SAMENSPRAAK TUSSCHEN WAARHEID EN GERECHTIGHEID

(Vervolg)

Gerechtigheid: Zoo zag het er dan waarlijk treurig uit in ons Vaderland. Men was algemeen zoo blijde, dat na vele jaren van bloedigen strijd met Spanje, er een twaalf jarigen wapenstilstand was aangebroken, en nu drong een nog gevaarlijker vijand dan den Spanjool het land binnen. De Arminianen, die door de meeste overheidspersonen werden gesteund, dachten zeker dat ze zouden zegevieren; maar er waren ook nog oprechten in het land, die smeekend opzagen tot het Hoofd van alle overheid en macht en vertrouwden, dat op Gods tijd waarheid en gerechtigheid zouden zegevieren.

Waarheid: Zoo is het ook geschied. De Heere toonde nu ook weer te zijn, een verhoorder van de ware aanroepers Zijns Naams. De Heere zou uitkomst geven en de ware bidders verblijden; maar zoover was het nog niet.

Het begon er al donkerder voor de rechtzinnigen uit te zien, toen Oldenbarneveld, een groot staatsman en advokaat in die dagen, zich bij de Arminianen aansloot, waardoor de partij niet weinig in macht en aanzien won.

In 1607 scheen het, dat er een algemeene synode zou samenkomen om de twisten te beslechten, maar door de onbillijke eischen der regeering kwam daar niets van. De regeering had het recht niet om als voorwaarde te stellen, dat de Belijdenis zou herzien worden. Dit is een zaak der Kerk en niet der regeering.

In 1609 stierf Arminius, maar de strijd bleef voortduren. Het was een strijd tusschen duisternis en licht. De duisternis trachtte op allerlei wijze het licht te verdrijven.

Ger.: Zoo was het dus duidelijk, dat men van de Gereformeerde Kerk een Arminiaansche Kerk wilde maken.

Waarh.: Zoo was het, geliefde metgezel. Dat bleek al spoedig toen na den dood van Arminius zijn aanhangers een vertoog of remanstrantie bij de Staten inleverden, waarnaar zij den naam van Remonstranten verkregen, terwijl hun tegenstanders Contra-Remonstranten genoemd werden, omdat door deze een tegen-schrift was ingediend.

Het vertoog der Remonstranten bevatte de volgende punten:

1. Verkiezing uit een voorgezien geloof.

2. Algemeenheid van de voldoening van Christus.

3. Vrije wil, dus ook kracht tot het goede.

4. Ongenoegzaamheid der Goddelijke genade ter bekeering van den zondaar.

5. Mogelijkheid van afval der heiligen. Tegen deze vijf punten leverde Petrus Plancius een tegen-betoog of Contra-Remontrantie in bij de Haagsche Conferentie, maar deze conferentie werkte niets uit en werd de partijschap bij den dag erger, zoodat er zelfs daden van geweld plaats hadden.

Ger.: Is het niet opmerkelijk, dat satan en zijn instrumenten steeds gedacht en getracht hebben met list en geweld te zullen winnen? Maar zoo zullen ze het juist verliezen, want een waarachtig en rechtvaardig God zal steeds waarheid en gerechtigheid in het eind doen zegevieren.

Ik heb in de Kerkgeschiedenis gelezen, dat toen destijds de in leer en leven onbesproken Rotterdamsche leeraar Geselius, die, omdat hij volgens zijn geweten zijn Remonstrantsche collega’s niet voor rechtzinnig kon verklaren, werd afgezet, en nadat hij daarna buiten de kerken gepredikt en zijn gemeente kruis-gemeente genoemd had, door schout en diefleiders buiten de poort werd gebracht.

Oldenbarneveld zag de verdrukking der rechtzinnigen met blijdschap aan, en voegde den Gereformeerden leeraar Rosaeus van ’s Hage, nadat hij geschorst was, toe: “Daar staat gij nu alleen!” Maar Rosaeus antwoordde: “Ach neen, mijnheer, maar God de Heere is met mij, en zooveel duizend vromen als er nog in het land zijn.”

Maar ik denk juist om Prins Maurits, stadhouder der Republiek en bevelhebber van het leger. Hield hij zich geheel onzijdig in dezen strijd, of schaarde hij zich ook aan de zijde der Remonstranten?

Waarh.: Deze zoo beroemde zoon van Willem den Zwijger, had zich eerst zooveel mogelijk buiten de godsdienst-twisten gehouden, maar toen Oldenbarneveld van hem verlangde, dat hij de Arminiaansche Staten van Holland zou ondersteunen tegen het verzet der Gereformeerden, was hij wel genoodzaakt partij te kiezen. Een moeilijk oogenblik was voor onzen Prins aangebroken. De Koning Sions bewerkte hem echter tot hetgeen Hem welbehaaglijk was.

In een vergadering liet hij zich de registers van 1586 brengen, waarin de eed op de aanvaarding zijner waardigheid geboekt stond, die zoowel hem als de Staten verplichte, om tot hun laatste druppel bloeds, de Gereformeerde religie, de eerste oorzaak van den strijd tegen Spanje, te beschermen. “Dien godsdienst,” zeide hij, “zal ik handhaven, zoolang ik leef. Hare belijders zijn de lieden, die mijn heer vader op den zetel hebben gebracht.” Men poogde hem nog wijs te maken, dat tusschen de vijf punten der Remonstranten en de Geloofsbelijdenis geen merkelijk verschil bestond, doch Maurits wilde daarvan niet weten.

Oldenbarneveld waagde nog een poging, om den Prins van zijn gevoelen af te brengen, maar raakte zoo in zijn woorden verstrikt, dat hij moest zeggen: “Ik ben geen theologant.” Daarop antwoordde de Prins: “Ik ben ook geen theologant; laat dan de theologanten bijeenroepen, de synode vergaderen en daar de kwestie decideeren.”

Dit was echter iets, dat Oldenbarneveld wilde voorkomen. Toch zou het gebeuren, want God regeert.

(Wordt vervolgd)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen