Het oog omhoog

Aalders belde mij in verband met mijn verzoek aan hem om mee te werken aan een boekje over Groen van Prinsterer. Ik aarzelde hoe ik hem moest aanspreken en koos voor het neutrale ‘meneer Aalders’. Dat was een ongelukkige keus. Aalders reageerde direct, dat hij lector was geweest, doctor, predikant en nog wat andere dingen. Hij was in ieder geval geen meneer en verzocht mij om hem aan te spreken met ‘dominee Aalders’.

Ik denk dat deze anekdote veel zegt over Aalders. Het zegt in ieder geval iets over het feit, dat hij hechtte aan stijl. Dat gold in een telefoongesprek, maar ook als het ging om de liturgie in een kerk. Daar kunnen reformatorische kerken nog iets van leren. Onze veelgeroemde soberheid in de eredienst heeft vaak meer te maken met een weinig ontwikkeld stijlgevoel of met een schraal liturgisch besef. er is echter een onmiskenbare samenhang tussen verkondiging en liturgie. Liturgie is een onmisbaar onderdeel van en antwoord op de verkondiging, in de hoop daarmee het geloofsleven vaster te maken. Het pleidooi van Aalders om opnieuw knielbanken in de kerk in te voeren heeft mij altijd aangesproken. Veel kerkenraden zitten wel op de leer, maar niet op de liturgie.

Inmiddels is er een kloek boek verschenen over het denken en leven van dr. W. Aalders: ‘Het oog omhoog, het hart naar boven; een leven lang leerling van ‘dominee’ doctor Willem Aalders’. Auteur hiervan is ds. P.J. Stam, hervormd predikant te Katwijk. Ds. Stam neemt in zijn boek de lezer mee op een boeiende ‘leestocht’ door Aalders’ oeuvre en laat hem indringend kennismaken met deze ‘theoloog der verontrusting’. In zo’n 500 bladzijden behandelt ds. Stam vrijwel alle boeken en artikelen van Aalders.

De publicatie vormt een lijvige studie over een markant persoon. Iemand die zijn leven besteedde aan het verzet tegen de moderne tijdgeest die onze vanouds christelijke samenleving doordrenkt, maar die ook voortdurend de kerk verwees naar haar heilige roeping in de Westerse cultuur. een hartstochtelijk predikant, die leerde onderscheiden tussen ideologie en theocratie, tussen menselijke constructie en goddelijke scheppingsorde, utopie en evangelie. Aalders heeft ook als geen ander erop gewezen, dat Gods Woord niet tijdgebonden is, maar wel tijdbetrokken. Het zaad van het evangelie ontkiemt in de ‘voren van de geschiedenis’. Over geloofsvragen kun je daarom niet spreken buiten het raam van de tijd waarin je leeft.

Eenheid
Het boek van ds. Stam is omvattend. Wat mij opviel bij lezing van het geheel, is dat het levenslange werk van Aalders een eenheid vormt. Vaak is gesuggereerd, dat Aalders geregeld van positie veranderde. Remonstrants, Rooms, dopers, stijl gereformeerd, een oude bevindelijke man, etc. Dergelijke typeringen zijn allemaal op Aalders geplakt. ten onrechte. Wie alle werken van hem voorbij ziet trekken, constateert dat Aalders’ theologische standpunten vrij consistent zijn geweest. Aalders liet zich echter niet in een hokje stoppen. Bovendien gaf hij zich rekenschap van veranderende fronten, waardoor zijn accenten soms verschoven.

Het boek van ds. Stam biedt een schat aan informatie. toch zou de studie aan waarde hebben gewonnen als ds. Stam zijn eigen opvattingen iets meer had gescheiden van Aalders’ gedachten. De publicatie vormt een mengeling van studie en getuigenis. Dat mag, maar soms is niet duidelijk waar de overtuiging van Aalders stopt en de mening van ds. Stam begint. Daarnaast vond ik het regelmatige gefoeter op de platheid en benepenheid van de kerk weinig verheffend. Wie heeft geen schuld aan de kerkelijke malaise? Laten we luisteren naar ‘vader Kohlbrugge’: ‘O Heere, schenk toch een herleving en begin bij mij.’ en ten slotte, Aalders bediende zich dikwijls van nogal bombastisch taalgebruik. Ds. Stam doet er echter nog een schepje bovenop. Op den duur werkt dit vermoeiend. Dit verduistert bovendien de precieze bedoeling van het geschrevene.

Tot zover de lichtkritische opmerkingen. Ds. Stam heeft een forse inspanning geleverd om het gedachtegoed van Aalders levend te houden. Liefhebbers van Aalders zullen dit boek niet ongelezen laten. terecht, want Aalders was een visionair. een citaat van hem (1989) spreekt boekdelen: ‘Er broeit een haat tegen het evangelie in ons volk, die wel eens net zo tot openbaring zou kunnen komen als de haat tegen de Joden in de Kristalnacht. De openbaring daarvan wacht nog slechts op een gunstig tijdstip.’ Die tijd is nabij.


N.a.v.: ‘Het oog omhoog, het hart naar boven; een le ven lang leerling van ‘dominee’ doctor Willem Aalders’, ds . P.J. Stam, uitgeverij Het Baken, Katwijk, 472 pagina’s , ISBN 978-90-815275-1-4, € 29,95

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen