Vergrijzing, pensioen en jongeren

In dit artikel zijn we benieuwd naar de gevolgen van de vergrijzing voor het Nederlandse pensioenstelsel: wat gebeurt er wanneer statistieken laten zien dat in de loop der tijd steeds meer mensen steeds meer verjaardagen meemaken? Welke rol spelen de regering en de vakbonden en welke rol zouden zij moeten spelen? In dat kader spelen ook verschuivingen binnen verschillende instituties een rol.

De spelregels

Het lijkt mooi op elkaar aan te sluiten: de gemiddelde Nederlander wordt steeds ouder en de onderhandelingen over een nieuw pensioenakkoord lijken af te stevenen op meer aandacht voor de positie van ouderen op de arbeidsmarkt en hun oudedagsvoorziening. Vakbonden zijn vooral bezorgd over de hoogte van de pensioenuitkeringen en de AOW-gerechtigde leeftijd. Deze zorgen worden min of meer gedeeld door het huidige kabinet en zijn gedoogpartner. Wilders had van zijn standpunt dat de AOW-gerechtigde leeftijd op 65 jaar moest blijven zelfs een breekpunt gemaakt. Weliswaar brak hij deze belofte aan de kiezer al onmiddellijk na de stembusgang – het is maar hoe je ‘breekpunt’ definieert, nietwaar? Het kabinet treuzelt in elk geval met het verhogen van de AOW-gerechtigde leeftijd. “Je moet de spelregels niet tijdens het spel veranderen. Mensen die rekenen op een pensioen moet je niet plotseling met ander beleid confronteren.” Dat zei Kamp daarover. Ondertussen is zijn collega en partijgenoot Zijlstra van voornemen de spelregels in het spel dat ‘hoger onderwijs’ heet drastisch te wijzigen, ook voor hen die het spel al een tijd – soms echt te lang – spelen. Het kabinet meet dus met twee maten. Dat pakt niet gunstig uit voor jongeren. Want ook de vakbonden meten met twee maten, of moeten we zeggen: de vakbonden leggen te veel nadruk op het belang van één deel van de beroepsbevolking, namelijk hun vergrijsde ledenbestand?

De spelers

Nieuwere generaties zijn veel minder dan oudere generaties geneigd zich te binden aan instituties als kerken, politieke partijen, belangengroepen, enzovoorts. In de ‘network society’1 ontstaan nieuwe instituties waaraan jongeren zich liever binden: ‘social media’ als Facebook, Hyves en Twitter. Vakbonden bestonden al voor de informatierevolutie die internet en ‘social media’ voortbracht en het is daaraan bijna inherent dat jongeren weinig interesse tonen voor deze belangrijke spelers in de Nederlandse politiek. Er is een scheefgroei ontstaan in de ledenbestanden van vakbonden, omdat te weinig jongeren lid worden. Vakbonden zijn daardoor niet langer representatief voor de gehele beroepsbevolking. En dat is te merken: de vakbonden luisteren zo goed naar hun leden, dat de belangen van jongeren op de arbeidsmarkt nauwelijks aan bod komen. Dat blijkt uit de uitgangspunten ten aanzien van pensioenakkoorden en de AOW-gerechtigde leeftijd. Nu veel rekening houden met ouderen heeft in de toekomst ingrijpende consequenties voor de jongeren van tegenwoordig. Nu de pensioen- en AOW-uitkeringen op een hoog niveau houden zonder de AOW-gerechtigde leeftijd te verhogen, kost de overheid veel geld. Natuurlijk hebben ouderen, net zo goed als de jongeren (zullen) doen, bijgedragen aan de schatkist waaruit die uitkeringen worden betaald. In die zin hebben zij daar recht op. Er moet echter ook recht worden gedaan aan veranderende omstandigheden.

Het spel

De statistieken laten zien dat steeds meer mensen steeds langer recht zullen hebben op uitkeringen als de pensioengerechtigde leeftijd niet wordt verhoogd. Als bovendien de uitkeringen op hetzelfde niveau worden gehouden, zorgen degenen die de meeste verjaardagen beleven voor een grote kostenpost. Is het eigenlijk wel rechtvaardig als de ouderen van nu gedurende gemiddeld ongeveer 15 jaar (gemiddelde levensverwachting: 80 jaar – pensioengerechtigde leeftijd: 65 jaar) kunnen genieten van een (vrijwel) onverminderde uitkering, terwijl bekend is dat diezelfde ouderen zorgen voor een toename van kosten in de gezondheidszorg? Jongeren mogen ouderen die toenemende kosten uiteraard niet kwalijk nemen. Er mag echter wel gevraagd worden om meer aandacht voor de positie van jongeren die hierdoor wordt beïnvloed: door de toename van kosten in de zorg zal er in de toekomst minder geld zijn voor pensioenuitkeringen. In de toekomst kan men niet anders dan de pensioengerechtigde leeftijd verhogen en/of de bedragen van uitkeringen verlagen. De pensioengerechtigden van de toekomst dragen echter wel relatief hetzelfde (wellicht zelfs een hoger) bedrag af aan premies als pensioengerechtigden van nu hebben gedaan. Gesteld kan worden dat jongeren uiteindelijk minstens net zo veel bijdragen als ouderen, maar daarvan minder zullen profiteren door noodzakelijk wordende wijzigingen in het pensioenstelsel. Wat dan onvermijdelijk is, is nu nog een keuze. Namens alle jongeren roep ik de regering en de vakbonden op om de keuze nu te maken: getemporiseerde, maar niet te trage, verhoging van de pensioengerechtigde leeftijd en verlaging van de bedragen in pensioenregelingen. Rechtvaardig door daarbij rekening te houden met sociaaleconomische minima. Rechtvaardig door jongeren meer centraal te stellen.

Leendert de Rijke Commissie Sociaal Economische Zaken (SEZ)

Reageren? sez@sgpj.nl

1 Meer over de ‘network society’ in: Castells, M. (2000). The Rise of the Network Society. The Information Age: Economy, Society and Culture. Malden: Blackwell. Of: http://en.wikipedia.org/wiki/ Network_society

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen