Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Willem Bilderdijk

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Willem Bilderdijk

6 minuten leestijd Arcering uitzetten

2.

3. Bilderdijk in ballingschap (I)

In dit hoofdstuk gaat het over de Lon- dense periode (1795-1797). Het was een nieuwe periode in het veelbewogen leven van Bilderdijk. Er is veel over de uitwijzing te doen geweest. Er waren er die bezwaren hadden tegen de uitwijzing, maar ook die het niet met de houding van deze “martelaar” eens waren.

Bilderdijk kwam in financiële nood. Zijn schulden beliepen in die tijd ƒ 18.669,13, toen een buitensporig hoog bedrag. Hij schatte nog wel ƒ 40.000,- te goed te hebben van cliënten, maar maande niet aan tot betaling.

Hij dacht spoedig te kunnen terugkeren. Hij onderhield briefwisseling met zijn vrouw. Deze zag zich genoodzaakt de rijk voorziene bibliotheek, die toen 6.000 werken telde, tot dekking van schulden te verkopen.

Bijna 30 jaar na de uitwijzing schreef Bilderdijk aan Da Costa, dat hij na de aanzegging om Den Haag te verlaten zich in de eenzaamheid van zijn studeervertrek tot de overpeinzing van zijn toekomst en voorleden terugtrok, dat als bij toeval zijn oog in de opengeslagen bijbel viel en hij de woorden van de apostel uit 1 Corinthe 10:13 las: “Ulieden heeft geene verzoeking bevangen dan menselijke, doch God is getrouw, welke U niet zal laten verzocht worden boven hetgeen gij vermoogt, maar Hij zal met de verzoeking ook de uitkomst geven, opdat gij ze kunt verdragen”.

Van der Zwaag meent dat in het licht van dit tekstwoord de verdere levensloop van Bilderdijk als een centraal thema kan worden beschouwd. Ook in zijn gedichten laat Bilderdijk uitkomen wat er in zijn hart leeft. Hij dicht o.a.:


Ik buig het hoofd in zielbetrouwen,
En hoe uw slaande hand my grieft,
Ik kan het als een gunst aan schouwen
En voel dat gy my teder lieft.


Van Leiden ging Bilderdijk naar Amsterdam. Daar ontmoette hij zijn oude vader, familieleden en ook zijn vrouw met de kinderen. Van Amsterdam ging de reis per schip verder naar Groningen. Daar werd hij hartelijk ontvangen. Hij kon daar niet blijven. Via Delfzijl vertrok hij per schip naar Emden en vandaar op een open en hossende wagen naar Bremen en ten slotte naar Hamburg. Hier kwam hij, zoals hij aan zijn vrouw schreef, een week later aan, door gedurige stormwind, sneeuw, hagel en slagregen gekweld doodlijk vermoeid en geheel uitgeput aan. In Hamburg woonden naar schatting 20.000 a 30.000 Franse en Hollandse uitgewekenen. Daar kreeg Bilderdijk gemakkelijk een kamer.

De echtelijke verhouding werd er na de verkoop van de bibliotheek niet beter op, maar aan echtscheiding werd nog niet gedacht. Dat blijkt wel uit de briefwisseling.

Londen. Hij probeerde daar zelf in zijn levensonderhoud te voorzien. Hij kwam in aanraking met de familie Schweickhardt met zeven kinderen. Deze ontving de balling hartelijk. Bilderdijk kreeg oog voor de oudste dochter, Catharina Wilhelmina. Hij had aanvankelijk een vaderlijke genegenheid voor haar, maar later werd dat anders. De relatie werd vertrouwelijker. De verhouding tussen Bilderdijk en zijn eigen vrouw werd koeler. De situatie is van alle kanten erg moeilijk. Van der Zwaag gaat er vrij uitvoerig op in. Wij volstaan er mee te vertellen dat Bilderdijk op 18 mei 1797 met Catharina in het huwelijk treedt. Hij vertrekt naar Brunswijk. Zij volgt later. Het duurde nog geruime tijd voor ze met Bilderdijk was verenigd.

4. Bilderdijk in ballingschap (II)

Dit hoofdstuk gaat over de Bruns- wijkse periode (1797-1806).

Brunswijk was in de laatste jaren van de 18e eeuw een ware verzamelplaats van Hollandse en Franse uitgewekenen. Bilderdijk kreeg een kleine toelage in geld van de hertog en probeerde verder door het geven van privaatlessen zo goed mogelijk in zijn onderhoud en dat van Catharina Wil- helmina te voorzien.

Van der Zwaag beschrijft hoe het verder ging in de onderlinge verhouding, die in werkelijkheid wanverhoudingen waren geworden. Het slot was dat op 25 februari 1802 het huwelijk tussen Bilderdijk en zijn vrouw ontbonden werd verklaard. Bilderdijk had toen al kinderen bij Catharina Wilhelmina gekregen, die Bilderdijk als zijn wettige vrouw beschouwde. Bilderdijk achtte het huwelijk met haar voor God gesloten en dat was naar zijn opvatting genoeg. Op wetenschappelijk gebied ontplooide Bilderdijk een indrukwekkende activiteit. Hij wijdde zich met voorliefde aan de taalkunde en de poëzie. Hij had zijn vrienden. Hij leed armoede, werd gekweld door slapeloosheid. Soms bracht hij 7, 8, ja 10 etmalen door zonder zelfs in te sluimeren. Van der Zwaag acht het mogelijk dat hier dichterlijke overdrijving in het spel is.

Ook verder had Bilderdijk een moeilijk leven. Hij heeft vele kinderen door de dood verloren. Zorgen over de opvoeding van zijn oudste dochtertje Louisa waren er ook.

De ballingschap ging Bilderdijk hoe langer hoe zwaarder vallen. Hij hoopte op een benoeming als hoogleraar. Hij had contacten met vrienden in het vaderland. Die wilden hem helpen, maar de tegenstand van velen verhinderde dat Bilderdijk professor werd, hoewel zijn bekwaamheid op velerlei gebied moest worden erkend.

Bilderdijk kon naar het vaderland terugkeren. Met een ziek lichaam ging hij te Hamburg aan boord van een tjalk. De zeelucht deed hem goed. Onderweg kwam er nog een zware storm. Maar tenslotte zette Bilderdijk zijn voeten op geboortegrond. Hij dichtte:


’k Heb dan met mijn strammen voet
Eindlijk uit d’onstuimen vloed
Hollands vasten wal betreden!


5. Bilderdijk tijdens koning Lodewijk Napoleon

Hij was elf jaar in ballingschap geweest. In ons vaderland was veel veranderd, niet alleen in staatkundig opzicht, maar ook in de wereld van de letteren. Bilderdijk voelde zich na zijn terugkeer een vreemdeling.

Hij droeg ouderwetse kleding: de driekante hoed, staatsierok en korte broek, die het stempel droeg van de vorige eeuw en zo kleedde hij zich opzettelijk tot aan zijn dood. Zijn gezicht droeg tengevolge van de doorstane beproevingen de sporen van vervroegde ouderdom.

Bilderdijk had omgang ook met tegenstanders. Een bezoldigd ambt begeerde hij niet, wel een professoraat en dat kreeg hij niet. Hij zocht met het verrichten van rechtsgeleerde arbeid en het schrijven van artikelen in zijn onderhoud te voorzien. Ook vrienden verleenden hem financiële bijstand.

In koning Lodewijk Napoleon, die veel belangstelling had voor wetenschap, kunst en cultuur, ontving Bilderdijk een koninklijke mecenas tot aan het einde van diens regeringsperiode. De koning wilde graag partij trekken van de opmerkelijke capaciteiten van de dichter en verleende hem daartoe verschillende opdrachten. Men heeft de houding van Bilderdijk niet weten te waarderen, in verband met zijn onwrikbare trouw aan Oranje. Maar men moet niet vergeten dat Bilderdijk aan de monarchie, al betrof het dan een buitenlandse vorst, de voorkeur gaf boven de regentenaristocratie.

Bilderdijk had een hoge eschatologische toekomstverwachting, die versterkt werd door de staatkundige gebeurtenissen in ons werelddeel. Doordat op 12 januari 1807 Leiden door een vreselijke ramp - een schip met buskruit kwam in de stad tot ontploffing - getroffen werd, waarbij het huis van Bilderdijk ook onbewoonbaar was geworden, verhuisde Bilderdijk naar Den Haag. Later keerde hij naar Leiden terug.

Nog vele teleurstellingen moest Bilderdijk ondervinden. Hij had het zelf moeilijk en was voor anderen ook moeilijk. Werken, studeren, dichten was zijn lust en zijn leven. De taalkunde had de liefde van zijn hart.

De dagen van het koninkrijk Holland waren geteld, dus ook van koning Lodewijk. Holland werd bij het keizerrijk ingelijfd Lodewijk deed op 4 juli 1810 afstand van de troon.

Bilderdijk bleef de koning in dankbare herinnering houden.

Er brak nu echter een geheel andere periode in zijn leven aan.

Dit artikel werd u aangeboden door: Bewaar het Pand

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 2 april 1992

Bewaar het pand | 10 Pagina's

Willem Bilderdijk

Bekijk de hele uitgave van donderdag 2 april 1992

Bewaar het pand | 10 Pagina's