijn erg belangrijk. Daar vraagt Rouvoet terecht aandacht voor In Rotterdam is hiervoor een stadsbrede visie ontwikkeld. In tegenstelling tot wat 'verlichte columnisten' beweren, vinden veel mensen het prettig om in een wijk met gezinnen te wonen. Het buiten spelen van kinderen vergroot de levendigheid van een wijk. Misschien een idee voor SGP-raadsfracties en de RO-wethouders van SGP-huize in het land om hun licht in Rotterdam op te komen steken.

Conclusie

Voorgaande kritische opmerkingen laten onverlet dat op een aantal punten winst is geboekt. Mensen - vooral kinderen - moet je niet strikt benaderen als individuen; de meesten leven in een gezinsverband. De overheid komt in zekere zin uit een ideologische kramp, ai blijft het wennen voor Pechtold, Rutte en Halsema. Dat het jeugdbeleid meer gekoppeld wordt aan gezinsbeleid is een goede zaak. Aan problemen van en met jongeren liggen meestal gezinsproblemen ten grondslag.

Gezinnen verdienen duurzaam steun, zegt de gezinsnota. Een prima uitspraak. Maar om die steun te realiseren is minister Rouvoet aangewezen op samenwerking met andere ministers en met gemeenten. De laatste moeten daarom meer beleidsvrijheid krijgen om bijvoorbeeld ook daadwerkelijk iets aan armoede onder gezinnen te kunnen doen, met name eenoudergezinnen. Het blijft verbazingwekkend dat de nota de onevenredig zware belastingdruk op eenverdienersgezinnen niet onder kritiek stelt. Het kabinet verergert deze fiscale ongelijkheid en verzwaart de administratieve lasten door extra regelingen. Uiteindelijk frustreert dat de keuzevrijheid van ouders door de aandrang (soms: financiële dwang) om toch vooral te participeren op de arbeidsmarkt. Ten slotte. Minister Rouvoet heeft de studie Goedgezinde politiek van de Guido de Brés-Stichting in zijn bezit. We adviseren hem die toch nog eens goed door te lezen.

johan van Ber/cum en jan Sctiippers

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen