De orde van het heil bij John Bunyan

(1)

Het is alweer enkele maanden geleden, dat mij gevraagd werd het boek van drs. P. de Vries te bespreken, dat tot titel draagt: “De orde van het heil bij John Bunyan”. Door allerlei drukte was het mij helaas niet mogelijk eerder aan dit verzoek te voldoen. Met name de laatste maanden heb ik me echter toch vrij intensief met dit werk kunnen bezighouden.

Daarbij werd me gaandeweg duidelijk, dat ik geen recht aan dit belangrijke boek zou kunnen doen wanneer ik er alleen maar een korte bespreking aan zou wijden.

Zodoende is deze boekbespreking uitgegroeid tot een kleine serie artikelen, waarin ik op een aantal aspecten van deze studie dieper wil ingaan.

Het boek

In het voorwoord geeft drs. De Vries aan, dat dit boek een bewerking is van een scriptie die hij in 1981 schreef voor het doctoraalexamen theologie aan de Rijksuniversiteit van Utrecht. Het is daarom te verwachten dat deze studie een wetenschappelijk karakter draagt. Tegelijkertijd heeft de schrijver de stof zó willen bewerken, dat het boek voor ieder die in dit onderwerp interesse heeft gemakkelijk leesbaar is. Naar mijn gedachte is hij daar uitstekend in geslaagd.

De manier waarop deze studie opgebouwd is spreekt tamelijk voor zichzelf. Het boek opent met een drietal hoofdstukken van meer algemene aard: Het eerste hoofdstuk geeft een goed overzicht van de geschiedenis van de engelse kerk vanaf de reformatie tot het jaar 1688. Uiteraard wordt in dit gedeelte ruime aandacht gegeven aan de opkomst van het puritanisme. Op deze manier krijgen we een duidelijk beeld van de tijd waarin Bunyan leefde en van de plaats die hij innam binnen het geheel van de 17e eeuwse puriteinen. Hierna volgt een hoofdstuk over Bunyans leven en werken, waarin ook zijn kerkelijk standpunt aan de orde komt. Het derde hoofdstuk gaat in op de grondlijnen van zijn theologie en vormt zo de overgang tot de resterende hoofdstukken, waarin de verschillende aspecten van de orde van het heil bij Bunyan breder worden uitgewerkt. Daarbij komen de volgende thema’s ter sprake: Verbond en verkiezing, roeping en wedergeboorte, rechtvaardiging, heiliging, geloof en bekering en - als laatste in de reeks - de zekerheid van het geloof. Het boek wordt afgesloten met een korte slotbeschouwing.

Deze opsomming geeft vanzelfsprekend slechts heel globaal weer wat er in deze studie te vinden is.

Hopelijk is echter wél duidelijk geworden dat het hier om een werk van betekenis gaat. Ik zou dat graag nog iets concreter willen aangeven. Naar mijn gedachte is “De orde van het heil van John Bunyan” met name om de volgende vier redenen een belangrijk boek.

De theologie van Bunyan

Allereerst is de betekenis van deze studie daarin gelegen, dat hier een weergave wordt gegeven van de theologie van Bunyan. In zijn voorwoord wijst de schrijver erop, dat er maar heel weinig boeken zijn die daarop uitdrukkelijk ingaan. Het is mogelijk, dat deze woorden ons wat overdreven in de oren klinken, toch is het de volle waarheid!

Want het is onmiskenbaar, dat bij het vele dat in de loop der eeuwen over de ketellapper van Bedford is geschreven, vaak maar spaarzamelijk of heel zijdelings aandacht geschonken wordt aan zijn theologie.

Zo is er een stroom van studies verschenen, waarin de cultuurhistorische achtergronden geschetst worden van de tijd waarin Bunyan leefde. Heel wat boeken en artikelen zijn gewijd aan de meest uiteenlopende literaire motieven uit zijn werk. Een aparte groep vormen de talrijke meditatief-stichtelijke beschouwingen bij werken als de Christenreis en de Heilige Oorlog. En zo zouden we nog wel even kunnen doorgaan. Natuurlijk komt in verschillende werken die we genoemd hebben de theologie van Bunyan wel ter sprake. Toch is het opmerkelijk dat er maar heel weinig werken zijn die zich speciaal daarmee bezig houden. Daarom heeft drs. De Vries ons aan zich verplicht door de theologie van Bunyan uitvoerig aan de orde te stellen.

De uitleg van werken als de Christenreis

Onder de boeken die Bunyan geschreven heeft, nemen zijn allegorische werken een heel bijzondere plaats in. Daarbij denken we vooral aan zijn allerbekendste geschrift: De Christenreis, maar ook aan de Christinnereis. In sommige gemeenten worden ze op een bijbelkring behandeld en ik heb me zelfs laten vertellen, dat de Christenreis wel gebruikt wordt als stof voor de catechisatie. Nu zijn er - gelukkig - ook in onze taal een aantal meditatieve werken met name over de Christenreis die bij de uitleg van Bunyans klassieke geschriften goede diensten kunnen bewijzen. In één opzicht stellen dit soort boeken echter nogal eens teleur:

Ze bevatten vaak een waardevol, maar toch sterk persoonlijk getint commentaar van de schrijver op één van de bekende werken van de ketellapper van Bedford. Wat Bunyan in die boeken zegt, wordt echter niet of nauwelijks uitgelegd in het licht van wat hij zelf in zijn andere werken heeft geschreven! Juist in dit opzicht kan de studie van drs. De Vries goede diensten bewijzen.

Daarin wordt namelijk het volledige werk van Bunyan weergegeven hoe hij over een groot aantal thema’s heeft gedacht. En in verschillende hoofdstukken wordt daarbij uitdrukkelijk naar passages uit “De Christenreis” en “De Heilige Oorlog” verwezen. Daardoor wordt duidelijk wat Bunyan zélf in die gedeelten nu eigenlijk heeft willen zeggen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen