Nederlandse Geloofsbelijdenis (54)

Werking en getal der sacramenten

We roepen eerst even in herinnering, waar het de vorige keer om ging. Artikel 33 handelt over de sacramenten. Tot nu toe hadden instelling en doel van de sacramenten onze aandacht. We kunnen het in één zin samenvatten: God heeft de sacramenten verordend tot versterking van het geloof van Zijn kinderen.

Nu rest ons nog het laatste gedeelte van dit artikel, ’t Gaat daar in hoofdzaak over de werking en het getal der sacramenten. Vooral het eerste staat in het middelpunt. We kunnen het weergeven door de vraag: “hoe wordt nu het ware geloof door middel van deze sacramenten versterkt?” Als we het zo benaderen, zien we meteen ook het verband met het voorgaande. Allereerst wil ik met nadruk zeggen, dat we in het bespreken van die vraag de grens begeren te bewaren. Werking en versterking van het geloof zijn

Gods werk. Hoe de Heere dat doet is ten diepste een verborgenheid. Ieder, die eerbied kent voor God en Zijn Woord, zal die verborgenheid niet alleen erkennen maar er ook niet verder van willen spreken dan Gods Woord doet!

Maar dan gaat het hier over de sacramenten als middelen der genade. Mét eerbiediging van de verborgenheid mag het geloof belijden op welke wijze God juist de sacramenten gebruikt tot versterking van het ware geloof. Samenhangend met de bijzondere aard van de sacramenten gaat er een bijzondere werking van uit. We kunnen dat zo treffend verwoord vinden in het Avondmaalsformulier: “niet twijfelende, of wij zullen zo waarachtiglijk door de werking des Heiligen Geestes met Zijn lichaam en bloed aan onze zielen gespijzigd en gelaafd worden als wij het heilige brood en drank tot Zijn gedachtenis ontvangen”. Zo belijdt hier artikel 33, waarvan we het gedeelte hier opnemen, dat we voor ditmaal bespreken: “want het zijn zichtbare waartekenen en zegelen van een inwendige en onzienlijke zaak, door middel waarvan God in ons werkt door de kracht des Heiligen Geestes. Zo zijn dan de tekenen niet ijdel noch ledig, om ons te bedriegen; want Jezus Christus is hun waarheid, zonder Wien wij niet met al zijn zouden. Voorts zijn wij tevreden met het getal der sacramenten die Christus, onze Meester, ons heeft verordend, welke niet meer dan twee zijn, te weten: het sacrament des Doops, en des Heiligen Avondmaals van Jezus Christus”.

Wie dit leest en op zich laat inwerken, zal het niet anders kunnen zeggen: wat een uitnemend geestelijk onderwijs wordt hier weergegeven. Het moet wel spreken in een tijd, dat niet het minst de belijdenis van de sacramenten zo weinig echt geestelijk benaderd wordt!

Teken en betekende zaak

We leerden op catechisatie, dat tot een sacrament behoort behalve een Goddelijke instelling een teken, een betekende zaak en de overeenkomst tussen teken en betekende zaak. Van teken en betekende zaak, vooral van de overeenkomst tussen die beide spreekt de belijdenis, die ons bezig houdt. Juist dat laatste is een belangrijk gegeven, als we het over de werking van de sacramenten hebben. De sacramenten worden hier omschreven als “zichtbare waartekenen en zegelen van een inwendige en onzienlijke zaak”.

Over de woorden kunnen we kort zijn. Van de “zegelen” hebben we in het vorige artikel al iets gezegd. Zij bevestigen de zaak. Het is echter goed om vooral te letten op: “waartekenen”. Waarteken is een woord dat wij niet meer gebruiken, wij hebben het in de regel enkel over teken. We vinden het niet alleen hier maar ook in de Heidelbergse Catechismus antw. 66 over de sacramenten, Zondag 25 “het zijn heilige waartekenen..”. Het is een sprekende uitdrukking, die niet alleen weergeeft, dat de sacramenten iets uitbeelden, aanschouwelijk onderwijs geven, maar ook dat dit gebeurt overeenkomstig een afspraak of een belofte. Het teken brengt de waarheid over. Deze tekenen en zegelen laten een inwendige en onzienlijke zaak zien en verzekeren die. De sacramenten beelden een geestelijke zaak af. Het is dezelfde zaak, die door het Evangelie verkondigd wordt, namelijk dat de zaligheid van arme zondaren alleen ligt in het offer van Christus. We kunnen het hier ook uitwerken in de geestelijke weldaden van Christus: de vergeving der zonden, het nieuwe leven, het eeuwige leven.

Er is een overeenkomst tussen teken en betekende zaak. De sacramenten wijzen erheen, spreken ervan. Niet zo dat het uiterlijk teken verandert in de betekende zaak, wél zo dat de Heere Zijn Woord van die zaak aan dat teken verbindt. Zo bijvoorbeeld bij de doop, aan het teken van het reinigende water verbindt Hij de prediking van het reinigende bloed van Christus.

Die overeenkomst tussen teken en betekende zaak heeft de Koning der Kerk al in de instelling van de sacramenten gegeven. Zo heeft Zijn mond gesproken bij de instelling van het Heilig Avondmaal. Bij het breken van het brood: “neemt, eet, dat is Mijn lichaam” en bij het geven van de drinkbeker: “drinkt allen daaruit, want dat is Mijn bloed, het bloed des Nieuwen Testaments..”. Die overeenkomst wordt door het ware geloof beleden en de zegen daaruit voor eigen hart en leven gekend.

De Heilige Geest

Duidelijk zegt hier artikel 33 dat God door middel van de sacramenten werkt in de Zijnen door de kracht des Heiligen Geestes. Hier komt het bijzondere werk uit van de Heilige Geest door middel van de sacramenten. De Heilige Geest werkt én versterkt het geloof. Hij versterkt het geloof door middel van het Woord. Hij versterkt het ook door middel van de sacramenten. Zij zijn middelen! Middelen die we krachtens Gods instelling en krachtens het woord, dat eraan verbonden is, en de zaak, waarvan ze spreken, te achten hebben. De Heilige Geest bedient Zich van die middelen. “Hij is niet aan de sacramenten gebonden maar wil er wel zijn zegen aan verbinden” (Beknopte Gereformeerde Dogmatiek).

Zo wordt het geloof door de Heilige sacramenten, in het gebruik ervan, versterkt onderwezen in de zaligheid, gevoed, gelaafd. Zo spreekt de overeenkomst tussen teken en betekende zaak door de Heilige Geest tot de ware gelovigen.

De Dopersen en ook eigenlijk Zwingli scheiden de Heilige Geest van de sacramenten. Zo werden doop en avondmaal van hun betekenis in veel opzichten beroofd. Bij hen is het Heilig Avondmaal eigenlijk niet meer dan een gedachtenismaaltijd. De Roomse Kerk staat daar tegenover. Daar wordt de automatische binding van de Heilige Geest aan de sacramenten geleerd. De zeven sacramenten verlenen genade aan wie ze op een waardige wijze ontvangen. De genade wordt door de sacramentele handeling als zodanig gegeven. Zo zijn de sacramenten geen middelen der genade maar kanalen, waardoor de genade toevloeit.

Hoe anders staat het hier: “door middel waarvan God in ons werkt door de kracht des Heiligen Geestes”. Hier belijdt het geloof, dat God, dat de Heilige Geest de sacramenten gebruikt. Het is in wezen niet de werking van het sacrament maar de werking van de Heilige Geest, Die het sacrament gebruikt. De Heilige Geest werkt naar Zijn vrijmacht. Dat blijft hier waar. Nochtans heeft de Heere de sacramenten gegeven als de middelen die Hem behagen om Zijn zegen er door te schenken.

Niet ijdel en ledig!

We kunnen het zo goed opmerken hoe hier het levend geloof spreekt. “De tekenen zijn niet ijdel en ledig om ons te bedriegen”. Daarin komt het uit, hoe de Heilige Geest de sacramenten gebruikt. Door middel van Doop en Heilig Avondmaal doet Hij de kracht van Christus’ offerande in de vergeving der zonden, de zegen van het verzoende aangezicht des Vaders, de kracht van het nieuwe leven kennen. Dat doet de Heilige Geest voor al de Zijnen door de oefeningen van het geestelijk leven heen. Hier is meer en minder wat de kracht betreft die ervan uitgaat. Het is ook niet altijd direct tijdens de bediening van het sacrament. Het wordt soms na die tijd ervaren door Zijn Geest. Hij doet dit langs de weg van het levend geloof, dat is ook de weg van de geestelijke kennis van de drie stukken ter zaligheid! Het wonder wordt dan zo nameloos groot, dat God voor zulke mensen het offer in Christus bereid heeft. Dan zijn niet alleen de sacramenten voor het geloof niet leeg, maar is ook hun hart niet leeg, maar vol van het wonder van Gods genade voor een allesverbeurd-hebbend zondaar!

Het geheim ervan staat hier ook in artikel 33. De waarheid van het sacrament is Christus! Gods beloften, die er in betekend en verzegeld worden, hebben Hém tot inhoud. Zijn offer wordt er aangewezen. Zijn gerechtigheid er in gepredikt. Zijn weldaden worden er uitgebeeld. Het is daar voor een schuldige zondaar in zichzelf: Christus alléén! Zonder Hem zijn de sacramenten niets. Door Hem en in Hem zijn ze vol. Het geloof krijgt ook door middel van de sacramenten meer en meer kennis van Christus. Zo gebruikt de Heere toch zeker Zijn tafel voor de Zijnen, in een weg van ontdekking van alles wat buiten Hem ligt, om in Hem alléén het leven te kennen.

Volkomenheid van de sacramenten

We zouden kunnen denken, als de Heilige Geest alleen langs de weg des geloofs de zegen van de sacramenten doet kennen, dat dan doop en avondmaal voor de onbekeerden, de ongelovigen, geen waarde hebben. Dit is een verkeerde gedachte. Het sacrament ontleent zijn waarde niet aan het geloof. De ongelovigen ontvangen de waarheid van het sacrament niet, maar daarom wordt die waarheid hen door het sacrament wel gepredikt. De sacramenten zijn waar en volkomen vanuit de instelling door Christus en het Woord, dat Hij eraan verbonden heeft. Laten we er allen om denken, hoe diep de Heere juist in de sacramenten afdaalt, opdat we bij de Heere zouden zoeken alles wat we nodig hebben om in die weg de zegen te ontvangen!

Niet meer dan twee

Artikel 33 eindigt met het getal der sacramenten. Het is bekend, dat hierin een verschil met Rome ligt. Eigenlijk gaat het om een dieperliggend verschil. Genade is bij Rome een kracht, die wordt uitgestort. Daarbij moeten we mede denken aan de plaats die de priester of bisschop bij de sacramenten heeft, waardoor er ook niet zelden in de praktijk een goede bron van inkomsten voor de geestelijken is. In ieder geval is het voor Rome een nodige zaak dat het hele leven om-spand wordt door het sacrament. In het Doopsel wordt de genade ontvangen. In het Vormsel wordt kracht gegeven tot de strijd en de dienst in het leven. In de Communie wordt de genade ontvangen tot onderhoud. In de Biecht de genade tot herstel. In het laatste Oliesel de genade om te sterven. Daarbij zijn ook het huwelijk en de priesterwijding sacramenten voor Rome.

Hier geldt, dat Gods Woord geen aanwijzing, geen bevel geeft voor deze zogenaamde sacramenten. Alle ordening van de Koning der Kerk ontbreekt. Rome houdt menselijke uitvindingen voor Gods instellingen. Terecht staat hier “Voorts zijn wij tevreden met het getal der sacramenten, die Christus, onze Meester, ons verordend heeft, welke niet meer dan twee zijn”.

Het lijkt rijkdom van Rome te zijn zoveel sacramenten te hebben, maar het is armoede. Voorbij te gaan aan het Woord van deze Koning is in wezen altijd armoede. Daarbij hangt hier het een met het ander samen: de rechte christen kent eigen armoede door Gods Geest en heeft alleen in het volbrachte werk van de enig Borg en Zaligmaker alles. En daarvan spreken de twee sacramenten om door middel daarvan door Gods Geest onderwezen te worden. Dat is de genade die doet leven en sterven!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen