Bonusstelsel of belastingstelsel?

Stelt u zich eens voor. De SGP-Tweede Kamerfractie heeft twee beleidsmedewerkers nodig. Van de tien sollicitanten komen twee personen door de eerste selectieronde: Rianne en Pieter. Het valt hen op dat de penningmeester van de fractie, de heer Dijkgraaf, bij de onderhandelingen over het salaris erg doorvraagt naar hun privésituatie. Als Rianne bijvoorbeeld vertelt dat ze alleenstaand is, vertelt Dijkgraaf dat hij bereid is 1700 euro bruto salaris uit te betalen. “Maar”, vertelt hij erbij, “als je gaat trouwen, geef ik je een bonus van 400 euro per maand extra.” Ook bij Pieter – getrouwd en twee kinderen – vraagt Dijkgraaf stevig door. Of zijn vrouw ook werkt en of de kinderen naar de kinderopvang gaan. Als Pieter vertelt dat zijn vrouw niet werkt omdat zij zelf voor de kinderen wil zorgen, komt Dijkgraaf met het volgende salarisvoorstel: “Je krijgt van mij 2100 euro per maand, maar als je vrouw ook gaat werken en je je kinderen bij de kinderopvang brengt, krijg je 3000 euro. Deal?” Rianne en Pieter reageren verbolgen. Boos lopen ze uit de onderhandelingen weg! Pieter overweegt zelfs naar de rechter te stappen. “Hoe durft hij zo diep in te grijpen in de privékeuzes die mijn vrouw en ik samen gemaakt hebben! Ongehoord!” Als dit fictieve voorbeeld op waarheid zou berusten, zou Pieter terecht naar de rechter stappen. En als de pers lucht zou krijgen van Pieters verhaal, zou al snel heel Nederland over de SGP-fractie heen vallen. “Niet te geloven! Hoe halen die SGP’ers het in hun hoofd!”

Toch is iets dergelijks als de beschreven situatie aan de orde van de dag. Niet door het handelen van de schatkistbewaarder van de fractie, maar als gevolg van wettelijke regelingen in de inkomstenbelasting en de toeslagensfeer. In de tabel is te zien dat mensen jaarlijks, afhankelijk van het soort huishouden waarvan zij deel uitmaken, duizenden euro’s meer of minder op hun bankrekening gestort krijgen. En het is juist SGP’er Dijkgraaf die een eind aan deze ongelijke behandeling wil maken.

Waarom?

Maar waarom is de (fiscale) behandeling van de verschillende leefvormen eigenlijk zo uiteenlopend? Het moet toch eenvoudig zijn om de wetgeving eerlijker in te richten, zodat het niet meer uitmaakt hoe een bruto salaris is verdiend? Tot de jaren ’80 van de vorige eeuw kende Nederland een belastingheffing op het niveau van een huishouden. Sindsdien is het belastingstelsel steeds verder geïndividualiseerd. De belangrijkste doelstellingen daarachter waren het vergroten van de economische zelfstandigheid van vrouwen en van de arbeidsparticipatie. Volgens de gangbare politieke opinie kunnen deze doelstellingen het beste met een individueel belastingstelsel bereikt worden. Dit effect wordt versterkt door allerlei heffingskortingen en toeslagen, waarmee beoogd wordt mensen aan te zetten tot een nog grotere arbeidsparticipatie. Daardoor is ons stelsel steeds meer op een bonusstelsel gaan lijken. De SGP vindt dat de draagkracht per huishouden bij de heffing van de inkomstenbelasting centraal moet staan. Daardoor maakt het niet meer uit of iemand een inkomen alleen verdient (als alleenstaande of als alleenverdiener in een gezin) of dat iemand er samen met zijn partner voor heeft gekozen dat ieder een deel van het gezinsinkomen opbrengt. Bovendien krijgen mannen en vrouwen de vrijheid om de arbeid en zorg in het gezin, maar ook mantelzorg of vrijwilligerswerk, naar eigen inzicht te verdelen. Liberaler en socialer kan niet, zou je zeggen…

Medestanders

Hoewel de politieke steun voor dit thema tot voor kort ver te zoeken was, wist de SGP zich wel gesteund door vooraanstaande wetenschappers. Prof. dr. Stevens verdedigt al jaren de stelling dat samenlevingsverbanden met een gelijk bruto inkomen ook hetzelfde belast dienen te worden. Ook prof. mr. Teunissen heeft felle kritiek. Hij stelde in een interview in het RD zelfs dat het Nederlandse belastingstelsel in strijd is met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Opvallend is dat de kritiek nu ook lijkt te komen uit de feministische hoek. In haar proefschrift Kostwinners en verliezers komt dr. M. Hellendoorn tot de opvallende conclusie dat de inkomenspositie van vrouwen door de individualisering gemiddeld niet verbeterde, maar dat inkomensverschillen tussen vrouwen juist groter werden. En dat terwijl hun economische zelfstandigheid de belangrijkste doelstelling achter de individualisering was! Haar dissertatie eindigt daarom met een kritisch standpunt over het huidige emancipatiebeleid dat het arbeidsvolume van vrouwen verder wil uitbreiden, onder andere door de laatste restanten van de ‘aanrechtsubsidie’ – een vreselijke en onjuiste term voor de overdraagbaarheid van de algemene heffingskorting – uit de weg te ruimen.

Nieuw jasje

Al met al genoeg reden voor Kamerlid Dijkgraaf om het aloude standpunt van de SGP weer eens onder de aandacht van zijn collegae te brengen, zij het in een nieuw jasje. Toen de staatssecretaris aankondigde met een startnotitie te komen waarin hij zijn plannen voor de komende kabinetsperiode uiteen zal zetten, was ‘de beste debutant in de Tweede Kamer’ er als de kippen bij om een ‘leefvormneutraal belastingstelsel’ voor te stellen. En nadat de staatssecretaris had toegezegd hier in zijn startnotitie op terug te komen, heeft de SGP-fractie het initiatief genomen voor een hoorzitting met experts.1 Inmiddels hebben ook het CDA en D66 zich bij dit initiatief aangesloten. Het doel van de hoorzitting? Eerst maar eens de feiten over de ongelijke (fiscale) behandeling boven tafel en tussen de oren krijgen. En daarna hard werken aan een Kamermeerderheid voor een eerlijker belastingstelsel. Zodat we ons niet meer hoeven af te vragen of we te maken hebben met een bonusstelsel of een belastingstelsel. Wordt vervolgd, dus…

1 Voor de geïnteresseerden: de hoorzitting is op 9 februari van 9.30 tot 13.30 uur live te volgen. Ga naar www.tweedekamer. nl en selecteer bij de commissievergaderingen de juiste zaal. Langskomen kan natuurlijk ook. Controleer van tevoren de agenda van de Tweede Kamer op eventuele wijzigingen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen