Waarom de Statenvertaling?

In 2004 wil het Nederlandse Bijbelgenootschap met het Rooms Katholieke Bijbelgenootschap een nieuwe oecumenische Bijbelvertaling op de markt brengen die ‘brontekstgetrouw en doeltaalgericht’ is. Het werk is momenteel volop in uitvoering met ongeveer 100 personen.

Is het nodig om zoveel geld en energie te besteden aan opnieuw een ‘boeiende en bruikbare’ Nederlandse vertaling, terwijl er nog zovelen zijn in deze wereld die nog niet een klein fragment van de Bijbel in hun eigen taal hebben?

Vertalingen

Maarten Luther heeft op de Rijksdag te Worms voor keizer Karei V zijn geloof beleden met een beroep op de Schriften. Hij had de Bijbel in het klooster ontdekt en leren kennen in de Latijnse kerkelijke vertaling.

Op zijn terugreis wordt hij door vrienden ‘ontvoerd’ en verblijft hij een poosje in cognito op de Wartburg. Zonder veel studieboeken of naslagwerken heeft Luther tijdens zijn ballingschap in 1521 het Nieuwe Testament vrij in het Duits vertaald. Na zijn terugkeer naar Wittenberg werkt hij aan de vertaling van het Oude Testament die in 1539 verschijnt. Marnix van St. Aldegonde zegt daar later van: ‘Onder al de vertalingen die bestaan, is er geen zo ver verwijderd van de Hebreeuwse waarheid als die van Luther. Uit deze gebrekkige Duitse overzetting is onze nog gebrekkiger Nederlandse voortgekomen.’ De kerk van de Reformatie in Nederland verkeert gedurende het bestand in de 80 jarige oorlog in de gelegenheid om aan een getrouwe Bijbelvertaling te werken. De Generale Synode van Dordrecht 1618/19 had op last van de Staten Generaal daartoe de opdracht gegeven en de financiën beschikbaar gesteld.

Criteria

Er waren drie richtlijnen opgesteld, waarde vertaling aan moest voldoen: le De vertalers zouden zich eerbiedig aan de oorspronkelijke tekst moeten houden. Indien het ook maar enigszins mogelijk was, moesten zij de volgorde van de Hebreeuwse en Griekse woorden aanhouden en de betekenis zo letterlijk mogelijk weergeven.

2e Indien terwille van de duidelijkheid in het Nederlands woorden moesten worden ingevoegd, die niet in de oorspronkelijke taal stonden, moesten deze woorden met kleinere letters worden gedrukt en tussen haken worden gezet [zie Ef.2:1].

3e De vertalers moesten korte kanttekeningen aan de tekst toevoegen, waarin een toelichting zou worden gegeven op moeilijk verklaarbare plaatsen. Deze verklaringen mochten niet van leerstellige (dogmatische), maar slechts van uitleggende (exegetische) aard zijn.

Vertalers

Gezocht is naar geleerde en godvrezende Bijbelkenners. Op de Synode zijn zes personen aangewezen als vertalers en drie als revisoren. O.a. de voorzitter prof. Johannes Bogerman van Leeuwarden was vertaler van het OT. Vanaf zijn 42e jaar tot zijn sterven, gaf hij leiding aan de Bijbelvertaling. Onafgebroken heeft hij zeven jaren van zijn leven dag en nacht aan de vertaling gearbeid. Het nazien op fouten en het drukken kostte nog eens vijf jaren. Revisor was o.a. Jacobus Revius te Deventer. Grondig werd gelet of de zin van de Heilige Schrift juist was weergegeven. Opmerkingen over stijl en taalfouten mochten ook gemaakt worden. In augustus 1635 kwam het werk klaar. In 1637 werd het eerste gedrukte exemplaar aangeboden.

Zelfs de Arminiaanse tegenstanders moesten toegeven dat het de beste vertaling was die ooit verschenen was.

Verouderd?

In 1999 gaf de RK bisschop Bär als zijn mening over de Statenbijbel: “Als het om taal gaat, is er geen mooiere dan die, welke vervaardigd is op last van de Hoogmogende heren der Staten-Generaal. in de zeventiende eeuw. (...) Een taal die vraagt om herlezen te worden, die zijn geheim niet makkelijk prijsgeeft, maar die er zeer goed in slaagt om eerbied op te roepen voor Gods handelen met mensen. Deze manier van omgaan met schepselen is heilig, en daarom vraagt de taal die dat handelen beschrijft om een heel eigen kwaliteit. (...) Een ander argument in het voordeel van de Statenvertaling ligt voor mij in de omstandigheid dat vele generaties voor ons deze tekst hebben gekend en bemind. Niet omdat het per definitie goed is. maar wel degelijk omdat eeuwenlang gebruik de dingen, ook de taal, zuivert en zelfs heiligt. Bovendien is het hebben van een tekst voor allen zeer samenbindend. Het feit dat er momenteel zoveel verschillende vertalingen zijn, heeft die eenheid niet bevorderd.”

Bijbelgebruik

Om de Bijbel te vertalen en te verstaan hebben we de verlichting van de Heilige Geest nodig. Daar mag om gebeden worden. Ds. Bogerman bad o.a.: ‘Wij zijn Uw knechten, tot dit Uw werk door U geroepen, in Uw naam bijeengekomen. Van U alleen zijn wij in dit werk geheel afhankelijk. Zult Gij zovele harten, die op U vertrouwen, tot U opzien en Uw hulp in Uw eigen zaak afsmeken, teleurstellen en verlaten? Neen, Heere, dat zult Gij niet doen.’ (...) ‘Open de ogen van ons verstand, ontsteek het licht van de zaligmakende kennis in ons, en leid ons in Uw waarheid, opdat wij aanschouwen de wonderen van Uw wet.’

Beoordelingen

Omdat het voor de meesten van ons niet doenlijk is de nieuwere Bijbelvertalingen op betrouwbaarheid te beoordelen is het goed om na te lezen wat er in de verschillende publicaties over geschreven wordt. Er zijn op enkele punten verduidelijkingen.

Maar alle veranderingen zijn nog geen verbeteringen.

Het NBG geeft in het kwartaalblad Met Andere Woorden de mening van verschillende lezers weer over de Nieuwe Bijbel Vertaling (NBV): ‘Met veel plezier!’ ‘De vertaling is gemakkelijk en het is een genoegen om ernaar te luisteren.’ ‘Mijn vrouw ergerde zich bij het luisteren nogal eens aan Paulus.’ ‘Pakkende openingszinnen’. Veel waarderende woorden worden geschreven over de stijl en taalgebruik.

Bij de voorstanders zijn ook critische opmerkingen: ‘Het Grieks kent ons beleefde ‘u’ niet en zou het geen aanbeveling verdienen overal ‘je’ en ‘jullie’ te zeggen?’ ‘Willens en wetens worden bepaalde woorden weggelaten.’

De keus van de vertaling van verschillende woorden vindt niet altijd waardering. Het zou teveel in details gaan voeren om vele voorbeelden te noemen. Voorzichtig wordt gevraagd en gesteld of ‘de hoorders en lezers hier en daar toch niet op het verkeerde been worden gezet.’ ‘Het kan nog beter.’ Er worden voorbeelden genoemd van toevoegingen, die niet in de oorspronkelijke Bijbeltekst staan. De voorstanders hebben niet alleen veel lof maar ook bezwaren. Men wijst op onduidelijkheden, niet consistentie, vervlakking. anachronisme.

Er is bij het NBG ook een plaatsje ingeruimd voor critische opmerkingen. Ds. J. Veenendaal wees op de andere boekrollen die gebruikt worden. Bijbelvertalen is allereerst de taak en opdracht van de kerk, niet van taalgeleerden van een Bijbelgenootschap. In de huidige Bijbelcritische wetenschap worden andere theologische beslissingen genomen dan de Reformatie beoogde. Dat komt niet alleen uit in de keus van het vertalen van de Rooms Katholieke apocriefe boeken. Een belangrijk bezwaar is dat in de NBV het vooral om een doeltaalgerichte vertaling gaat, waarin veel van de grondtekst verloren gaat. Het is meereen parafrase, dan een vertaling.

Het is verboden van het Woord Gods iets toe of iets af te doen Op.22:19 (Ned. Geloofsbelijdenis art. 7)

Doorgeven

We hebben geen bezwaar tegen het duidelijk vertalen van de Bijbel voor de mensen in onze tijd. Wel tegen de ‘dynamische’ vertalingen van onze tijd. Als voorbeeld noemen we wat in het februari nummer van Doorgeven werd gezegd over inhoud en vorm van de Groot Nieuws Bijbel in de Sangotaal. De docent OT aan de FATEB in Bangui promoveerde onlangs in Leiden.

Hij meent dat de Bijbelvertaling zijn doel mist, als men niet de poëtische vorm aan de hoorder in de vertaling meegeeft. Gesteld werd dat het boek Genesis de literaire vorm van een ‘bundel van verhalen’ heeft.

Genesis is echter niet een verhaal over de schepping, maar is werkelijk geschiedenis.

Men heeft zeker rekening te houden met het genre van de tekst. Is het proza of poezie? De Statenvertalers hebben echter bewust niet gekozen om een stuk Hebreeuwse poezie te gaan ‘herdichten’ in het Nederlands.

We moeten niet zeggen dat wij nu bij het vertalen op een soortgelijke manier ‘door de Heilige Geest geleid het getuigenis van de apostelen en profeten lezen’. We hebben niet het getuigenis van mensen, maar het Woord van God ontvangen.

En wij geloven zonder enige twijfel al wat daarin begrepen is, omdat de Heilige Geest getuigenis geeft in onze harten dat zij van God zijn. (Ned. Geloofsbelijdenis art. 5)

Nodig

Al ons vertalen is gebrekkig. Daarom is een vertaling nodig die zo getrouw mogelijk weergeeft, wat de Heilige Geest heeft geschreven. Wij hebben in de Statenvertaling in het Nederlands een betrouwbare vertaling. Wanneer we deze lezen, dan weten we dat we het geïnspireerde Woord van God lezen. Dat kan helaas van de hedendaagse vertalingen niet gezegd worden.

We weten dat er nog vele andere vertalingen nodig zijn. Moeten we ons dan niet veel eer daar op richten!

Alleen al in China leven 850 miljoen inwoners die nimmer de Bijbel in eigen taal gelezen hebben. De woongebieden van hen die de Bijbel nog niet kennen liggen voor 30 % in Afrika, 40 % in Azië, 20 % in Oceanië en slechts voor 5 % in Europa en Amerika.

In het jaar 2000 waren in ongeveer 2000 talen gedeelten vertaald. In 281 talen heeft men een complete Bijbel, in 710 het NT, met 1233 talen is men bezig. Er zijn zeker nog 3500 vertalingen nodig.

Bid en werk

Laten we werken zolang het nog dag is. En laten we hen steunen die zich voor vertaalarbeid. Bijbelverspreiding en -verklaring vaak hun levenlang inzetten.

Laten we bidden als Bogerman op de Synode van Dordrecht: ‘Maak onze wil vrij van alle aanklevende boos-heid, wederspannigheid en halsstarrigheid. Buig en neig de wil tot die dingen, welke U welgevallig en aangenaam zijn. Wijd en heilig onze begeerten tot Uw gunst, opdat wij niets bedenken, overleggen, willen, verlangen, uitspreken en besluiten dat wat met Uw Woord overeenstemt, U aangenaam en Uw kerk bovenal nuttig is. Ontsteek ons in ijver voor Uw eer, in ijver voor Uw geboden, in ijver voor Uw kostbare waarheid, in ijver voor Uw huis, in ijver voor de vrede en de eensgezindheid, welke Gij wilt.

Laat niet toe, o Vader, dat wij ooit, zelfs een haarbreed, hetzij naar links, hetzij naar rechts, van dat doel zouden worden afgevoerd door enige vleselijke begeerte of door wereldse overwegingen. Geef dat wij altijd mogen bedenken, dat wij bezig zijn voor het aangezicht van U en van Uw heilige engelen.’

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen