Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Praktische beginselen (27)

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Praktische beginselen (27)

4 minuten leestijd Arcering uitzetten

De Rijksvoorlichtingsdienst legt het heel eenvoudig uit: “Er zijn in de wereld verschillende manieren om een land te besturen. In sommige landen is maar één persoon de baas, in andere landen is een kleine groep mensen de baas en in weer andere landen zijn eigenlijk alle mensen de baas. Nederland is een constitutionele monarchie. Dat betekent dat alle mensen de baas zijn, maar dat één persoon aan het hoofd van Nederland staat: het staatshoofd. dat is de Koning of de Koningin.” Van het constitutioneel koningschap is de SGP voorstander.

Bron en vormgeving gezag
In artikel 3 van het Program van Beginselen is aangeven waar de bron van het overheidsgezag ligt: “De overheid is als dienaresse Gods (...) Regerende bij de gratie Gods.” Dat de overheid regeert bij de gratie Gods wordt herhaald in artikel 8. De overheid kan haar gezag niet ontlenen aan het volk. De bron van het gezag staat buiten elke vorm van discussie. God is de hoogste gezagsdrager en overheden zijn, om de woorden van Calvijn te gebruiken: ‘stedehouders Gods’.

Over de vormgeving van het gezag kan verschillend gedacht worden. Ons land stond in de Gouden eeuw bekend als de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Voor de SGP is dat ook in de kern geen strijdpunt: “Welke regeringsvorm overigens ook goed moge zijn.” Eén ding is zeker: het constitutioneel koningschap is opgedragen aan het Huis van Oranje. Dat is Gods voorzienigheid.

Monarchie
De monarchie als staatsvorm kon niet op de onverdeelde steun van Calvijn rekenen. Hoewel die staatsvorm behoort tot de wettige mogelijkheden, zag hij de absolute macht van een koning als een bedreiging voor het volk. Willekeur en machtsmisbruik liggen op de loer als één persoon de macht uitoefent, de absolute monarchie. Calvijn achtte het veiliger dat de macht in handen zou zijn bij een college van meerdere mensen.

In de constitutionele monarchie legt de koning de eed af op de grondwet (de constitutie). De grondwet van 1815 geeft de volgende formulering: “Hij (d.i. de Koning) zweert of belooft trouw aan de Grondwet en een getrouwe vervulling van zijn ambt. De wet stelt nadere regels vast” (art. 32).

Bilderdijk en Da Costa zagen de binding aan de grondwet juist als een bedreiging voor de macht van de vorst als plaatsbekleder van God. De constitutionele monarchie was voor Bilderdijk een onding. Door de eed op de grondwet af te leggen, verlaagt een vorst zich tot slaaf van ministers ofwel het volk. Zijn leerling, Da Costa, schreef in zijn Bezwaren tegen de geest der eeuw dat een koning niet aan zijn eed gebonden is als de verplichtingen van de vorst als stedehouder Gods in het geding zijn. Zij vreesden voor verabsolutering van de volksinvloed.

Voorkeur
De macht van de koning en de macht van het volk. een evenwicht tussen beide is toch te vinden in de constitutionele monarchie. Vandaar dat de SGP vanaf haar oprichting zich voorstander toont van de constitutionele monarchie. Het Program der Staatkundig Gereformeerde Partij van 1918 geeft letterlijk weer in artikel 19, wat nu geformuleerd staat in artikel 9.

Eén wezenlijke kanttekening moet wel geplaatst worden. De SGP wijst volkssoevereiniteit af. De overheid ontleent haar gezag aan God. De SGP is voorstander van een ‘getemperde monarchie’, d.w.z. een monarchie waarbinnen de macht getemperd wordt door de invloed van het volk en waarin koning en onderdaan zich gebonden weten aan Gods Woord en wet.

Andere verhoudingen
Binnen het raamwerk van de constitutionele monarchie zijn de verhoudingen wel gewijzigd. Hoewel koning Willem I zijn macht moest uitoefenen ten dienste van het volk, was zijn absolute macht nog redelijk groot. De regeringsverantwoordelijkheid lag bij de koning. Ministers waren slechts hoge ambtenaren.

De verhoudingen wijzigden zich fundamenteel bij de grondwet van 1848. De grondwettelijke formulering bleef weliswaar ongewijzigd: “De Koning is onschendbaar, de ministers zijn verantwoordelijk”, maar de politieke ministeriele verantwoordelijkheid kreeg een andere invulling. Ministers zijn vanaf dat moment bij hun taakuitoefening gezamenlijk en afzonderlijk verantwoording schuldig aan het parlement. Verder werden ministers politiek verantwoordelijk voor het optreden van het staatshoofd.

Wat is de huidige praktijk? De koning (in ons geval de koningin) maakt nog steeds deel uit van de regering. Uit dien hoofde speelt zij onder andere een rol bij de kabinetsformatie, leest zij de troonrede voor, ondertekent zij de wetten en is zij president van de Raad van State. De politieke verantwoordelijkheid voor het doen en laten van leden van het Koninklijk Huis ligt nu bij de minister-president.

Bestuurlijke vernieuwers zien, geïnspireerd door verdere democratisering en idealisering van het gelijkheidsbeginsel en de volkssoevereiniteit, het liefst dat het staatshoofd alleen nog een symbolische positie inneemt ten behoeve van de nationale eenheid. Het zal duidelijk zijn dat een dergelijke uitholling van het koninklijk ambt niet de steun verdient van de SGP.

Dit artikel werd u aangeboden door: Staatkundig Gereformeerde Partij

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 13 november 2009

De Banier | 24 Pagina's

Praktische beginselen (27)

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 13 november 2009

De Banier | 24 Pagina's