Boekbespreking

Petrus Dathenus door Dr. Th. Ruys jr.

Uitgeverij den Hertog b.v. - Houten

Het was op 17 maart j.l. 400 jaar geleden, dat de bekende ds. Petrus Datheen overleed. Ter gelegenheid hiervan heeft Den Hertog het proefschrift van dr. Ruys opnieuw uitgegeven. Het is nu voorzien van een woord vooraf door dr. W. van ’t Spijker.

Daarin zegt prof. Van ’t Spijker over Datheen o.a.:

“Zijn naam is onlosmakelijk verbonden aan de instituering van de Gereformeerde Kerk in Nederland. Aan hém dankt zij haar psalmboek, dat enkele eeuwen gebruikt werd, ofschoon er van meetaf kritiek op werd uitgeoefend. Door zijn bemiddeling werd de Heidelbergse Catechismus het leerboek dat het Nederlandse Gereformeerde protestantisme heeft gestempeld met een typisch vrome dogmatische inslag. Door zijn toedoen kwam er ook eenheid in de liturgische gebruiken van de jonge kerk, die onder zijn leiding op verscheidene synoden naar vastere structuur zocht. Zijn bezieling was het vooral die een diepe indruk maakte; zijn rusteloze ijver voor de zaak van Gods koninkrijk, die anderen inspireerde; zijn vastbeslotenheid, die hem hier voor niemand deed wijken en die daarom ook menigeen moed en vertrouwen gaf.Twee namen waren enkele jaren aaneen op veler lippen in de kritieke tijden van de opstand tegen Spanje. De eerste was die van Willem van Oranje, de Vader des vaderlands genoemd. De andere was die van Petrus Datheen, die tijden lang de geestelijke raadsman was van de Prins, zijn vertrouwensman omdat hij ook de ziel van het volk kende en vertegenwoordigde. Het is de tragiek van de geschiedenis dat op een van de meest belangrijke ogenblikken uit de geschiedenis twee karakters met elkaar in botsing kwamen, of beter twee zienswijzen omtrent de verhouding van religie en politiek in confrontatie met elkaar geraakten. En dat niet alleen. Twee beschouwingswijzen lieten zich niet verzoenen, omdat twee mensen niet meer de weg wisten te gaan, die hen tot elkander had kunnen leiden. De eerste, Prins Willem werd door moordenaarshand gedood in 1584. De tweede zag na vernederende gevangenschap in datzelfde jaar zijn taak als geëindigd. Hij trok zich terug vér van het terrein van zijn levenswerk en beleefde enkele zeer moeilijke en duistere jaren, totdat hij, goeddeels onbekend in Elbing, maar niet vergeten in Nederland, stierf.”

Prof. Van ’t Spijker laat duidelijk uitkomen, welke grote waarde dit proefschrift heeft. Er was in de dagen toen het verscheen al grote waardering voor. Zelfs in de Tweede Kamer der Staten Generaal beriep ds. G.H. Kersten zich bij een gelegenheid op de dissertatie van dr. Ruys. Deze was het zelf met de conclusie die ds. Kersten uit zijn proefschrift trok niet eens. Dit verhinderde ds. Kersten niet om het volledige fondsrestant van dit boek op te kopen, om exemplaren te kunnen uitdelen aan ieder die voor politiek en geschiedenis belangstelling heeft” (M. Golverdingen, Ds. G.H. Kersten, Amersfoort 1971, blz. 73).

Het boek was ook antiquarisch slechts moeilijk te verkrijgen. Daarom acht prof. Van ’t Spij ker een herdruk zeer toe te j uichen voor allen die “belangstelling hebben voor politiek en geschiedenis”.

Hij geeft te dienste van de gebruiker van het boek nog een beperkte keuze uit de literatuur, die voor een verdere bestudering van belang kan zijn.

Het proefschrift zelf begint met de vermelding van bronnen en litteratuur, die 8 blz. beslaat.

Daarop volgt een inleiding, waarin dr. Ruys o.a. het volgende zegt:

“Een man als Datheen mag dan ook aanspraak maken op de dankbaarheid en piëteit van allen, die uit de beginselen der Reformatie leven en de Calvinistische levensbeschouwing zijn toegedaan. Dat daarom voor zijn gebreken het oog niet behoeft te worden gesloten, spreekt vanzelf. Maar bij de waardering van zijn persoon en arbeid zullen we wel steeds hebben te bedenken, dat de tijd waarin Datheen leefde een geheel andere was dan de onze en dat dus ook zijn gehele optreden alleen bij het licht der 16e eeuw mag worden bezien.

Bij de hier volgende behandeling van Da-theen’s leven en geschriften, heb ik dan ook zooveel mogelijk deze gedragslijn trachten te volgen en een poging gewaagd, Datheen te plaatsen in de lijst der historie. En voorts heb ik mij bij mijn arbeid ten doel gesteld om al hetgeen sedert de laatste biografie van Datheen over hem geschreven is en in verschillende kerkhistorische geschriften en periodieken verspreid lag, bijeen te brengen en tot één geheel te verwerken.”

Het eerste deel van het proefschrift gaat over het leven van Petrus Dathenus. Het is verdeeld in 11 hoofdstukken. Het tweede deel handelt over de geschriften van Petrus Dathenus, met 4 hoofdstukken en een besluit. Daarna volgen een aanhangsel en bijlagen. Het ligt in onze bedoeling binnenkort enkele artikelen te wijden aan Datheen. Daarbij hebben we gelegenheid om op dit belangrijke boek terug te komen.

We hoeven niet te zeggen dat we hier te maken hebben met een zeer belangrijk werk. Juist in onze kringen heeft Datheen nog de nodige waardering en dat doet goed. Dit boek geeft studiekringen en verenigingen een mooie gelegenheid om aandacht aan Datheen te schenken.

Het boek telt 384 blz. en kost gebonden, in geplastificeerd kleurenomslag ƒ 69,50.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen