Bestuur tussen landelijk en lokaal

In maart 2011 D.V. worden er weer verkiezingen gehouden voor Provinciale Staten. In de aanloop daar naartoe zet deze nieuwe rubriek ‘Provinciaal portret’ provincies en SGP-Statenleden in de schijnwerpers. Dit eerste inleidende artikel behandelt het functioneren en de taken van de provincies.

Provinciebestuur
Nederland is ingedeeld in twaalf provincies. De provincies vormen een regionale bestuurslaag, tussen het Rijk en de gemeenten. Provincies doen het werk waarvoor het Rijk te groot en de gemeente te klein is. De provincie treedt vaak op als regisseur van ontwikkelingen in een gebied en als oplosser van regionale problemen. Ze doet dat in samenwerking met de andere overheden (Rijk, gemeenten, waterschappen), maatschappelijke instellingen en het bedrijfsleven. De provincies werken onderling samen in het Interprovinciaal Overleg (IPO).

Het provinciebestuur wordt gevormd door Provinciale Staten (PS) en Gedeputeerde Staten (GS). De Commissaris van de Koningin is voorzitter van Provinciale Staten; daarnaast is hij zowel lid als voorzitter van Gedeputeerde Staten. De twaalf provincies beschikken elk over een eigen ambtelijk apparaat. De provincies hebben in totaal ongeveer 11.700 medewerkers in dienst. Deze provincieambtenaren zijn op vele terreinen werkzaam en hebben dan ook uiteenlopende beroepen, zoals landmeter, jurist, sluiswachter of bestuurskundige.

Provinciale Staten
Aan het hoofd van de provincie staan Provinciale Staten. Zij vormen het algemeen bestuur. De belangrijkste taken van Provinciale Staten zijn het vaststellen van het beleid en het toezien op de uitvoering daarvan. De leden van Provinciale Staten worden om de vier jaar rechtstreeks door de stemgerechtigde inwoners van de provincie gekozen. Het aantal leden is afhankelijk van het aantal inwoners, van 39 voor Zeeland en Flevoland, de kleinste provincies, tot 55 voor Zuid-Holland. De Statenleden van één partij vormen samen een fractie. Statenleden hebben meestal een ‘gewone’ baan en doen het Statenwerk in hun vrije tijd. Ze krijgen voor hun werkzaamheden een (onkosten)vergoeding. een bijzondere taak van de leden van Provinciale Staten is het kiezen van de leden van de Eerste Kamer. De verkiezingen van Provinciale Staten zijn daarmee van direct belang voor de landspolitiek.

Gedeputeerde Staten
Na de Statenverkiezingen komen vertegenwoordigers van de fracties bij elkaar om te onderhandelen over de vorming van een college van Gedeputeerde Staten. In de collegeonderhandelingen besluiten zij welke partijen deel gaan nemen aan het college en dus de gedeputeerden leveren. Het college van Gedeputeerde Staten vormt het dagelijks bestuur van de provincie. Gedeputeerde Staten hebben als voornaamste taak het voorbereiden en vervolgens uitvoeren van besluiten van Provinciale Staten. Ook voeren ze een groot aantal regelingen van de Rijksoverheid uit, de zogenaamde medebewindstaak. Daarnaast houden zij toezicht op de gemeentebesturen en hebben ze een coördinerende functie tussen gemeenten. De gedeputeerden leggen over hun beleid verantwoording af aan Provinciale Staten. Het aantal gedeputeerden varieert per provincie. In Flevoland zijn er vier, de meeste andere provincies hebben zes of zeven gedeputeerden. In het college heeft iedere gedeputeerde zijn eigen beleidsterrein of portefeuille, zoals ruimtelijke ordening, verkeer en vervoer, natuur en milieu, welzijn en cultuur.

Commissaris van de Koningin
Voorzitter van het college van Gedeputeerde Staten is de Commissaris van de Koningin. een Commissaris van de Koningin wordt niet gekozen door de inwoners van de provincie, maar benoemd door de Kroon (Koningin en ministers). De benoeming geldt voor een periode van zes jaar, met de mogelijkheid tot herbenoeming. Bij een vacature voor een Commissaris stellen Provinciale Staten een profielschets vast. Op voorstel van de vertrouwenscommissie doen Provinciale Staten een voordracht aan de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Alle (huidige) Commissarissen zijn afkomstig uit de grote landelijke politieke partijen. eenmaal benoemd wordt de Commissaris echter geacht zijn functie onafhankelijk uit te voeren. De Commissaris van de Koningin maakt niet alleen deel uit van het provinciaal bestuur , maar heeft tevens een taak als vertegenwoordiger van de landsregering in de provincie (rijksorgaan). een Commissaris brengt regelmatig werkbezoeken aan gemeenten. Bij burgemeestersbenoemingen speelt hij ook een belangrijke rol. Als in een gemeente een vacature voor een burgemeester ontstaat, geeft de Commissaris een gemotiveerde selectie aan de vertrouwenscommissie uit de gemeenteraad, waarna de raad een voordracht voor een opvolger stuurt aan de minister van Binnenlandse Zaken. De Commissaris is daarnaast ook volwaardig lid van Gedeputeerde Staten en kan dus bepaalde taken in zijn portefeuille krijgen. Ten slotte vertegenwoordigt hij de provincie bij representatieve gelegenheden.

Vergaderingen en commissies
In vrijwel alle provincies vergaderen Provinciale Staten minimaal eenmaal per maand, op een vaste dag. Politiek hoogtepunt vormt de begrotingsbehandeling. In de begroting doet het college van Gedeputeerde Staten voorstellen voor reguliere en nieuwe uitgaven of bezuinigingen. De fracties van de politieke partijen in Provinciale Staten debatteren over de plannen, komen met wijzigingsvoorstellen en stellen uiteindelijk de begroting vast. De vergaderingen van Provinciale Staten en de Statencommissies zijn in principe openbaar. Iedereen kan ze dus bijwonen. Ook informatie over provinciale bestuurszaken is openbaar. De Provinciewet bepaalt dat Provinciale Staten commissies kunnen instellen. Wanneer een voorstel van Gedeputeerde Staten in de Statenvergadering aan de orde komt, is het meestal al uitvoerig besproken door een of meer commissies. De meest voorkomende commissies zijn vaste Statencommissies voor bijvoorbeeld de beleidsterreinen ruimtelijke ordening, economie of verkeer en vervoer.

Taken en werkterreinen
Het provinciaal bestuur is actief op een breed terrein. Het zwaartepunt ligt bij de ruimtelijke ontwikkeling. De gezamenlijke provincies hebben eerder dit jaar het document ‘Profiel Provincies’ uitgebracht. Hierin beschrijven ze zeven kerntaken:

1. Duurzame ruimtelijke ontwikkeling en inrichting, waaronder waterbeheer
Ruimtelijke ordening is een van de belangrijkste provinciale taken. In structuurvisies bepaalt de provincie voor een gebied in hoofdlijnen waar huizen, landbouw, natuurgebieden, kantoren, bedrijventerreinen en wegen mogen komen. Structuurvisies moeten passen binnen de plannen die het Rijk maakt voor heel Nederland. Op dezelfde manier moeten de bestemmingsplannen van de gemeenten overeenkomen met de structuurvisies van de provincie. Het provinciebestuur beoordeelt of dit ook inderdaad het geval is. Waterbeheer houdt in dat de provincie, samen met Rijkswaterstaat en de waterschappen, verantwoordelijk is voor onder andere de kwaliteit van oppervlaktewater en voor afvalwaterzuivering. De provincie stelt hierbij de kaders vast; de uitvoering berust bij de waterschappen.

2. Milieu, energie en klimaat
De provincie heeft ook taken op het gebied van milieu en gezondheid. Zo zorgt ze bijvoorbeeld voor de schoonmaak van verontreinigde (fabrieks)terreinen en maakt ze afspraken met bedrijven om stank en luchtvervuiling te beperken. Ze stimuleert hergebruik en milieuvriendelijke afvalverwerking. De provincie heeft een spilfunctie bij het realiseren van de doelstellingen voor duurzaamheid.

3. Vitaal platteland
De provincie is verantwoordelijk voor de inrichting van het landelijk gebied. Daarom maakt ze beleid voor natuur, landschap, leefbaarheid, landbouw en toerisme. De provincie werkt hierbij samen met het Rijk, maar ook met gemeenten, boeren, natuurbeschermers en andere betrokkenen.

4. Regionale bereikbaarheid en regionaal openbaar vervoer
Op het terrein van bereikbaarheid en vervoer zorgt de provincie voor aanleg en onderhoud van provinciale wegen en fietspaden, en voor het bouwen van bruggen en viaducten. De provincie ontwikkelt vaak ook alternatieve vormen van vervoer, zoals belbussen en regiotaxi’s. Ook verkeersveiligheid is een belangrijke provinciale taak.

5. Regionale economie
Wat de economie betreft heeft de provincie vooral een stimulerende taak. Samen met gemeenten, werkgevers en werknemers werkt de provincie aan een gunstig vestigingsklimaat voor bedrijven. De provincie heeft de regierol en de gemeenten staan centraal in de uitvoering.

6. Culturele infrastructuur en monumentenzorg
De provincie heeft een taak bij het bevorderen van cultuur in de regio. Ze is verantwoordelijk voor de ondersteuning van gemeenten bij taken op het terrein van erfgoed en archeologie. Daarnaast is er een gezamenlijke aanpak voor de restauratie van rijksmonumenten. Het Rijk, de provincies en de gemeenten werken daarnaast bijvoorbeeld ook samen aan vernieuwing van bibliotheken door digitalisering en samenwerking met andere (culturele) instellingen.

7. Kwaliteit van het openbaar bestuur
De provincie heeft een procesverantwoordelijkheid voor de kwaliteit van het openbaar bestuur op lokaal niveau. Zo heeft de Commissaris van de Koningin een rol bij burgemeestersbenoemingen en beslechten Gedeputeerde Staten geschillen tussen gemeenten. Ook heeft de provincie een belangrijke rol bij gemeentelijke herindelingstrajecten.

Behalve eigen taken heeft de provincie ook het toezicht op de gemeenten, al neemt die taak af doordat gemeenten de laatste jaren meer eigen verantwoordelijkheden gekregen hebben. Het toezicht is vooral financieel: de provincie controleert of de gemeenten hun begroting op orde hebben. Ten slotte houden de provincies toezicht op de waterschappen.

De lijst met taken en verantwoordelijkheden van de provincies is dus behoorlijk lang. toch klinken er regelmatig geluiden om de rol van de provincies te verkleinen of de provincies zelfs af te schaffen. Anderen pleiten juist nadrukkelijk voor het handhaven van de provincies en hun specifieke taken. In het volgende artikel in deze serie laten we verschillende voor- en tegenargumenten de revue passeren. Onze eigen SGP-vertegenwoordigers in de provincies zullen in het vervolg van deze serie aan het woord komen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen