Laat Balkenende zijn karwei af maken

Er doken geruchten op dat de premier de wijk zou nemen naar europa. er werd zelfs een compleet draaiboek bij geleverd: Balkenende naar Brussel, minister Verhagen verhuist van Buitenlandse Zaken naar ‘het torentje’ en minister eurlings van Verkeer en Waterstaat gaat resideren op Buitenlandse Zaken. Maar de premier deed de praatjes af als “flauwekul”.

Ongeschreven staatsrecht
Het is niet voor het eerst dat er geruchten opduiken over een Nederlandse premier die getipt wordt voor een hoge europese post. Wim Kok, Balkenende’s directe voorganger, overkwam hetzelfde, evenals diens voorganger, Ruud Lubbers. De vraag rijst of een minister-president er wel tussentijds tussenuit mag knijpen. Staatsrechtdeskundigen komen er niet helemaal uit. Je kunt redeneren: nergens staat dat het niet mag, dus mag het. Maar zo eenvoudig is het niet. Het staatsrecht bestaat namelijk niet alleen uit op schrift gestelde regels, maar voor een minstens zo belangrijk deel uit het zogenaamde ongeschreven recht: regels die afgeleid kunnen worden uit hoe het vroeger ging.

Hoe ging het vroeger? Opvallend is dat het slechts hoogst zelden is voorgekomen dat een minister nog tijdens z’n ambtsperiode opstapte om elders te gaan werken. Let wel, het gaat hier om ‘gewone’ ministers. Van de ruim 500 die we er sinds 1848 hadden, veranderden slechts een kleine 20 tijdens de rit van ‘baan’. Dat is 4 procent. Uit deze lage score laat zich al afleiden dat er een soort norm is die voorschrijft dat je als minister de rit uitzit - afgezien natuurlijk van politieke averij, of ziekte en dergelijke.

Zicht van de haven
Bij enkele ‘vaandelvluchters’ kan een aantal ‘verzachtende omstandigheden’ worden aangevoerd. Ongeveer de helft ging weg toen het kabinet waarin ze zaten op de laatste benen liep. Met andere woorden: ze verlieten het schip in het zicht van de haven, toen het kabinet al feitelijk en/of formeel demissionair was. Kort voor een nieuwe bemanning zou aantreden, verlieten ze het (aanmerende) schip. In dit soort gevallen is een vroegtijdig afscheid acceptabel en wordt er voor de resterende tijd ook geen nieuwe opvolger meer benoemd.

Wat bij de beoordeling van de (on)betamelijkheid van een tussentijds vertrek vérder meeweegt is het antwoord op de vraag hoe lang iemand het land al heeft gediend. In de praktijk blijkt een minister die elders aan de slag gaat op compassie te kunnen rekenen als hij er al een aardig tijdje als bewindsman op heeft zitten. Dat de aard van de nieuwe ‘baan’ daarbij bovendien gewicht in de schaal legt, bleek toen de nog maar kort op het ministerspluche zittende minister De Hoop Scheffer van Buitenlandse Zaken in 2003 de hoogste baas werd van de NAVO. Niemand maakte er een punt van.

Gezicht en naamgever
Tot zover de norm wat betreft ‘normale’ ministers. Maar nu de minister-president. Met Balkenende’s vertrek stapt niet zomaar een minister op, maar de kapitein, en dat terwijl het schip van staat in buitengewoon zwaar weer is beland. De kapitein gaat zoals bekend altijd als laatste van boord, zeker bij storm. en als de minister- president, samen met de minister van Financiën overigens, ons de afgelopen maanden iets heeft duidelijk gemaakt, is het wel dat het met het oog op de financiële en economische vooruitzichten alle hens aan dek is.

Feit is voorts dat het soortelijk gewicht van de premier de laatste jaren aanzienlijk is toegenomen. Balkenende is niet zomaar een minister, hij is de minister-president, het beeldbepalende gezicht en de naamgever van het kabinet, die in goede en slechte tijden namens de regering ‘het volk’ toespreekt. Ook fórmeel is de premier anders dan de anderen. Balkenende werd door de koningin in 2007 aangesteld als formateur. Hij heeft daarna alle ministers en staatssecretarissen aangezocht en ‘gekeurd’, híj heeft voor het optreden en het programma van ‘zijn’ ploeg verantwoording afgelegd in de volksvertegenwoordiging en hij doet dat nog steeds, zoals twee weken geleden bij de algemene beschouwingen.

Moraal
Moraal van dit verhaal: Balkenende’s plaats is in Den Haag. Híer heeft hij in 2007 bijgetekend, in principe voor vier jaar. Zijn staatkundig bijzondere positie als architect en voorman van het naar hem vernoemde kabinet, maken een voortijdig vertrek halverwege de kabinetsperiode (Balkenende-IV wordt Verhagen I) niet goed denkbaar. Voeg daarbij de gigantische klus waar het kabinet nu voor staat, en de conclusie kan niet anders zijn dan: Balkenende behoort zijn karwei af te maken.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen