Goed of kwaad

“Het is begrijpelijk dat veel mensen cynisch zijn over maatschappelijk verantwoord ondernemen en bedrijfsethiek. En wel om drie redenen. In de eerste plaats komt de discussie vaak niet veel verder dan vage kreten. (…) Ten tweede is de gedachte dat het allemaal ethischer moet nogal beledigend voor al die mensen die hun leven lang hun best hebben gedaan om het allemaal zo goed mogelijk te doen en die het idee krijgen dat zij nu worden aangekeken op het gedrag van enkele rotte aardappels in de mand. In de derde plaats komt de roep om meer ethiek vooral uit de hoek van de politiek en de media, die zelf als het om ethiek gaat niet bepaald een indrukwekkende conduitestaat hebben.

Dat is allemaal waar en een terechte reden voor cynisme. Maar we moeten oppassen dat we daardoor niet het kind met het badwater weggooien. Want er zijn wel degelijk een paar goeie dingen te zeggen over ethiek, waar elk van ons zijn voordeel mee kan doen. Begraven onder de blubber zijn er wel degelijk wat zaken van waarde te vinden…

Om te beginnen dit. Alle ethische kwesties waar de accountant mee te maken heeft, die spelen ook elders in de maatschappij. Waar je ook kijkt, het zijn steeds weer dezelfde problemen, dilemma’s en vragen. Natuurlijk, de specifieke vorm waarin zich die problemen, dilemma’s en vragen manifesteren, verschilt van beroep tot beroep en van sector tot sector, maar in essentie zijn het altijd dezelfde dingen die spelen. En die dingen zijn zelf ook weer terug te voeren tot één simpel feit. Dat is dat wij mensen geen engelen zijn.

Stelen

Stel U eens voor dat wij dat wel waren. Stel dat we allemaal, net als engelen, volstrekt en uitsluitend geneigd waren tot het goede. Dat wil zeggen dat niemand ooit zou stelen en bedriegen, laat staan geweld zou plegen. En dat iedereen altijd volstrekt openhartig zou zijn, en niets liever deed dan de medemens helpen en ten dienste zijn. En dat iedereen zijn hele leven daaraan wijdde, zichzelf volkomen wegcijferend. Hoe zou de wereld er dan uitzien?

Dan zouden wetten en regels waarschijnlijk niet nodig zijn. Evenmin als wetshandhavers. Er zou geen politie nodig zijn. Maar ook geen juristen. Geen OM, geen rechters en geen gevangenissen. Geen flitspalen, bewakingscamera‟s en beveiligers. En, dames en heren, er zouden ook geen accountants nodig zijn om de boeken te controleren. Omdat geen enkele engel ooit in de verleiding komt iets anders dan de volle waarheid te rapporteren.

Maar wij mensen zijn geen engelen. Dat morele niveau halen we bij lange na niet. Er schuilt veel goeds in ons, maar ook veel wat minder goed is. En ook het een en ander wat je niet anders dan als kwaad kunt bestempelen. We hebben een lichte, maar ook een donkere kant. De mens is een moreel ambivalent wezen. Hij is een engel noch een duivel. Hij zit er ergens tussenin.

Vrijgevig

Alle grote filosofen sedert de Oudheid zijn het er in ieder geval over eens dat de mens van nature meer geneigd is naar het kwade dan naar het goede. Een paar voorbeelden: het is stukken makkelijker egoïstisch te zijn dan altruïstisch. Het eerste komt ons aanwaaien. Voor het tweede moeten we moeite doen. Het is makkelijker hebzuchtig te zijn dan vrijgevig. Het is makkelijker hoogmoedig en arrogant te zijn dan nederig en bescheiden. Het is makkelijker laf te zijn dan moedig. Het is makkelijker, als de waarheid onaangenaam is, te liegen dan eerlijk te zijn. (…) Het is makkelijker om in wraakzucht en wrok te volharden, dan om te vergeven en opnieuw te beginnen. Het is makkelijker om een ander te behandelen zoals je zelf niet behandeld wilt worden, dan zoals je zelf behandeld wilt worden ook een ander te behandelen.

Wie nu vol zelfvertrouwen tegen zichzelf zegt dat dat voor hem allemaal niet geldt, juist die moet oppassen. Want die ontbeert zelfkennis. Wees nooit al te overtuigd van je eigen goede inborst. Een gezond wantrouwen jegens onszelf is het begin van alle wijsheid. Het heeft weinig zin te lamenteren over het feit dat de mens geen engel is. Sommigen beweren dat de slechtigheid in de mens te wijten is aan de maatschappij. Als de maatschappij een andere en betere zou zijn, zeggen ze, dan zou ook de mens wel goed zijn. Want hij is goed van nature, maar de maatschappij maakt hem slecht. Maar dat is echt onzin, en ook nog eens gevaarlijk. Want het leidt tot politieke experimenten zoals we die gezien hebben in de Sovjet- Unie, het China van Mao en het Cambodja van Pol Pot. Veel bloedvergieten en de mens is er niets beter van geworden. Wie verstandig is accepteert dat er veel in de mens zit wat niet deugt. Zo is hij nu eenmaal gebakken. Dat is zijn natuur. Daarmee moeten we het doen.”

Hierna gaat Kinneging uitvoerig in op de kwestie der kwesties: hoe richten we met elkaar dan toch een min of meer leefbare samenleving in? Het voert te ver ook dít hier te citeren. Het komt neer op ‘wijze zelfbeperking’ via de klassieke deugden en machten in de staat die elkaar controleren. Allemaal na te lezen op de website van NIVRA….

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen