Cultuur onderwijzen

TE MIDDEN VAN ALLE NEGATIEVE BERICHTGEVING RONDOM HET NEDERLANDSE ONDERWIJS - ER LIGGEN IMMERS TV/EE DIKKE RAPPORTEN DIE ZEGGEN DAT HET MET HET NEDERLANDSE ONDERWIJS SIMPELWEG 'EXCEEDINGLY' SLECHT GESTELD IS - VERSCHIJNT ER EEN SPRANKJE HOOP AAN DE HORIZON; ER IS EEN NEDERLAND­ SE VERTALING BESCHIKBAAR VAN HET BOEK 'WAAROM CULTUUR BELANGRIJK IS' (CULTURE COUNTS. FAITH AND FEELING IN A WORLD BESIEGED) VAN DE BEKEN­ DE BRITSE FILOSOOF EN PROMINENT CONSERVATIEF DENKER ROGER SCRUTON.

Identiteitscrisis

In de allereerste zin van het'woord vooraf' stelt Scruton kort en onomwonden wat het probleem is: "De westerse samenlevingen, van buitenaf beproefd door de radicale islam en van binnenuit door het'multiculturele' denken, maken een acute identiteitscrisis door." In deze tijden van verregaande subjectiviteit en cultureel relativisme lijkt haast geen besef meer te bestaan van de collectief geërfde culturele waarden en het gros van de Nederlanders is hard op weg zich de erfenis van eeuwen Europese cultuur te onterven en in een weg van individualisme en goedkope zelfverheffing ten onder te gaan.

Beschaving

Als moderne mensen over beschaving spreken, zullen ze altijd een levensvatbare democratie en superieure technologie als haar belangrijkste kenmerken opnoemen. Deze verworvenheden, vooral zichtbaar in de geschiedenis van de wording van Amerika, dwingen ons volgens Scruton om ons opnieuw te bezinnen op onze westerse beschaving. Amerika, het land waarvan we zozeer afhankelijk zijn geworden, is in tegenstelling tot Europa een weg opgegaan die zich in geen enkele plaats of tijd herkent. Door ons opnieuw op de westerse beschaving te bezinnen, zullen we niet uitkomen bij een immigratieland dat zich niet herkent in enige plaats of tijd, maar bij "een project dat twee millennia geleden voortkwam uit grote gebeurtenissen in het Middellandse Zeebekken, en waarop vandaag de dag de aspiraties en antipathieen van het hele mensdom gericht zijn." "De sterke nadruk op verworvenheden en weldaden als democratie en technologie weten het hart niet voor zich te winnen", 20 legt Scruton in zijn voorwoord uit. "Zij scheppen niet de diepe verbondenheid waarvan de toekomst van onze beschaving afhangt. Ze creëren geen perspectief op het menselijk leven en de betekenis daarvan, dat ofwel bestand is tegen het sarcastische nihilisme van de interne critici van het westen ofwel tegen de humorloze kwezelarij van de islam. Als we met zulke vijanden te maken hebben, gaat het er niet om dat we onze successen bekrachtigen, maar ons recht van bestaan."

Religie

Indrukwekkende taal, maar wat hebben we eraan als het gaat over het Nederlandse onderwijs? Scruton neemt het in zijn boek op voor het christendom dat ons volgens hem in staat stelde ons recht van bestaan te bekrachtigen en ons de diepe verbondenheid liet voelen waarvan ons bestaan afhing, door ons het visioen van Gods genade en onze verlossing te schenken. "Wij [dus ook reformatorische christenen] moeten cultuur zien als de bewaarplaats van emotionele kennis, waardoor we de betekenis van het leven als doel op zichzelf kunnen leren begrijpen. Cultuur erft van de religie de kennis van het hart, waarvan sympathie de essentie vormt. Maar zelfs als de religie die haar aanvankelijk voortbracht er niet meer is, kan die kennis worden doorgegeven en uitgebreid. Ja, in die omstandigheden is het des te belangrijker dat de cultuur wordt doorgegeven, omdat ze de enig overdraagbare getuigenis vormt van het hogere leven van de mens."

Onderwijs

Als vanzelf volgt hieruit de noodzaak voor het onderwijzen van cultuur.Waarom? "Omdat het zoveel kennis en interesse bevat, kennis hoe met elkaar en met vreemdelingen om te gaan, kennis van het menselijke hart, zoveel liefde voor het leven", zo stelde Scruton in een interview naar aanleiding van de verschijning van de Nederlandse vertaling van zijn boek.

Scruton gaat ook in op de huidige malaise in het onderwijs en stelt onomwonden dat een van de meest diepgewortelde vormen van bijgeloof van onze tijd zegt dat het doel van onderwijs is om de ontvangers ervan te begunstigen. Met zijn warme cultuurpleidooi in ons achterhoofd wordt het duidelijk dat leerlingen niet om zichzelf naar school gaan, maar om die schat aan morele en emotionele kennis te begunstigen.Alles wordt in het huidige socialistische en egalitaristische denken over onderwijs onderworpen aan dat ene criterium: is het relevant, algemeen voor iedereen? Maar, zo antwoordt de Britse filosoof in hetzelfde interview: "The purpose of education is not to sink to the level of people who don't have it, but raise people up to the level of those who do." Hij voert een warm en helder beargumenteerd pleidooi voor kennisoverdracht, het onderwijzen van literatuur, muziek en kunst, voor morele vorming en het opvoeden van emoties, zodat leerlingen weten wat ze moeten voelen wanneer er een moreel of esthetisch oordeel wordt gevraagd. Ook de huidige massamedia moeten het ontgelden in zijn boek. Massamedia focussen namelijk niet op reflectief begrip, maar op sensatie. Mensen leven op een tijdelijk dieet van opwinding, in een eeuwig heden, zonder verbinding met het verleden en wat dat bracht.

Toch constateert Scruton in het laatste hoofdstuk nog glimpjes hoop. Met name nu, nu het vooral gaat om het hoe van het onderwijs en niet om het waarom en wat is Scrutons boek een belangrijke richtingwijzer. Wie zijn ideeën over onderwijs wil toetsen aan klassiek Europees, christelijk denken, neme en leze dit boek.

Kees Jansen

commissie Onderwijs

N.a.v. Waarom cultuur belangrijli is Roger Scruton Uitgeverij Nieuw Amsterdam Prijs € 16, 95

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen