Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Willem Bilderdijk

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Willem Bilderdijk

6 minuten leestijd Arcering uitzetten

3.

6. Van de Franse monarchie naar de Oranje monarchie

Het was voor Bilderdijk moeilijk om de voortdurende miskenning van zijn gaven en zoveel andere beproevingen te dragen. In zijn brieven uit hij veel klachten. Daarbij kwamen nieuwe geldzorgen. Hij kon niet met geld omgaan. En: kennelijk heeft Bilderdijk na januari 1810 geen geldelijke steun meer ontvangen.

Toen we onze onafhankelijkheid verloren hadden kon hij toch dichten:


Holland groeit weêr!
Holland bloeit weêr!
Hollands naam is weêr hersteld!
Holland, uit zijn stof verrezen,
Zal opnieuw ons Holland wezen,
Stervend heb ik ‘t u gemeld!


Na talrijke miskramen bracht mevrouw Bilderdijk op 7 april 1812 een zoontje ter wereld, dat naar de vader, en uit erkentelijkheid ook naar de onttroonde koning, Lodewijk Willem werd genoemd. Hij is de enige zoon geweest die Bilderdijk heeft overleefd.

Het franse juk werd verpletterd. Bilderdijk kon zingen:

Het Vaderland herrijst, de Vrijheid werd herboren,

En Holland toont zich weer zijn hel-denafkomst waard,

‘t Is de Eendracht die de macht, de macht die Vrijheid baart,

Bataven, blijft vereend, en om uw Hoofd geschaard!

Met Nassau zijt gy groot, en, zonder hem, verloren.

De nieuwe staatkundige constellatie strookte volstrekt niet met Bilderdijks absolutistisch en staatkundig-gereformeerd ideaal. De relatie tussen de nieuwe koning Willem I en Bilderdijk was niet als die tussen Lodewijk Napoleon en Bilderdijk. De koning deed wel alles wat hij kon op financieel gebied. Hij zag dat tevens als een zekere schadeloosstelling en zijn betoonde aanhankelijkheid jegens het Oranjehuis.

Bilderdijk kwam niet in aanmerking voor een leerstoel in de Nederlandse taal- en Letterkunde.

Dat was weer een miskenning van zijn capaciteiten, die Bilderdijk zeer zwaar viel. Hij werd ook op andere wijze miskend. Hij had daarbij ook zorgen in zijn gezin. Hij verloor zijn zoon Julius.

7. Bilderdijk als privaatdocent te Leiden

Met Bilderdijks vertrek in mei 1817 naar de universiteitsstad Leiden begint een nieuwe, wellicht de belangrijkste en meest beslissende periode in zijn leven. Da Costa kwam in de herfst van 1816 als student in Leiden. Bilderdijk werd privaatdocent in de geschiedenis van ons vaderland. Hij kreeg 6 studenten, onder wie Da Costa en Capa-dose. Bilderdijk gaf college bij hem aan huis. Intussen stond de pen van Bilderdijk niet stil.

Een opmerkelijke gebeurtenis, die in binnen- en buitenland veel aandacht trok, was de overgang van Isaac da Costa en zijn neef Abraham Capadose, beiden van Portugees-Israelietische afkomst, tot het christendom. Beiden behoorden tot het eerste zestal studenten op Bilderdijks privaat-colleges te Leiden. Met Da Costa had de dichter reeds in Amsterdam kennis gemaakt, met Capadose was dit het geval tijdens diens laatste academiejaar te Leiden, waar hij medicijnen studeerde. Zo schrijft Van der Zwaag. We willen hier nog een en ander ovememen over deze overgangen.

Het veelzijdig onderwijs van Bilderdijk had zowel Da Costa als Capa-dose tot een hernieuwde oriëntatie op het Jodendom gebracht. Geloofszaken vormden dikwijls het onderwerp van gesprek. En de overtuiging en zekerheid waarmee Bilderdijk sprak en de schat van kennis waaruit hij kon putten, ook uit de oude Joodse geschriften en historie, maakten zo zeer indruk op beiden, dat “geheel de omgang en samenspreking van zijne zijde eene Christusprediking was”.

Na veel twijfelmoedigheid en strijd vielen eerst Da Costa, naar hij zelf schrijft, “op een onvergetelijke dag in oktober 1820, de schellen van de ogen” en mocht hij gelovend “nedervallen voor dien Jezus den Nazarener, den Koning der Joden, als ook zijn Heer en zijn God.” Zo wijs en voorzichtig de grijze dichter was geweest in zijn onderwijs, vanwege de wetenschap dat bekering een werk van genade is, zo wijs en voorzichtig was ook zijn reactie op Da Costa’s eerste mededeling van diens beslissende ommekeer.

Ook Capadose, die door Da Costa de “boezemvriend mijner jeugd” wordt genoemd en die zijn zielservaring zelf uitvoerig heeft beschreven, geraakte onder de indruk van diens geestdrift. Na een periode van diepgaande neerslachtigheid en afkerigheid ging ook “de dageraad van een luisterrijken dag” voor hem op. “Van toen af herkende ik volkomen in Jezus den waren Messias”, zo luidde zijn persoonlijke en gedateerde geloofsbelijdenis. Hij moest nadien echter vanwege de vijandschap van zijn familieleden op schrijnende wijze de versmaadheid van Christus dragen.

Bilderdijks Leidse periode was bijzonder vruchtbaar in poëzie. Diverse dichtbundels zagen in deze tijd het licht. Bilderdijk publiceerde ook andere werken. Verschillende leerlingen van hem promoveerden.

8. In conflict met de geest des tijds

De privaat-colleges van Bilderdijk te Leiden hadden behoorlijk wat deining teweeggebracht. In 1819 verscheen er een geschrift van ds. Nicolaas Schotsman, een tijdgenoot van Bilderdijk, waarin deze het opnam voor de belijdenisgeschriften. Bilderdijk koos zijn partij:


Ja, SCHOTSMAN, staan wy pal! By JEZUS Kruis gebogen
Verachten wy den wrok van Heiden en Sofist.


Da Costa schreef een brochure: Bezwaren tegen de geest dezer eeuw. Bilderdijk betuigde daaraan adhesie. De partijen kwamen scherp tegenover elkaar te staan. Daar schrijft Van der Zwaag een en ander over.

Aan het slot van dit hoofdstuk zegt Van der Zwaag:

Ook Bilderdijk was ervan overtuigd, dat zijn Leidse periode een gezegende tijd is geweest. “Dank zij den Almachtige voor al ‘t doorworstelde, en voor de kalme dagen, die ik sedert mijn te rug keeren in Leyden heb mogen genieten”, schreef hij aan Da Costa in 1824. “Deze zeven jaren zijn de enige mijns levens geweest, die ik genoten heb, de andere heb ik geleden.” Met deze periode bedoelde Bilderdijk het tijdsverloop sinds het jaar 1817, het jaar dat hij zich als privaat-docent in Leiden had gevestigd. Het was de periode waarin, alle tegenkanting ten spijt, de orangistisch-gereformeerde Socrates zijn school en zijn waardering had gevonden!

9. Bilderdijks laatste levensperiode te Haarlem

In dit hoofdstuk lezen we van de hevige en langdurige ziekte van de vrouw van Bilderdijk.

Het was een lijden naar lichaam en ziel. Na de dood van haar zoon Julius was zij meer en meer aan de voeten van een ontfermende en algenoegzame Zaligmaker gebracht. Haar aandeel aan deze Zaligmaker werd haar innerlijk steeds betwist en op haar ziekbed kwam het tot bange zielsworstelingen. Na verloop van enkele dagen mocht zij tot ziels-verruiming komen.

De laatste levensjaren van Bilderdijk, van 1827 tot 1831, werden te Haarlem doorgebracht.

Hij voelde zich in toenemende mate zwak en uitgeblust. In Haarlem werd hij nog omringd door een kleine vriendenkring, die intens met hem meeleefde. Hij kreeg in Haarlem ook een bijzonder vererend bezoek van de onttroonde Zweedse koning Gustaaf Adolf

IV.

Na 1827 ging Bilderdijk hard achteruit. Soms was hij opgewekt. Hij had langdurige perioden van neerslachtigheid. Hij had zorgen over zijn zwakker wordende vrouw en zijn enige zoon Lodewijk Willem. Na Pasen ging zijn vrouw heen.

Bilderdijk zelf is gestorven aan een langzaam verval van krachten. Aan zijn sterfbed was nog een eenvoudige vriend die hem naar zijn hoop vroeg: Bilderdijk, gelooft gij dat nog? Het antwoord luidde: Ja! met een duidelijk en bewogen stem.

Hij werd begraven in de Grote Kerk te Haarlem.

Dit artikel werd u aangeboden door: Bewaar het Pand

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 16 april 1992

Bewaar het pand | 12 Pagina's

Willem Bilderdijk

Bekijk de hele uitgave van donderdag 16 april 1992

Bewaar het pand | 12 Pagina's