TWEE OF DRIE?

Enige tijd geleden was er in bepaalde kerkelijke bladen opnieuw een discussie over de vraag of er twee of drie verbonden zijn. De aanleiding lag allereerst in het gebeurde in Alphen aan den Rijn en de berichtgeving die daarover plaats vond. Daar was deze vraag aan de orde gesteld in verband met de prediking van de plaatselijke predikant en dat was op zo’n manier gebeurd, dat ook de Classis ’s-Gravenhage er mee te maken kreeg. Of de problematiek in Alphen alleen te maken had met de vraag naar twee of drie verbonden, is weer een andere vraag, die we hier laten rusten. Maar het punt van het aantal verbonden is met name naar buiten gekomen.

Dit gaf Prof. Maris aanleiding om in “De Wekker” een aantal artikelen te schrijven over de vraag of er twee of drie verbonden zijn en het was te voorzien dat hij in die artikelen het standpunt van de drie verbonden zou verdedigen. De manier waarop hij dat deed gaf vervolgens ds. Moerkerken aanleiding om in “De Saambinder” ook op de kwestie in te gaan en hij kwam - zoals te verwachten was - bij twee verbonden uit. De argumenten voor beide standpunten zijn nog weer eens uiteen gezet en daarmee is ook voor deze tijd herhaald wat in het verleden ook al zo vaak aan de orde is gesteld en waar kennelijk geen overeenstemming over te bereiken is.

Echt belangrijk?

De vraag laat zich niet onderdrukken wat het nut van dergelijke discussies is. Wat ik ervan kan zien is dat zij die al op het standpunt van twee verbonden stonden door de argumenten van Moerkerken nog weer eens bevestigd werden. Zij die geloven dat we van drie verbonden moeten spreken zijn door de uiteenzetting van Maris nog eens bevestigd. Maar dat er door de argumenten die aangevoerd zijn mensen van twee naar drie of van drie naar twee zijn verhuisd geloof ik niet. Wat er verder wel gebeurd is - en daar heb ik persoonlijk de bewijzen voor - is dat er heel wat zijn die door deze discussie in verwarring zijn geraakt en nu nog altijd met de vraag lopen: Hoe zit het nu eigenlijk? En zo loop je als pastor gevaar om meegetrokken te worden in een discussie die mijns inziens echt niet zo zinvol is. Bij zo’n vraag heb ik in ieder geval de neiging om eerst maar eens diep te zuchten. En dan is mijn volgende reactie: Mensen, tob daar nu toch niet zo over.

Mag ik dat niet zeggen? Moeten we allemaal dan doen alsof we in deze materie met zaken te doen hebben die van levensbelang zijn; zaken waarmee onze zaligheid heel direct gemoeid is? Zeker, ik weet ook wel, dat er zaken zijn waarin het heel precies moet toegaan, omdat daar heel direct de eer van God mee gemoeid is of ook wel onze zaligheid van afhankelijk is. Het kan zelfs gaan om één letter, zoals het voorbeeld van ‘omdat’ en ‘opdat’, of het voorbeeld van ‘homo-ousios’ of ‘homoi-ousios’.

Met ‘omdat’ of ‘opdat’ wordt gedoeld op de vraag of God verkiest op grond van een vooruitgezien geloof of alleen op grond van Zijn soevereine wil: verkiest Hij omdat een mens gaat geloven, of opdat hij dat zal doen? En met ‘homo-ousios’ (= van hetzelfde wezen) en ‘homoi-ousios’ (= van een gelijk wezen) wordt gedoeld op de vraag of Christus de goddelijke natuur deelachtig is of alleen maar iets wat op die goddelijke natuur lijkt. Daarmee hangt natuurlijk samen de hele leer van de Drieëenheid en in verband daarmee wordt gezegd in de Geloofsvorm van Athanasius, dat degene die zalig wil worden het algemeen geloof dient te behouden en dat algemeen geloof is dat we de Eenheid in de Drieheid en de Drieheid in de Eenheid eren. Wie dat geloof niet geheel en ongeschonden bewaart zal zonder twijfel eeuwig verloren gaan. Welnu, dat is dan een zaak van levensbelang. Dat de kerk zich daarover druk gemaakt heeft en nog dient te maken staat dan ook buiten kijf. Maar geldt dit nu ook van de kwestie van twee of drie verbonden?

Om eerlijk te zeggen: Dat vermag ik niet in te zien. Kennelijk heeft het gereformeerde protestantisme uit de Schrift zowel de ene als de andere conclusie kunnen trekken. Op grond van de gegevens die Gods Woord ons biedt kan inderdaad gezegd worden: Er zijn drie verbonden. Dat is ook mijn eigen standpunt. Maar is dit nu zo absoluut het enige antwoord? Kunnen anderen op grond van diezelfde Schrift niet tot de huns inziens eerlijke conclusie komen dat er maar twee verbonden zijn? Als we dat ontkennen, moeten we hele delen van het gereformeerde protestantisme afschrijven. Maar dat doet toch ook weer niemand?

Spraakverwarring

Het is te vrezen dat er op dit terrein een hopeloze spraakverwarring is ontstaan. En ook, dat er zijn, die zonder de nodige kennis van zaken al heel snel anderen veroordelen. Het is bovendien te vrezen dat beide standpunten door de vaak felle discussies erover, getrokken worden in de sfeer van extremisme. En dat men dan vanuit het beeld dat de standpunten in hun extreme vormen vertonen, erover gaat oordelen. Zo gebeurt het hier en daar onder het kerkvolk en dan is de juiste toon natuurlijk helemaal zoek.

Wat die extreme toespitsingen dan zijn? Staande op het standpunt van de twee verbonden vergeet men dan dat Gods armen wijd uitgestrekt zijn en dat de Heere Zijn heil aanbiedt aan de hele wereld en zondaren zonder onderscheid roept en nodigt tot de zaligheid met bevel van bekering en geloof. Het aanbod van genade en de prediking van de beloften wordt verengd en mensen krijgen de indruk dat het in de prediking niet over hen gaat en dat de boodschap ook niet voor hen bedoeld is. Maar zo hebben zij die de Twee-verbonden-leer beleden (mensen zoals de schotse predikers Ralph en Ebenezer Erskine en Thomas Boston om er slechts een paar te noemen) nooit gepreekt. Integendeel. En wie hun leerling wil zijn, zij dat dan ook ten volle.

En staande op het Drie-verbonden-standpunt doet men het dan voorkomen alsof we met het zijn-in-het-ver-bond eigenlijk de zaligheid al in handen hebben en tot kinderen Gods zijn gepromoveerd zonder dat benadrukt wordt dat ook binnen het verbond nog altijd de noodzaak van wedergeboorte en bekering geldt, omdat de relatie met Adam door het verbond niet teniet gedaan is. Dat leidt dan weer tot een grote veroppervlakkiging van het leven; er wordt een geslacht gekweekt dat rein is in eigen ogen.

Wie een van deze conclusies meent te moeten trekken uit de twee- of drie verbonden leer komt tot onschriftuurlijke voorstellingen. En waar dan dergelijke consequenties worden getrokken is het te verstaan dat men fel op elkaar gaat reageren. Dan beweert de aanhanger van ‘Drie’: Zie je wel dat zij geen enkele waarde zien in Gods beloften? En de “Twee”-man zegt: Zie je wel dat ze denken dat er niets meer met een mens hoeft te gebeuren? Helaas laat de kerkelijke praktijk zien, dat er voor dergelijke reacties aanleiding is. Er is een prediking waarbij het heil des Heeren wel wordt voorgesteld, maar niet wordt aangeboden. Er is ook een prediking waarbij de noodzaak van wedergeboorte verzwegen wordt en het onderscheid wordt verdoezeld tussen belofte en vervulling van de belofte. Anders en vereenvoudigd gezegd: je zit in de boot; zorg ervoor dat je erin blijft.

Zo doorgaan?

En dan gaat men het eigen gelijk zoeken te bevestigen door het standpunt van de ander te veroordelen en te weerleggen. Maar wie komt er dan ooit nog uit? Moeten we op die manier doorgaan? Of zou het misschien tijd worden om de zaak maar eens te laten rusten en ieder de ruimte te geven die hij wenst?

Laat degene die tot de eerlijke overtuiging gekomen is, dat er maar twee verbonden zijn, zijn overtuiging behouden. Maar laat hij de zaak niet op de spits drijven. En laat hij wel met grote vrijmoedigheid de ruimte die er in God is aanwijzen en alle mensen zonder onderscheid Gods heil aanbieden en de beloften voorstellen. Dan zegt een argeloze kerkganger, die het erom te doen is Gods Evangelie te horen, wellicht: Hij leert de twee verbonden, maar hij preekt de drie (!?).

En laat degene die tot geen andere conclusie kan komen dan dat er drie verbonden zijn, zijn mening behouden, maar die al evenmin op de spits drijven En laat hij wel bij de aanbie-ding van het heil des Heeren beseffen en sterk benadrukken: Gijlieden moet wederom geboren worden! Van het brengen van die boodschap mag hij nooit moe worden, net zo min als indertijd George Whitefield. Toen hem eens gevraagd werd waarom hij die boodschap zo vaak bracht, antwoordde hij: Omdat gijlieden wederom geboren moet worden! Gebeurt dat dan zal wellicht een andere argeloze kerkganger, die eerlijk uit Gods Woord wil worden onderwezen, zeggen: Hij leert de drie verbonden, maar hij preekt de twee (!?).

Is dit een versimpeling van de zaak? Toegegeven, dergelijke conclusies zijn dogmatisch niet waar te maken. Maar is elke kerkganger daar op uit? Misschien moeten we weer wat eenvoudiger worden. Zeker als het gaat om zaken die niet zo definitief worden beslist in de Schrift, zodat elk ander standpunt regelrecht kan worden afgewezen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen